اگر در فکر خودکشی هستید این مطلب را بخوانید

شنیدن خبر خودکشی دردآور است و به جز درد برای اطرافیان، حس عذاب وجدان را هم همراه می‌آورد که چرا نتوانستند جلوی چنین عملی را بگیرند. چرا متوجه نشدند کسی که خودکشی کرده، در ذهنش چنین فکر داشته؟ چه درد یا مشکلی داشته و آن‌ها می‌توانستند در حل آن سهمی داشته باشند و این سهم را ادا نکرده اند؟ هرچند همه بار این ناراحتی نمی‌تواند حقیقت داشته باشد، اما مختصصان این حوزه می‌گویند از بیش از ۹۰ درصد خودکشی‌ها می‌توان جلوگیری کرد به شرطی که همه ما در هر جایگاهی که هستیم با اولین علائم آن آشنا باشیم تا زنگ خطری مثل بیان اینکه خودکشی می‌کنم را جدی بگیریم.

در این مطلب نگاهی انداخته ایم به کلیدی‌ترین اطلاعاتی که باید درباره آن داشته باشیم تا شاید قدمی در راه نجات جان یک انسان و جلوگیری از کابوس ده‌ها انسان دیگر برداریم. در ارائه این مطالب از صبحت‌های دکتر مهدی حسن زاده، متخصص روان پزشکی و فلوشیپ پیشگیری از خودکشی، استفاده کرده ایم.

ریشه‌های خودکشی چیست؟

دلایل خودکشی در مشرق زمین با مغرب زمین به کلی متفاوت است. به طور مثال، در مشرق زمین و در ایران اولین اختلالی ک هباعث خودکشی می‌شود، اختلال سازشی است. یعنی اتفاقی در زندگی فرد می‌افتد و او چند ماهی استرس دارد و به دلیل فشار این استرس اقدام به خودکشی می‌کند. در صورتی که در مغرب زمین علت اصلی خودکشی افسردگی است که به نوعی بیماری جدی تری است.

آمار خودکشی در زنان متاهل بیشتر از زنان مجرد است

زنان متاهل بیشتر از زنان مجرد خودکشی می‌کنند و بیشتر آن‌ها به دلیل مشکلاتی که در زندگی خانوادگی شان و نارضایتی‌ای که از زندگی مشترک دارند و سختی روند طلاق به دلایل مادی، فرهنگی و اجتماعی بیشتر از زنان مجرد دست به خودکشی می‌زنند.

آمار خودکشی در مردان مجرد بیشتر از مردان متاهل است

خودکشی در مردان مجرد که کار ندارند بیشتر دیده می‌شود، اما فراموش نکنیم خودکشی تنها به یک دلیل انجام نمی‌شود و همیشه چندعاملی است و دلایل زیادی فرد را به سمت اقدام به این کار می‌برد، اما اتفاقی مثل شکست مالی، عاطفی، تحصیلی، فقدان و… در نهایت باعث می‌شود فرد این کار را انجام بدهد و اشتباه است که ما فقط اتفاق آخر را ببینیم.

از افسردگی تا خودکشی

نتایج تحقیقات متعدد ثابت کرده که افسردگی ژن دارد و ژن آن مستقل از افسردگی است. ارنست همینگوی مثل پدرش خودکشی کرد یا بچه‌های شاه که ۲ نفرشان خودکشی کردند. این قضیه مثل این می‌ماند که شما ژن دیابت را دارید و کم تحرک و چاق هم هستید شما در خطر ۲ برابری نسبت به دیگران در این مورد قرار دارید، اما درصد دقیقی در این باره نیست که ژن مهم‌تر است یا الگوبرداری!

خبر خودکشی را انتشار ندهید

فراموش نکنیم که خودکشی مسری است. به همین دلیل مهم است که چطور خبر خودکشی را منتشر کنیم تا دیگران تحریک به انجام آن نشوند و آن را به عنوان راه حلی برای بیرون رفتن از مشکلات نبینند.

تهدید به خودکشی را جدی بگیریم

وقتی شنیدیم کسی از خودکشی حرف می‌زند، نباید با این لحن که «برو بابا، شوخی نکن، تو عرضه این کار را نداری» و الفاظ مشابه، با او حرف بزنیم! وقتی کسی این حرف را می‌زند حتما به فکر فرو برویم و نزد مشاور برویم و موضوع را با او درمیان بگذاریم که فرزند من یا خانم من یا همسر من تهدید به خودکشی کرده و من چه باید بکنم؟! او در مراحل بعدی خود فرد را هم باید نزد مشاور برد.

خودکشی یک راه حل نیست و برای هر مشکلی راه حلی وجود دارد و این یک شعار نیست، اما متاسفانه، چون فردی که در فکر خودکشی است دچار دید تونلی می‌شود و نمی‌تواند این راه‌ها را ببیند، اما دید تونلی چیست؟ وقتی که بچه بودیم از توی یک لوله بیرون را نگاه می‌کردیم. دایره دیدمان خیلی کم و اطرافش تاریک بود. این دید را تونلی می‌گویند. اگر من این لوله را کنار بگذارم می‌بینم چقدر این دید وسیع است. افسردگی دید را تنگ و تاریک و فرد را نزدیک بین روانی می‌کند. به همین دلیل به افرادی که دچار این حالت می‌شوند می‌گویند به روان پزشک مراجعه کنند نه برای نصیحت شدن که برای کنار زدن این لوله!

اگر در فکر خودکشی هستید بدانید که…

دکتر سیدحسن علم الهدایی: خودکشی، نوعی اختلال و آسیب چندبعدی رفتاری است که عوامل متعددی از جمله عوامل روانی- عاطفی مانند افسردگی، ناامیدی، بیکاری، اعتیاد، فقر، مشکل‌های اقتصادی، احساس گناه و حتی در برخی از جوامع مانند جوامع غربی، مشکل‌های سیاسی هم در بروز آن دخیل هستند. درواقع، رسیدن به بن بست فکری، روانی و انگیزشی انسان باعث ایجاد فکر خودکشی در او می‌شود و این مساله به قطع امید وی از آینده بر می‌گردد.

روان شناسان معتقدند خودکشی با ضعف اعتماد به نفس و احساس پوچی در انسان مرتبط است. در این میان، امیان و اعقتاد به پروردگار می‌تواند در پیشگیری از خودکشی بسیار موثر باشد. این ایمان و اعتقاد، روح کمال و موثر بودن را در انسان می‌دمد و باعث می‌شود به این نتیجه برسد که برترین مخلوق آفرینش است که می‌تواند به بالاترین مقام‌ها برسد؛ تا جایی که در مقام جانشینی خدا در زمین باشد. در این صورت، فکر از بین بردن نفس هم کمتر به ذهن چنین انسانی خطور می‌کند.

توکل به خداوند یعنی اعتماد و تکیه کردن به قادر مطلقی که همه اختیارات و امکانات در ید قدرت اوست و مهربان‌ترین مهربان‌ها نسبت به انسان هاست. به تعبیر قرآن کریم، هر کجا که باشیم، او با ماست و هرگاه که اراده کنیم، می‌توانیم او را بخوانیم و بدون هیچ تشریفات و تکلفی با خدای خود رابطه برقرار کنیم.

باز هم به تعبیر قرآن، با یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد. ناامیدی، یاس و احساس پوچی در آموزه‌های دینی ما به شدت مورد نکوهش قرار گرفته اند و امیدواری به رحمت خداوندی، در حالی بزرگ‌ترین عبادت است که ناامیدی از رحمت الهی در شمار شرک و کفر محسوب می‌شود.

به اعتقاد یک مومن راستین، زندگی و خلقت دارای معنا و مفهوم است. خوبی و بدی، زشتی و زیبایی، شکست و موفقیت در زندگی از نظر انسان باایمان دارای معنا و مفهوم است که ما انسان‌ها باید این معانی را بفهمیم و بتوانیم آن‌ها را تحلیل کنیم.

واقعیت این است که انسان، بیهوده آفریده نشده است. انسان، دارای ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بالای علمی، فکری، تلاش و صبر است که با ارتقای این ظرفیت‌ها می‌تواند به بالاترین قله‌های کمال و خوش بینی برسد. با این حساب، با نگاه به رویکرد خداشناسانه، رسیدن به بن بست برای انسان باایمان بی معناست و خودکشی هم به عنوان شوم‌ترین اقدام‌ها جایی در زندگی چنین انسانی ندارد.

در اسلام و سایر ادیان توحیدی، دعاکردن با هر زبان و حالی به عنوان یک اکسیر مشکل گشا، توصیه شده است. بسیاری از جامعه شناسان و روان شناسان اجتماعی هم بر وجود احساس خوش بینی و معنی داری در زندگی برای پیشگیری از رسیدن به بن ست، تاکید زیادی دارند.

برخی از روانکاوان با تاکید بر معنادرمانی و معنا داشتن تمام پدیده‌ها و حوادث تلخ و شیرین زندگی، این مطلب را دنبال می‌کنند. امیدواری هم مانند خوش بینی، نقش شگفت انگیز و تعیین ننده‌ای در زندگی ایفا می‌کند. اگر انسان به قول رایک فروم در کتاب انقلاب امید، امید خود را در زندگی از دست بدهد، به دروازه‌های جهنم قدم گذاشته است.

در ادبیات خودمان هم مولانا می‌گوید: «کوی نومیدی مرو، امیدهاست/ سوی تاریکی مرو خورشیدهاست». به عبارت ساده تر، انگیزش، نگاه و تفکر مثبت در زندگی داشتن، می‌تواند انسان را به نتایج مثبتی برساند و او را از ناامیدی و عواقب ناشی از آن مانند خودکشی، دور کند. یک ضرب المثل انگلیسی هم در این زمینه می‌گوید کسی که فکر مثبتی دارد، به نتایج مثبتی هم می‌رسد.

شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و خیرخواهانه، فرایض دینی دسته جمعی، مسئولیت پذیری و احترام به دیگران و… باعث پیشگیری از ابتلا به افسردگی، انزوا و عواملی این چنین موثر برخودکشی می‌شود. در این میان، تقویت هوش عاطفی افراد هم برای شناخت جنبه‌های عاطفی و روانی توصیه شده است.