جامعه ایرانی– کاظمی پور جامعه‌شناس گفت: برای مهاجرت اعم از داخلی و درون مرزی و یا خارجی و برون مرزی اصلا متولی در کشور وجود ندارد.
مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اخیرا در گزارشی، به ارزیابی تاثیر و نقش کار در مهاجرت جمعیت شاغل در سال ۱۳۹۶ پرداخته است. طبق این گزارش جمعیت مهاجر کشور در سال گذشته ۶۸۴ هزار نفر بوده که حدود ۵۶۷ هزار نفر از آن‌ها در نقاط شهری و ۱۱۷ هزار نفر در نقاط روستایی ساکن بوده‌اند.
بررسی این مرکز نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۶ بیشترین علت مهاجرت جمعیت شاغلان، پیروی از خانوار و جست‌وجوی کار بوده است؛ به نحوی که پیروی از خانوار با ۴۹.۸ درصد اصلی‌ترین دلیل مهاجرت به شمار می‌رود و پس از آن جست‌وجوی کار با ۹.۷ درصد و یافتن شغل بهتر با ۷.۵ درصد قرار دارند. البته کمترین علت مهاجرت این قشر نیز مربوط به تحصیل، پایان تحصیل و انجام خدمت وظیفه بوده است.
یکی از عوامل اساسی در مهاجرت افراد چه شاغل و چه بیکار در سال‌های اخیر، نیازهای رفاهی و آموزشی بوده است. در طول سال‌های گذشته روستاهای ما با مشکلات عدیده زیست محیطی مواجه بودند که عامل اصلی برای مهاجرت به شهرهای بزرگ به شمار می‌روند.
وجود نیازهای جدید و مدرن، تغییر دیدگاه نسبت به مسایل زندگی، میل به رفاه بیشتر و دسترسی به امکانات آموزشی و درمانی بیشترین دلیل مهاجرت در سال‌های اخیر بوده است.
دکتر شهلا کاظمیپور جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با جامعه ایرانی ضمن تایید افزایش آمار مهاجرت به دلیل تغییر شغل و دستیابی به کار بهتر در کشور گفت: به طور کلی در تئوری‌های مهاجرت معمولا بیشترین دلیل مهاجرت داخلی توسعه نابرابراست. چون کشور دارای توسعه نابرابراست شاهد روند مهاجرت از نقاط کمتر توسعه یافته به سمت نقاط توسعه یافته هستیم و متاسفانه این موضوع به دلیل سو مدیریت هنوز ادامه دارد.
آمار ها نشان از توسعه نابرابر شهری دارد
این استاد دانشگاه ادامه داد: درست است که در سال ۵۵ تعداد شهرهای کشور حدود ۳۷۳ شهر بود و امروز به ۱۳۰۰ شهر رسیده است ولی فاصله امکانات و خدمات شهری هم بین این شهرها بیشتر شده است.شهر تهران در گذشته ۴ میلیون نفر جمعیت داشت اما امروز نزدیک به ۱۰ الی ۱۲ میلیون نفر جمعیت دارد که این نشان از توسعه نابرابر و نامتوازن دارد.
وی تاکید کرد: متاسفانه به خاطر توسعه نابرابر شهری تمامی امکانات،تسهیلات،دانشگاه‌ها،مراکز رفاهی و مراکز بهداشتی همه در شهرهای بزرگ متمرکز شده است.
این جامعه شناس گفت: ایجاد شغل در شهرهای بزرگ قطعا بیشتر از شهرهای کوچک و روستاها است که تنها عامل آن همان توسعه نابرابر است که باعث می‌شود امکان ایجاد شغل در مراکز پرجمعیت بیشتر شود؛حال نباید فکر کرد که واقعا در شهرهای بزرگ شغل ایجاد می‌شود؛بلکه شغل‌های کاذب مانند دلالی واسطه گری شکل می‌گیرد.
جستجوی کار،کار بهتر و انتقال کار؛سه دلیل اصلی مهاجرت
این استاد دانشگاه ادامه داد: در مطالعات جامعه شناسی سه دلیل اصلی برای مهاجرت تعریف می‌شو؛ جستجوی کار، کار بهتر و انتقال کار که به طور کلی هر سه مورد شغل نامیده می‌شود البته گروهی هستند که تبعیت از خانواده و پیروی از خانوار می‌کنند؛ وقتی که خانواده به دلیل کار مهاجرت می‌کنند، افراد خانواده عامل مهاجرت را تبعیت از خانواده را مطرح می‌کنند. درگذشته که فقط آقایان باعث به وجود آمدن آمار پیروی از خانوار بودند ولی امروز خانم‌ها هم به این آمار اضافه شدند.
کاظمی پور گفت: به طور کلی توسعه نابرابر همواره به مهاجرت دامن می‌زند حتی مهاجرت خزنده بین‌المللی از کشورهای توسعه نیافته به سمت کشورهای توسعه یافته است علی الخصوص کشورهایی که ناامنی سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و .. دارند افزایش مهاجرت درآن‌ها تشدید می‌شود.
تنها راه حل جلوگیری از مهاجرت را توسعه برابر است
وی ضمن انتقاد از رویکرد مسئولین برای مقابله با مهاجرت ادامه داد: سال‌هاست که تنها راه حل جلوگیری از مهاجرت را توسعه برابر اعلام کردیم اما گوش شنوایی برای آن وجود ندارد باید برای نقاط محروم امکانات بیشتری مانند شغل ایجاد کنیم.
کاظمی پور مطرح کرد: لزومی ندارد که صنایع و کارخانجات در کنار شهرهای بزرگ باشد وقتی صنایع و کارخانجات به سمت شهرهای کوچکتر و روستاها رفته مراکز خدماتی و دانشگاه‌ها به سمت آن شهر و روستاهای کوچک سوق پیدا می‌کند.از ابتدای انقلاب این بحث بود که دانشگاه‌ها به سمت شهرهای کوچکتر حرکت کنند که خوشبختانه امروز تعداد دانشگاه‌های ما در شهرهای کوچک افزایش پیدا کرده است.
صرف وجود دانشگاه در یک شهر نمی‌تواند باعث پیشرفت آن شهر شود
این جامعه شناس افزود: باید دقت کرد صرف وجود دانشگاه در یک شهر نمی‌تواند باعث پیشرفت آن شهر شود بلکه باید صنعت هم به سمت شهرهای کوچک و روستاها سرازیر شود تا به تبع آن امکانات زیر بنایی اعم جاده‌ها و مراکز درمانی آن شهر تقویت شود.
این استاد دانشگاه گفت: مهاجرت به روند توسعه نابرابر دامن می‌زند؛ وقتی فردی از روستا مهاجرت کرد بالطبع یک تحصیل کرده از روستا و یا شهر کوچک کم می‌شود و مسلما آن روستا و یا شهرکوچک رشد نخواهد کرد و آن توسعه یافتگی و امکانات به سمت شهرهای بزرگ انتقال داده می‌شود. هرچقدر امکانات رفاهی و دانشگاه افزایش پیدا کند مسلما رشد مهاجرت کمتر خواهد شد.
متولی در کشور برای مهاجرتوجود ندارد
وی مطرح کرد: متولی در کشور برای مهاجرت اعم از داخلی و درون مرزی و یا خارجی و برون مرزی وجود ندارد. وزارت خارجه فقط مهر بر روی پاسپورت می‌زند و یا وزارت کشور فقط نظارت می‌کند ولی دستگاهی نیست که دلیل خارج شدن و یا ورود به کشور را جویا شود و بررسی کند.
کاظمی پور گفت: عوامل مهاجرت به طور کلی به ۲ حالت تقسیم می‌شود یک سری مهاجرینی که به دلیل عوامل دافعه مبدا مهاجرت می‌کنند و یک گروهی که به دلیل عوامل جاذبه مقصد مهاجرت می‌کنند. معمولا آن کسانی که به خاطر عوامل دافعه مبدا مهاجرت می‌کنند بیشتر از انتخاب های منفی برخوردارند.
سواد کمتر، درآمد پایین‌تر و فقدان شغل از نشانه‌های دافعه مبدا است
این جامعه شناس مطرح کرد: سواد کمتر، درآمد پایین‌تر و فقدان شغل از نشانه‌های دافعه مبدا است و وقتی این افراد به سمت جامعه مقصد حرکت می‌کنند سر بار جامعه خواهند شد چون در مبدا امکانات مناسبی نداشتند بالطبع بعد هم در جامعه مقصد نمی‌توانند جذب شوند چون مهارت ،تفکر و سرمایه ندارند وهمیشه به سمت حاشیه‌نشینی کشیده می‌شوند که این حاشیه‌نشینی معضلات متعددی به دنبال خواهد داشت. البته نباید فراموش کرد حاشیه‌نشینی فقط فیزیکی نیست بلکه حاشیه‌نشینی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی نیز وجود دارد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: ولی اگر کسانی به دلیل عوامل جاذبه مقصد مهاجرت کنند یعنی در اصل توانمندی و سرمایه داشته باشند و مهاجرت کنند؛ به رشد و شکوفایی بیشتر جامعه مقصد و مبدا می‌توانند کمک کنند که این موضوع باعث می‌شود توسعه نابرابر روز به روز کمتر شود.
کاظمی پور جامعه‌شناس در پایان ضمن انتقاد از روند مهاجرت نخبگان اجتماعی و علمی گفت: معمولا وقتی افراد به دلیل عوامل جاذبه مقصد حرکت می‌کنند. تحصیل کرده‌ها، باسوادها، متخصصین، تکنیسین‌ها و سرمایه‌داران از طرف جامعه مقصد انتخاب می‌شوند که همین موضوع باعث می‌شود سطح اجتماعی و اقتصادی جامعه مبدا کاهش پیدا کند و در نتیجه به رشد توسعه نابرابر دامن خواهد زد. باید مسئولین برای جلوگیری از روند افزایش مهاجرت نخبگان زودتر اقدام کنند.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفت‌وگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: