مسیر کره شمالی مسیر ایران نیست

جامعه ایرانی: روزی که ترامپ در صف کاندیداهای ریاست جمهوری آمریکا رقابت را آغاز کرد، برای بسیاری پیروزی او آخرین واقعه‌ای بود که ممکن به نظر می­رسید؛ اما این تاجر آمریکایی رئیس‌جمهور آمریکا شد. یکی از انتقادات او به اوباما توافق برجام بود. توافقی که او بدترین توافق ممکن نامید و نهایتاً چندی پیش از آن خارج شد و بسیاری را متحیر کرد؛ زیرا برای بسیاری برجام آغاز کاهش تخاصم میان ایران و آمریکا بود ولی چنین نشد.

او منتقد جدی سیاست‌های موشکی و هسته‌ای کره شمالی هم بود اما کشتی‌بان آمریکا، سیاست دیگری در قبال کره شمالی پیش گرفت. او و رهبر کره شمالی در مقابل چشم‌های متحیر دنیا به یکدیگر دیدار کردند. قرار است کره شمالی خلع سلاح هسته‌ای شود و آمریکا هم تحریم‌های این کشور را بردارد. احتمالاً کره شمالی به خاطر خروج آمریکا از برجام که آن نیز توافقی بر سر مسائل هسته‌ای ایران بود، با بیم و امید پا به این مذاکرات می­گذارد. ممکن است ترامپ با بدعهدی همان‌طور که از برجام خارج شد، توافق با کره شمالی را نیز مخدوش کند. از طرفی ممکن است نتیجه برای کره شمالی خوب و پیروزمندانه باشد.

رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است مذاکره ایران و آمریکا پیچیده‌تر از مذاکره آمریکا و کره شمالی است. او در گفت‌وگو با «جامعه ایرانی» مناقشه ایران و آمریکا را به‌کلی متفاوت می‌داند چراکه به اعتقاد این کارشناس مسائل بین‌الملل اهداف این برنامه، موقعیت جغرافیایی ایران و ماهیت برنامه هسته‌ای ایران نیز متفاوت است؛ بنابراین معتقد است رفتار امریکا با ایران متفاوت از رفتار آمریکا با کره شمالی است. او عاجل‌ترین حرکت دستگاه دیپلماسی کشور را تلاش برای حفظ برجام بدون آمریکا می­داند. کاری سخت و پیچیده که در این روزها تنها راه‌حل ممکن به نظر می­رسد.

برخی معتقدند دیدار ترامپ و رهبر کره شمالی و امکان حل مسائل بین این دو کشور، موجب کاهش هجمه‌هایی می‌شود که علیه ترامپ درزمینهٔ خروج از برجام به وجود آمده بود. نظر شما دراین‌باره چیست؟

گمانه‌زنی علمی درباره رابطه پرونده هسته‌ای کره شمالی و ایران خیلی سخت است. چون مناسبات ایران و آمریکا با مناسبات کره و آمریکا تفاوت اساسی دارد. علاوه بر این اساساً ماهیت برنامه‌ ایران و کره شمالی و نحوه رفتار هسته‌ای این دو کشور و همچنین موقعیت جغرافیایی این دو کشور باهم تفاوت‌های زیادی دارد و چنین مقایسه‌ای نمی‌تواند دقیق باشد.

البته ممکن است بگوییم چون هر دو طرف با آمریکا مشکل دارند، می‌شود در این رابطه نحوه رفتار آمریکا با ایران و کره شمالی را ارزیابی کرد ولی اینکه فکر کنیم امریکا از طریق نزدیک شدن به کره شمالی دنبال افزایش فشار بر ایران است، یا می­تواند چنین کاری را انجام دهد، حاوی تحلیل‌های دقیق علمی نیست.

کره شمالی هر سه نوع بمب هسته‌ای؛ پلوتونیومی، اورانیومی و هیدروژنی را دارد. کره شمالی موشک‌های بالستیک بین‌قاره‌ای هم دارد و هیچ ابایی هم از پنهان کردن فعالیت‌های هسته­ای و نیت­های خودش ندارد. این کشور خیلی فقیر است و نزدیک شش میلیون نفر جمعیت دارد و اگر بخواهیم آن را با ایران مقایسه کنیم، می‌فهمیم که این دو کشور خیلی تفاوت‌های برجسته‌ای با یکدیگر دارند.

آمریکا هم نمی­تواند با هر دو طرف برخورد یکسانی داشته باشد. ترامپ بعدازاین جلسه نظرات شخصی خودش را گفت و برای توافق با ایرآن‌هم اعلام آمادگی کرد؛ اما معلوم است که توافقی موردنظر ترامپ موردقبول ایران نیست؛ بنابراین هنوز خیلی زود است که فکر کنیم توافق آمریکا و کره شمالی به نتیجه مطلوبی خواهد رسید.

راه درازی تا حصول توافق امریکا و کره شمالی در پیش است و تجارب گذشته هم این را نشان می‌دهند؛ اما حتی اگر کیم و ترامپ هم به نتیجه برسند و مسیر روبه‌جلو باشد اما باز نمی‌شود نتیجه گرفت که این مسیر روبه‌جلو همان مسیری است که ایران باید پیش بگیرد.

