خراسان رضوی در صدر کودک همسری

جامعه ایرانی– جمعه گذشته بود که ماجرای متوقف شدن عقد کودک دختر ۹ ساله‌ای در استان خراسان رضوی به دستور معاون دادستان خراسان رضوی در شبکه‌های مجازی بر سر زبان‌ها افتاد اما اصل ماجرا آن‌طور که در رسانه‌ها منتشر شد، اتفاق نیفتاده است.

معاون سازمان بهزیستی خراسان رضوی درباره جزئیات آن اخبار جدیدی از این ماجرا به «ایران» می‌دهد و می‌گوید: «آن شب عروس ۹ ساله افغانستانی به عقد داماد ۳۶ ساله افغانستانی درآمد اما با خانواده آنها اتمام حجت کردیم تا فردا صبح از عروس محافظت کنند تا دادگاه بتواند صیغه را باطل کند.»

نیره عابدین زاده»، معاون دادستان خراسان رضوی نیز توضیحات معاون سازمان بهزیستی را تأیید می‌کند و می‌گوید: «بعد از اینکه به مراسم رفتیم از خانواده عروس و داماد تعهد گرفتیم که عروس تا فردایش تحت الحفظ بماند و بعد با او به دفتر من بیایند.» عابدین‌زاده البته به‌موضوع نرسیدن بلوغ عقلی و جسمی این کودک برای ازدواج هم اشاره می‌کند و می‌افزاید: فردای آن روز به همراه روانشناس و مددکار با این کودک صحبت کردیم. او از ازدواج هیچ اطلاعاتی نداشت و درکش از مراسم عروسی فقط پوشیدن لباس عروس بود. حتی آنقدر ضعیف و کوچک بود که با کفش ۷ تا ۹ سانتی سعی کرده بودند که قد او را بلند‌تر نشان دهند و به سؤالات ما هم نمی‌توانست پاسخ دهد و سواد نداشت.»

۶ هزار مورد ازدواج کودکان در خراسان رضوی

آمارهای ثبت احوال در سال ۹۵ هم نشان می‌دهد، استان خراسان رضوی با ثبت بیش از ۶ هزار مورد از ازدواج کودکان در رتبه اول قرار دارد و آذربایجان شرقی با بیش از ۴ هزار مورد، رتبه دوم، خوزستان نیز با ثبت حدود ۲ هزار و ۵۰۰ مورد ازدواج کودکان رتبه سوم ازدواج کودکان در سنین ۱۰ تا ۱۴ سال را به خود اختصاص داده‌اند.

جالب اینجاست که این ازدواج جنجال برانگیز هم در استان خراسان رضوی اتفاق افتاده که بیشترین آمار ازدواج‌های ۱۰ تا ۱۴ سال در آن به وقوع پیوسته است. هرچند، شجاعت و ابتکار عملِ «نیره عابدین زاده» معاون دادستان خراسان رضوی از این کودک همسری جلوگیری کرد اما این موضوع افکار عمومی را در برابر این سؤال قرار داد که طرح اصلاح قانون سن ازدواج به کجا رسید؟ طرحی که بر اساس آن سن ازدواج دختران ۱۶ سال تعیین شده و قرار است از ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال که در حال حاضر با حکم دادگاه و اذن ولی صورت می‌گیرد جلوگیری شود.

«طیبه سیاوشی»، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در پاسخ به اینکه این طرح در چه مرحله‌ای قرار دارد به «ایران» می‌گوید: «طرح این لایحه به قید فوریت در مجلس رأی آورده اما به علت اینکه طرح شفافیت آرای مجلس قبل از این موضوع در اولویت مجلس است، به احتمال زیاد در مهرماه به صحن علنی می‌رسد. بر اساس مفاد این طرح سن ازدواج پسران ۱۸ سال و سن دختران ۱۶ سال تعیین می‌شود و ازدواج بین ۱۳ تا ۱۵ سال تنها با شرایطی همچون اذن پدر و مصلحت دادگاه امکان‌پذیر خواهد بود.»

یکی از مسائلی که باعث جنجال برانگیز شدن این ماجرا شد، موضوع اختلاف سنی این کودک با داماد بود. سیاوشی هم راه حل کاهش این معضل را در تصویب طرح اصلاح قانون سن ازدواج می‌بیند و می‌گوید: یکی از مهم‌ترین مفاد این طرح، تعیین اختلاف سنی ازدواج است که در آن بر اساس عرف اختلاف سنی عروس و داماد تا ۱۲ سال تعیین شده است. به همین علت، پس از تصویب آن دیگر شاهد ازدواج دختران با مردهای بزرگ‌تر از خود نخواهیم بود.

این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، علت اصلی ۹۰ درصد ازدواج‌های

زیر ۱۳ سال را فقر می‌داند و تأکید می‌کند: در این ماجرا هم به گفته معاون دادستانی حاشیه‌نشین بودند و در سکونتگاه‌های غیررسمی شهر زندگی می‌کردند. این در حالی است که آمارهای مرکز ملی آمار ایران نشان می‌دهد کودک همسری کاهش یافته به همین علت نمی‌توانیم به این آمارها اکتفا کنیم.

وی به افزایش طلاق کودکان و پدیده کودکان بیوه در کشور به‌ دنبال کودک همسری هم اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: اغلب ازدواج‌های این کودکان در آینده منجر به طلاق می‌شود و افزایش این اتفاق بار سنگینی روی دوش دولت و دستگاه‌های حمایتی می‌گذارد. همچنین آسیب‌های جسمی و روحی جبران‌ناپذیری بر کودکان می‌گذارد. به همین علت هم به‌دنبال تصویب سریع‌تر این طرح هستیم.
سیاوشی، مهاجرت اتباع به خراسان رضوی را یکی از دلایل افزایش کودک همسری در این استان می‌داند و می‌گوید: البته موضوعات قومی و عشیرتی هم در افزایش کودک همسری مؤثر است و  فقر و اعتیاد هم به افزایش این پدیده دامن می‌زند.

وضعیت قرمز حاشیه نشینی در خراسان رضوی

«غلامحسین حقدادی»، معاون بهزیستی استان خراسان رضوی هم با بیان اینکه این کودک به همراه خانواده‌اش در شهرک هاشمی‌نژاد، یکی مناطق حاشیه شهر استان زندگی می‌کرد به «ایران» می‌گوید: جمعیت کل استان خراسان رضوی ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر است که یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از این تعداد در حاشیه شهر زندگی می‌کنند.

همین حاشیه شهر در استان هم دارای ۸ پهنه است که تعداد زیادی اتباع افغان هم در آن زندگی می‌کنند.  وی با اشاره به اینکه اورژانس اجتماعی در ابتدا از این موضوع باخبر شده و دادستانی را در جریان این موضوع قرار داده است، ادامه می‌دهد: مادر این کودک در تهران زندگی می‌کند و از ماجرا خبر نداشته است. او طی تماس تلفنی با بهزیستی قرار شده به استان برگردد و کودک خود را ببیند. بنابراین، درصورتی که صلاحیت مادر برای نگهداری کودک تأیید شود کودک را به او می‌دهیم.

معاون بهزیستی استان خراسان رضوی می‌گوید: مراسم را به خاطر حفظ آبروی خانواده بهم نزدیم و با آنها قرار گذاشتیم از کودک تا فردا مراقبت کنند فردای آن روز هم معاینات پزشکی قانونی از کودک صورت گرفت و خوشبختانه اتفاقی برای او نیفتاده بود.
حقدادی با بیان اینکه کمتر مردم موضوع کودک همسری را به اورژانس اجتماعی اطلاع می‌دهند، ادامه می‌دهد: با اینکه این اتفاق یکی از موارد کودک آزاری تلقی می‌شود اما مردم کمتر اورژانس را در جریان قرار می‌دهند. البته ما مراجعه‌کنندگان زیادی داشتیم که بعد از طلاق به بهزیستی می‌آیند و می‌گویند که در ۱۰ سالگی ازدواج کردند.

ازدواج زیر ۱۳سال غیر قانونی می شود

فاطمه ذوالقدر، عضو فراکسیون زنان مجلس به «ایران» می‌گوید: اختلاف سنی داماد در این ماجرا با این کودک بسیار بالا بوده است.
وی با اشاره به اینکه ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال بدون اجازه ولی و دادستانی ممنوع است، می‌گوید: در حالی که این ازدواج‌ها به‌صورت قانونی ممنوع است اما اغلب دادستانی به این موضوعات ورود نمی‌کند. به همین علت، اقدامی که معاون دادستان خراسان رضوی برای توقف این ازدواج انجام داد قابل تحسین است.

این نماینده مجلس هم به مطرح شدن این طرح در صحن علنی مجلس تا ۲ هفته آینده خبر می‌دهد و می‌افزاید: قرار بود زودتر از این‌ها طرح در مجلس مطرح شود اما مسائل اقتصادی کشور آن را به تعویق انداخت. همچنین جلسات و نشست‌های تخصصی با روانپزشکان، حقوقدانان، پزشکان، فعالان حقوق کودک و جامعه شناسان برای بررسی جوانب موضوع برگزار شد و همچنین دیداری با مراجع عظام برگزار و حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی فتوای حرام بودن ازدواج زیر سن ۱۳ سال را بیان کردند.
ذوالقدر به صحبت‌های برخی از نمایندگان مجلس با علی لاریجانی، رئیس مجلس و برخی از مراجع تقلید در مورد لزوم تصویب هرچه سریع‌تر این طرح اشاره  و تأکید می‌کند: به‌دنبال این هستیم که با تصویب این طرح دیگر هیچ ازدواج زیر ۱۳ سالی حتی با حکم دادستانی و پزشکی قانونی صورت نگیرد.

افزایش ازدواج‌های زیر ۱۴ سال در خراسان رضوی را تکذیب می‌کنم

در حالی که آمار‌های ثبت احوال نشان می‌دهد بیشترین ازدواج‌های ۱۰ تا ۱۴ سال، مربوط به خراسان رضوی است اما «حمیدرضا پوریوسف»، مدیر کل بهزیستی خراسان رضوی این موضوع را رد می‌کند و می‌گوید: به‌نظر می‌رسد علت اصلی این ازدواج‌ها به مسائل فرهنگی برگردد اما به‌طور دقیق تحقیقی راجع به این موضوع نکردیم تا در مورد آن اظهارنظر کنیم.  وی ادامه می‌دهد: پس‌ از این ماجرا کارگروهی با همکاری دادستانی، بهزیستی و معاونت زنان و خانواده تشکیل شده تا به موضوع فرهنگ‌سازی برای کاهش کودک همسری در استان خراسان رضوی ورود کند.