چرا بیش از اندازه عذرخواهی می‌کنیم؟

همه‌ی ما گاهی در زندگی در شرایطی قرار می‌گیریم که باید عذرخواهی کنیم و از همان سنین کودکی یادمان داده‌اند که وقتی کار اشتباهی می‌کنیم باید عذرخواهی کنیم. اما اگر هیچ خطایی مرتکب نشده باشیم چطور؟ اگر تنها گناه‌مان این بوده که خود واقعی‌مان را نشان داده‌ایم و تظاهر نکرده‌ایم چطور؟

بعضی وقت‌ها به راحتی بابت چیز‌هایی که نیازی به عذرخواهی کردن یا توضیح دادن ندارند عذرخواهی می‌کنیم و بیشتر وقت‌ها نیز عذرخواهی کردن را بدون اینکه حتی بدانیم، ناخودآگاه انجام می‌دهیم، اما در واقع نباید این طور باشد.

وقتی تازه کسب و کارم را شروع کرده بودم بعد از مدتی متوجه شدم مدام در حال عذرخواهی کردن هستم و آنقدر این کار را انجام می‌دادم که احساس می‌کردم باید تی شرتی بپوشم که روی آن «معذرت می‌خواهم!» نوشته شده باشد. من برای توضیح بیشتر، انتخاب‌هایی که می‌کردم، تصمیم‌هایی که می‌گرفتم و حتی فقط برای اینکه وجود داشته باشم عذرخواهی می‌کردم. می‌دانم که تنها نیستم و می‌توانم تصور کنم الان که دارید این مطلب را می‌خوانید سرتان را برای تائید حرف من تکان می‌دهید.

در ادامه به این می‌پردازیم که به چه دلایلی شما بیش از اندازه از دیگران عذرخواهی می‌کنید و فکر می‌کنید مجبورید مدام بابت کارهای‌تان به دیگران توضیح بدهید.

احساس عدم اطمینان

تا به حال شده احساس کنید مجبورید به کسی یا افرادی توضیح بدهید که مثلا چرا آرایش نکرده‌اید؟ یا پیش آمده که از مربی فیتنس‌تان بابت اینکه حرکتی را درست انجام نداده‌اید عذرخواهی کنید؟ عذرخواهی کردن و توضیح دادن هر دو به احساس عدم اطمینان و نگرانی درون‌تان برمی‌گردند و نشان می‌دهند نسبت به محیط و شرایطی که در آن قرار گرفته‌اید احساس راحتی نمی‌کنید. خیلی سخت است احساس راحتی و آرامش کنید در حالی که به خودتان اطمینان ندارید.

راضی کردن دیگران

حتما بار‌ها شنیده‌اید که می‌گویند شما نمی‌توانید همه را راضی و شاد نگه دارید و این واقع گرایانه نیست که فکر کنید باید با همه جور باشید. اما عده‌ای از افراد همیشه به دنبال راضی کردن همه‌ی اطرافیان خود هستند، از رئیس و همسایه گرفته تا دوست و همکار. انگار چیزی در زمینه‌ی ذهن این افراد حک شده که می‌گوید مسئولیت رضایت دیگران با آنهاست و هیچکس مقصر نیست جز آنها! این احساس و طرزفکر ریشه در ترس از ناامیدی و طرد شدن دارد.

ضعف عزت نفس

وقتی زیاد عذرخواهی می‌کنید سیگنال‌هایی می‌فرستید که نشان می‌دهد احساس ارزشمند بودن نمی‌کنید و فکر می‌کنید در یک ملاقات یا گفتگو به اندازه کافی خوب نیستید. امروزه متاسفانه کیفیت زندگی خیلی از افراد با قضاوت‌های دیگران و معیار‌های نادرست القاء شده گره خورده است و هر روز در حال مقایسه کردن خود با دیگران هستند. این افراد تصور می‌کنند اگر شبیه دیگران نیستند باید از آن‌ها عذرخواهی کنند و توضیحاتی به آن‌ها بدهکارند.

خصوصیات مشترک افرادی که زیاد عذرخواهی می‌کنند

هر چند «سندرم عذرخواهی» مشکلی فراگیر است که هر کسی می‌تواند تجربه‌اش کند، اما برخی از ویژگی‌ها در میان افرادی که مرتبا عذرخواهی می‌کنند مشترک‌اند:

• همدلی زیاد: افرادی که بیش از حد به احساسات و خواسته‌های دیگران اهمیت می‌دهند اغلب مدام در حال پوزش خواستن از دیگران هستند در حالی که واقعا خطایی مرتکب نشده‌اند.
• مطیع بودن در روابط: آن‌هایی که در روابط خود زیاد از دیگران عذرخواهی می‌کنند اغلب به طرف مقابل خود این پیام را می‌دهند که بابت ِ داشتن خط قرمز‌های شخصی یا نیاز‌های فردی خود احساس گناه می‌کنند، بنابراین حاضرند هر چه طرف مقابل بگوید بی‌چون و چرا قبول کنند.
• مدارای زیاد: اگر خیلی نگران حفظ صلح و آرامش و پیشگیری از اختلاف و تنش باشید، پس احتمالا خیلی بیش از حد لازم عذرخواهی می‌کنید. به هر حال شما ترجیح می‌دهید بی‌جهت عذرخواهی کنید تا اینکه وارد بحث و مناظره شوید.
• پرورش در محیطی بسیار منضبط: شما چه در یک محیط آموزشی بسیار سخت و محدود تعلیم دیده باشید و چه در خانواده‌ای با والدینی بسیار قانونمند و بادیسیپلین پرورش یافته باشید پس دوران کودکی و نوجوانی خود را در ترسی مبهم گذرانده‌اید که باعث شده با عذرخواهی کردن‌های مکرر به حسی از رضایت درون دست پیدا کنید.
• مضطرب بودن: زندگی کردن با حسی بیقرار در درون که مدام به دنبال جلب رضایت و تائید دیگران است باعث می‌شود در موقعیت‌ها و روابط اجتماعی بیش از اندازه مضطرب باشید و از عذرخواهی کردن‌های مکرر و بی‌دلیل به عنوان ابزاری برای آرام کردن خودتان استفاده کنید.

چگونه با اعتماد و اعتبار بیشتری زندگی کنید؟

خوشبختانه شما می‌توانید طرزفکرتان را تغییر دهید تا با اعتماد بنفس بیشتری زندگی کنید. هر چند این کار ساده نیست، اما کمک گرفتن از یک درمانگر و مشاور می‌تواند راهی برای پیدا کردن ضعف‌ها و رفع آن‌ها باشد. وقتی تمام توجه شما معطوف راضی نگه داشتن دیگران است و از تنهایی و طرد شدن می‌ترسید، زندگی شما آنجوری که دوست دارید نیست و به خواسته‌های خودتان اهمیتی نمی‌دهید.

در نتیجه سلامت روان‌تان از بسیاری از جهات تحت تاثیر قرار می‌گیرد. وقتی همیشه در موضع ترس هستید در معرض اضطراب نیز قرار می‌گیرید و احساس ناکافی بودن می‌کنید. مدام تلاش کردن برای راضی نگه داشتن دیگران حس خوبی ندارد و نهایتا به ناامیدی و سرخوردگی خودتان منجر خواهد شد.

همه‌ی ما الویت‌های خاص خودمان را داریم و نباید بابت اهمیت دادن به این الویت‌ها احساس بدی پیدا کنیم. زندگی شما متعلق به خودتان است و یک قالب مشخص برای همه افراد ندارد. اگر احساس خوبی نسبت به انتخاب‌های خودتان دارید پس باید همان کاری را بکنید که شادتان می‌کند. گاهی آدم‌ها درک‌تان نمی‌کنند و این ایرادی ندارد. اجازه ندهید رسانه‌های اجتماعی و تکنولوژی وادارتان کند بابت انتخاب‌های قلبی‌تان به دیگران توضیح بدهید، چون با این کار خودتان را در معرض قضاوت‌های دیگران قرار می‌دهید و نتیجه‌ای که می‌گیرید افت اعتماد بنفس و احساس ناامنی و اضطراب خواهد بود. حالا چگونه می‌توانید این سیکل معیوب را متوقف کنید؟

یک نفس عمیق بکشید و یک قدم به عقب برگردید

قبل از اینکه زبان به عذرخواهی باز کنید، یک نفس عمیق بکشید و مکث کنید. آیا واقعا لازم است عذرخواهی کنید؟ آیا «اشتباه» شما باعث رنجش کسی شده؟ آیا کاری کرده‌اید که به کسی احساس بدی بدهید؟ یا اینکه فقط برای پیشگیری از یک حس بد می‌خواهید عذرخواهی کنید؟ قدمی به عقب برداشتن و مکث کردن قبل از عذرخواهی کردن باعث می‌شود پیش خودتان مشخص کنید آیا واقعا نیازی به توضیح و عذرخواهی هست یا نه.

محرک‌های عصبی‌تان را بشناسید

همه‌ی ما نقاط ضعف یا حساسیت‌هایی داریم که باعث می‌شوند واکنش نشان بدهیم. بعضی از ما نیز با سکوت و عذرخواهی کردن واکنش نشان می‌دهیم. اگر بدانید چه چیز‌هایی اعصاب‌تان را تحریک می‌کنند، می‌توانید یاد بگیرید خودآگاهانه به واکنش‌های متفاوتی که ممکن است نشان دهید فکر کنید.

به کلمات‌تان فکر کنید

ممکن است جزو افرادی باشید که وقتی سوالی از شما می‌پرسند یا برای شفاف سازی بیشتر، خود را ملزم به عذرخواهی کردن یا ارائه توضیحات زیاد بدانید. به جای عذرخواهی کردن سعی کنید سوال بپرسید. شما اولین کسی نیستید که سوال می‌پرسید، حتی اگر در مورد چیزی کاملا بدیهی باشد. هیچ ایرادی ندارد که خواهان جزئیات بیشتر شوید یا سوال بپرسید که مطمئن شوید منظور طرف مقابل را درست متوجه شده‌اید.

متاسفانه برای خیلی از ما عذرخواهی کردن تبدیل به یک عادت شده و ترک آن کار سختی است؛ بنابراین نیاز به تمرین داریم تا عادت نادرست را ترک کنیم. اگر فکر می‌کنید نوشتن درمورد احساسات و محرک‌ها کمکی به شما می‌کند و می‌توانید افکارتان را بهتر مرور کنید تا از عذرخواهی کردن‌های غیرضروری پیشگیری کنید بسیار خب دست به کار شوید و این یادداشت را همه جا همراه خود داشته باشید. فکر نکنید یک شبه می‌توانید به این هدف برسید، اما آگاه شدن نسبت به علت‌ها کمک زیادی به شما خواهند کرد. هر چه بیشتر نسبت به رفتار‌های خودتان آگاه شوید، بهتر می‌توانید کنترل‌شان کنید.