به نظر شما پاسخ ایران به ترامپ برای ازسرگیری گفت‌وگو با ایران چیست؟

ترامپ فردی است که قائل به جنگ نیست اما نو محافظه‌کارانی مانند جان بولتن و پمپئو که پیرامون او جمع شده‌اند، افرادی به‌شدت جنگ‌طلب و خطرناک هستند. منطق ترامپ تجاری است. او فکر می‌کند که حتماً باید حریف را شکست بدهد و پیروزی آشکاری به دست بیاورد. همین چیزی که در داستان مذاکره او با کره شمالی دیدیم. او می­گوید طرف مقابل بدون هیچ پیش فرضی بیاید و مذاکره کند تا من برتری خودم را در سیاست داخلی آمریکا نشان بدهم.

ایران با این پیش­فرض­های ترامپ موافق نیست؛ مثلاً جمهوری اسلامی اعلام کرده است که مذاکرات موشکی خط قرمز اوست. در برجام هم با هر اقدامات فرابرجامی مخالفت کرد؛ بنابراین مسیری که ترامپ برای مذاکره با ایران ترسیم می‌کند مسیری است که به‌هیچ‌وجه مورد موافقت جمهوری اسلامی قرار نمی­گیرد.

جمهوری اسلامی نمی­خواهد با او همان رفتاری که با کره شمالی شد، انجام شود. ما در خاورمیانه زندگی می­کنیم. جایی که آمریکا در آن متحدان سنتی مثل اسرائیل دارد. لذا مسیر برجام متفاوت است. همان‌طوری که قبلاً هم متفاوت بود، در آینده هم متفاوت است.

با این شرایط اولویت امروز سیاست خارجی چه باید باشد؟

حفظ برجام بدون آمریکا. البته این به آن معنا نیست که آمریکا کاملاً کنار بکشد. بلکه به این معناست که تلاش‌های آمریکا برای افزایش فشار بر ایران مهار بشود. باید دید مذاکرات ایران و اروپا به کجا می­رسد.

به نظر شما مذاکره آن‌ها ممکن است به نتیجه‌ای برسد؟ شرکت‌های اروپایی بسیاری در همین مدت اعلام کردند که از ایران خارج می‌شوند.

در اینکه حفظ برجام بدون آمریکا سخت است، هیچ تردیدی نیست. ما تجربه مذاکرات ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ با اتحادیه اروپا را داشته­ایم. در آن زمآن‌هم اتحادیه اروپا نتوانست تضمین‌های مشخص و عینی به ایران بدهد. عملاً دو طرف بعد از توافق پاریس مذاکراتشان متوقف شد و مسیر دیگری طی شد.

بنابراین با نگاه به گذشته می­شود گفت که متأسفانه رگه‌های خوش‌بینی در این مورد بسیار ضعیف و اندک است؛ اما واقعیت این است که اگر دو طرف اراده سیاسی لازم را داشته باشند، تحقق این امر محال نیست ولی خیلی دشوار است. در سیاست هم گاه وضعیت این‌گونه است؛ یعنی کار بسیار سخت است و باید انرژی زیادی گذاشت و مدام مذاکره کرد. باید دید طرفین ضمن حفظ اصول خودشان می­توانند راهی برای ادامه برجام پیدا کنند یا نه.

گفته شد که اوباما در دور آینده اعلام کاندیداتوری خواهد کرد. اگر این اتفاق رخ بدهد، به نظر شما سرنوشت رابطه آمریکا و ایران تغییر نخواهد کرد؟

این خبر پخش‌شده است ولی در آمریکا مرسوم نیست رئیس‌جمهوری دوباره بخواهد روی کار بیاید و مردم به او رأی نخواهند داد. به‌جز روزولت که آن‌هم شرایطی بسیار ویژه در آمریکا حاکم بود و او بیش از دو دوره رئیس‌جمهور شد، در پنجاه سال اخیر چنین اتفاقی نیفتاده است.

بنابراین این حرف را نباید خیلی جدی گرفت. قبلاً هم درباره جوبایدن این مسئله مطرح شد، الآن هم درباره اوباما مطرح است؛ اما این‌ها مسائل داخلی آمریکا است تا دموکرات‌ها بگویند در مقابل ترامپ دستشان خالی نیست و من بعید می­دانم اوباما واقعاً این کار را بکند.

ترامپ ظاهراً برخلاف وجه خارجی‌اش در داخل مرزهای آمریکا چندان ‌هم وجه اش بد نیست، نظر شما در این مورد چیست؟

این نکته مهمی است. ترامپ شخصیتی جذابی برای روشنفکران، دانشگاهیان، طبقه متوسط و مهاجران نیست؛ اما این گروه­ها نماینده همه اقشار آمریکا نیستند. مردم عادی این رفتارهای ترامپ را قبول دارند و معتقدند این رفتارها نشانه بزرگی اوست. آن‌ها فکر می‌کنند او به وعده‌هایش عمل کرده است. چون بیکاری کاهش‌یافته است. او حتی بین زنان سفیدپوست پایگاه خوبی دارد و به نظر نمی‌رسد در عرصه داخلی ترامپ مشکل خاصی داشته باشد. مگر اینکه اتفاقات پیش‌بینی‌نشده‌ای رخ دهد.