ایران تنها کشوری است که به بیش از ۹۰ درصد از جمعیت خود یارانه نقدی، به شکلی یکسان اعطا می‌کند .هر چند در سال‌های اخیر یارانه پرداختی به افراد تحت پوشش بهزیستی و … افزایشی نسبت به دیگر اقشار را تجربه کرده است اما برآوردها نشان از آن دارد که در میان یارانه بگیران جمعیتی نزدیک به بیست تا سی میلیون نفر حضور دارند که هیچ نیازی به دریافت یارانه‌های مذکور ندارند. پیش تر وقتی عملیات حذف یارانه بگیران پردرآمد آغاز شد ، در میان شاکیان هم پزشک متخصص دیده می‌شد و هم طلا فروش و وکیل و… .
این نکته با وجود آنکه تعجب افکار عمومی را برانگیخت اما تحت تاثیر فشار وارده به دولت ، کم کم از دستور کار خارج شد تا ثروتمندان همچنان یارانه نقدی را دریافت کنند.
حجم یارانه‌ها چقدر است؟
شمار مخالفان خذف یارانه‌ها بسیار بالاست ، این نکته را می‌توان با یک محاسبه آماری ساده دریافت.هر ماه ۳ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان یارانه در قالب نقدی پرداخت می‌شود. برپایه سخنان شریعتمداری و اعلام امادگی استانداران پردرآمدها باید آماده خداحافظی یارانه ها در پایان شهریور ماه باشند، به عبارت دیگر یارانه شهریور در حساب حداقل ۲۳ میلیون ایرانی جای نخواهد گرفت.
در حالی بسیاری از دریافت‌کنندگان یارانه با این حذف یارانه‌ها مخالف هستند که برآوردها نشان میدهد حداقل در تهران نیمی از جمعیت نیازی به دریافت یارانه ندارند. آزادسازی منابع یارانه‌های نقدی می‌تواند امکان تجهیز درآمدی افراد را در دهک‌های کم درآمد و بحرانی فراهم آورد خصوصا که فشارهای تورمی دو سال اخیر سبب شده است کیفیت زندگی در این گروه از دهک‌ها کاهشی قابل توجه را تجربه کرده است.
چرا یارانه؟
۹ سال از تاریخ تخصیص اولین یارانه به مردم ایران گذشته است، پولی معادل با ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان برای هر نفر بابت افزایش قیمت کالاهای یارانه‌ای، قرار بود با آزادسازی قیمت کالاهای یارانه‌ای، کمک هزینه‌ای دریافت نماید اما در عمل آنچه رخ داد محدود شدن طرح هدفمندی یارانه‌ها به پرداخت یارانه نقدی بود و در این سال‌ها بار دیگر کالاهای یارانه‌ای از جمله نان و حامل‌های انرژی و … از قطار تورم عقب ماندند تا در کنار یارانه نقدی ، یارانه غیرنقدی نیز بحران اقتصاد ایران را دو چندان کند.
ایا این بار جدی است؟
اقتصاد ایران در شرایط تحریمی قرار دارد. تحریم‌های سخت که نفت، شریان حیاتی ارزآوری را نشانه گرفته است. در این شرایط تامین منابع مورد نیاز با دشواری‌های خاصی روبروست از این رو احتمال جدی‌تر بودن حذف یارانه‌ها در چنین شرایطی بالاست .
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌گوید برنامه جدیدی در این زمینه تدوین شده و اختیار لازم به استانداران محول شده است تا عملیات از پایان شهریور آغاز شود.
مبنای قانونی اقدام چیست؟
مجلس شورای اسلامی در قالب لایحه بودجه، دولت را مکلف به اتخاذ تدابیری برای حذف یارانه سه دهک کرده است، گام اول تیرماه سال جاری برداشته شد ، مقرر گردید یارانه ثرومندان قطع شود اما مبنایی برای چگونگی شناسایی پردرآمدها اعلام نشد، حالا اما شریعتمداری تاکید دارد این آیین‌نامه تدوینی وزارت متبوع وی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان برنامه و بودجه را مکلف می‌کند با استفاده از بانک‌های اطلاعاتی موجود نسبت به حذف یارانه‌بگیران اقدام کند.
نکته اینجاست که بانک‌های اطلاعاتی ایرانیان در سال‌های اخیر تکمیل شده است و استفاده از آن‌ها برای شناسایی پردرآمدها کاری ساده تر از قبل تلقی می‌شود.
نکته مهم اما اینجاست که به گفته شریعتمداری این بار نه میزان درآمد که میزان مصرف یکی از معیارهای مهم حذف یارانه پردرآمدهاست. هر چند وی توضیحی درباره چگونگی ردگیری مصرف در خانوار ایرانی نداده است اما به نظر می‌رسد این مولفه ، مولفه‌ای اثرگذار در این دوره زمانی باشد.
معیارها چیست؟
تلاش برای اطلاع از معیارها در سال های اخیر تلاشی جدی از سوی افکار عمومی است اما نکته اینجاست که مجریان تمایل چندانی به شفاف کردن موضوع در این حوزه ندارند. دلیل نیز روشن است، مسئولان سابق وزارت تعاون، کار ور فاه اجتماعی معتقد بودند باید شرایطی منعطف در این حوزه پیش بینی شود، به عنوان مثال فرزندان در حال تحصیل در یک خانواده، می‌تواند هزینه‌ها را با افزایش جدی روبرو کند اما خانواده‌ای دیگر با درآمد کمتر ممکن است نیازی به یارانه نداشته باشد، شاید از این روست که پای “مصرف” این بار در تعیین دهک‌های مستحق یارانه باز شده است .واکاوی مصرف اما چگونه رخ میدهد؟ بی تردید یکی از مولفه ها بررسی وضعیت قبض‌های ارسالی است و کسانی که قبض های پرو پیمان برق و آب و گاز و حتی تلفن دارند شاید باید بیش از دیگران در انتظار قطعی یارانه‌ها باشند. هر چند هنوز خبری قطعی بر سر شکل دارایی و شرایط پردرامد بودن اعلام نشده است اما بازنشستگان، زنان سرپرست خانوار، کسانی که کمتر از سه میلیون تومان دریافتی دارند، افراد تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد در کنار روستاییان و عشایر، مستحق دریافت یارانه اعلام شده اند.
این همه ماجرا نیست، به نظر می رسد در ۱۰ سالگی هدفمندی یارانه ها بالاخره قرار است بیش از بیست میلیون نفر از قطار یارانه‌بگیران پیاده شوند تا منابعی معادل ۱۲ هزار میلیارد تومان آزاد شود.
باید توجه داشت با وجودی که استفاده از بانک‌های اطلاعاتی مورد تایید محمد شریعتمداری قرار گرفته اما اشاره‌ای مستقیم به این موضوع نشده است که آیا بانک‌های اطلاعاتی در اختیار سازمان امور مالیاتی، سپرده‌های بانکی و … نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتوگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: