دستفروشان ایرانی از مرزهای غربی ایران کوچ کرده‌اند. حالا گزارش‌های متعدد حاکی از حضور گسترده ایرانی‌های دستفروش در اقلیم کردستان عراق، کربلا، نجف، استانبول و آنکاراست. ایرانی‌هایی که این روزها با ریزش ارزش پول و البته رکود اقتصاد ایران با خودروهای کاپوتاژ* شده و چند چمدان به آن سمت مرزها می‌روند و بساط دستفروشی برپا می‌کنند. البته گویا دستفروش‌ها درآمدهای خوبی هم دارند و از این وضع راضی به نظر می‌رسند.
اغلب ایرانی‌هایی که برای کارکردن و دستفروشی به عراق می‌روند، از استان‌های غربی هستند. این افراد خودروی خود را که محل خواب و اقامت آنها نیز محسوب می‌شود، کاپوتاژ کرده و با سفر به نقاط مختلف عراق به‌خصوص مناطق توریستی اقلیم کردستان، شروع به فروش اجناس مختلف همچون صنایع دستی، آباژور، تابلوهای دیواری و لوازم جانبی موبایل می‌کنند و با توجه به افزایش روزافزون آنها در عراق به نظر می‌رسد وضع درآمدی خوبی دارند.
رضا کامی، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و ترکیه با تایید این موضوع می‌گوید که بیشتر آنها صنایع دستی کوچک ایران و به‌ویژه زیورآلات را به خیابان‌های ترکیه می‌آورند و به توریست‌ها می‌فروشند و البته مغازه‌دارهای ترکیه هم از خرید چمدان‌های کوچک دستفروشان ایرانی استقبال می‌کنند، زیرا حالا ریزش ارزش ریال باعث شده کالاهای ایرانی برای آنها ارزان تمام شود.
در عراق اما نه‌تنها دستفروشان که کارگران ساختمانی هم از ایران مهاجرت کرده‌اند. کارگرانی که می‌گویند بیشتر از پنج‌سال است در بازار راکد ساخت‌وساز ایران نتوانسته‌اند درآمد کافی داشته باشند. رضا شوکت، رئیس انجمن کارگران ساختمانی می‌گوید میانگین دستمزد کارگران ساختمانی در ایران تنها ۹۰۰هزار تومان در ماه است، آن هم در صورتی که کار پیدا کنند، اما کارگران ساختمانی در عراق و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس درآمد خوبی دارند.
ایرانی‌ها در عراق چه کار می‌کنند؟
اغلب ایرانی‌هایی که برای کارکردن و دستفروشی به عراق می‌روند، از استان‌های غربی هستند. این افراد خودروی خود را که محل خواب و اقامت آنها نیز محسوب می‌شود، کاپوتاژ کرده و با سفر به نقاط مختلف عراق به‌خصوص مناطق توریستی اقلیم کردستان، شروع به فروش اجناس مختلف همچون صنایع دستی، آباژور، تابلوهای دیواری و لوازم جانبی موبایل می‌کنند و با توجه به افزایش روزافزون آنها در عراق به نظر می‌رسد وضع درآمدی خوبی دارند.
علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی تهران کاهش تمایل کارفرمایان عراقی برای استخدام کارگر ساده ایرانی را از اصلی‌ترین دلایل افزایش دستفروشان ایرانی در این کشور دانسته و می‌گوید: «در ماه‌های اخیر کارفرماهای این کشور تمایل کمتری به استخدام کارگر ساده ایرانی پیدا کردند که دلایل مختلفی دارد.»
او ادامه می‌دهد: «کارگر ساده باید یک‌سری حداقل‌ها را داشته باشد و آن تسلط بر زبان، آداب و فرهنگ اجتماعی، طرز برخورد مناسب با توریست‌ها که متاسفانه تعداد کمی از افرادی که به‌عنوان کارگر ساده از ایران به این اقلیم رفته‌اند، این شاخص را داشته‌اند. ضمن آن‌که با هجوم افراد متقاضی کار، کارفرماهای عراقی افرادی که تحصیلات دانشگاهی دارند را در اولویت قرار می‌دهند، چون اکثرا این افراد مشخصات فوق را دارند.»
شریعتی با اشاره به این‌که نبودن ساماندهی برای استخدام کارگران ایرانی باعث کاهش استفاده از آنها شده، ادامه می‌دهد: «اکنون کارگران بنگلادشی، فیلیپینی و اتیوپی که توانسته‌اند کارهای خدماتی را قبضه کنند، علاوه بر این‌که به حداقل‌ها راضی هستند، توسط شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی کشور متبوع خود ساماندهی می‌شوند. به‌طور مثال مدیر یک هتل ترجیح می‌دهد با یک شرکت فیلیپینی یا بنگلادشی درخصوص استخدام کارگر قرارداد ببندد تا در خیابان‌ها به دنبال افرادی باشد که ضامن مشخصی ندارند. ضمن آن‌که این کارگران شرکتی کاملا آموزش‌دیده هستند و درحال حاضر حداقل حقوق یک کارگر ساده به همراه غذا و جای خواب ۵۰۰ دلار در ماه است.»
موج مهاجرت کارگران ساختمانی به عراق
کارگران ایرانی در عراق بیشتر مشغول چه کارهایی هستند؟ شریعتی دراین‌باره توضیح می‌دهد: «در کارهای تخصصی ساختمانی به‌طور کامل استادکارهای ایرانی بازار را قبضه کرده‌اند، به‌طور مثال یک گچ‌کار یا سنگ‌کار ایرانی حداقل روزی ۲۵هزار دینار یا ۲۵۰هزار تومان دریافت می‌کند که در صورت رونق کار ساختمانی در ایران باز هم چنین رقمی به یک استادکار پرداخت نمی‌شد.»
او ادامه می‌دهد: «ما امیدواریم با توجه به حضور گسترده نیروی کار ایرانی در این کشور، سفارت ایران برای حمایت از این قشر تمهیدات ویژه‌ای اتخاذ کند، چون گزارش‌های زیادی از سوءاستفاده از کارگران ایرانی داریم، زیرا کارفرماهای عراقی با سوءاستفاده از احساسات مذهبی به کارگران رقم پایین‌تری پرداخت می‌کنند و در ازای آن برای آنها هر روز سرویس زیارت کربلا یا نجف می‌گذارند یا این‌که اخیرا کارفرماهای عراقی و ایرانی به کارگران دیگر دلار نمی‌دهند و به صورت ریال با آنها توافق می‌کنند.»
افزایش حضور دستفروشان ایرانی در ترکیه
علاوه بر عراق، کشور ترکیه هم این روزها یکی از مقاصد ایرانی‌های دستفروش است. رضا کامی، رئیس اتاق مشترک ایران و ترکیه درباره حضور دستفروشان ایرانی در ترکیه می‌گوید: «در ماه‌های اخیر حضور دستفروشان ایرانی در کشور ترکیه افزایش چشمگیری داشته است. آنها اغلب به فروش صنایع دستی ایرانی که آنها را با چمدان وارد می‌کنند، می‌پردازند و اتفاقا درآمد خوبی هم دارند. اغلب مشتریان کالاهای دستفروشان ایرانی در ترکیه هم توریست‌ها هستند که از صنایع دستی تولید ایران استقبال می‌کنند و آنها را با قیمت‌های خوبی می‌خرند. کاهش ارزش پول ایران از مهمترین دلایل افزایش دستفروشی در کشورهایی مثل ترکیه شده و همین موضوع روی افزایش تعداد مهاجران ایرانی حاضر در ترکیه تاثیرگذار بوده است.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتوگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: