شبکه ملی اطلاعات در یک نگاه کلی، همان اینترنت با مدیریت داخلی است که همه استانداردهای امنیتی، فرهنگی و فنی در آن رعایت شده است. یعنی همه اطلاعات و ارتباطات، کارها، خریدها، بازی‌ها و… در یک شبکه داخلی مدیریت، نگهداری و محافظت می‌شود.
شبکه ملی اطلاعات که با نام‌های دیگری مانند “اینترنت ملی”، “اینترانت ملی ایران” و”شبکه ملی اینترنت” نیز شناخته می‌شود، پروژه‌ای برای توسعه شبکه زیرساخت امن و پایدار ملی در ایران است.
تعریف شبکه ملی اطلاعات
در اینجا، به چند تعریف درباره شبکه ملی اطلاعات اشاره می‌شود:
«شبکه ملی اطلاعات کشور، شبکه‌ای مبتنی بر قرارداد اینترنت (IP) به همراه سوئیچ‌ها و مسیریاب‌ها و مراکز داده‌ای است به صورتی که درخواست‌های دسترسی داخلی و اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند به‌هیچ‌وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود.»
«شبکه ملی اطلاعات مجموعه پهنای باند ردوبدل شده داخل کشور و داده‌های تبادل شده با پهنای باند خارجی است. بدین معنا که در شبکه ملی اطلاعات همانند دیگر شبکه‌های داخلی برای ارتباط کاربر با سرویس‌های داخلی؛ دیتا از کشور، استان یا حتی شهر کاربر موردنظر خارج نمی‌شود و ضمن ارتباط سریع و باکیفیت‌تر، هزینه‌ها را برای کاربران، شرکت‌های ارائه‌دهنده سرویس و شرکت‌های ایجادکنندهٔ زیرساخت‌های ارتباطی، بسیار کاهش می‌دهد.
البته، این تعریفی در شبکه ملی اطلاعات است که بیشتر نگاهی از سمت کاربر دارد. در اصل، شبکه ملی اطلاعات همان شبکه پهنای باند داخلی است که از مراکز داده، تمام شبکه‌های انتقال داده، مراکز سوئیچینگ مخابرات، کاربران متصل، مراکز تحویل داده (CDN)، تولیدکنندگان محتوا، درگاه‌های ورودی و خروجی پهنای باند خارجی، مراکز تبادل ترافیک داده‌های داخلی تشکیل‌شده است.»
«شبکه ملی متشکل از زیرساخت‌های ارتباطی، مراکز داده توسعه‌یافته داخلی دولتی و غیردولتی و همچنین زیرساخت‌های نرم‌افزاری است که در سراسر کشور گسترده شده است. این شبکه ظرفیت لازم برای “نگهداری و تبادل امن اطلاعات داخلی در کشور به‌منظور توسعه خدمات الکترونیکی” و “دسترسی به اینترنت” از طریق بستر ارتباطی باند پهن سراسری برای کاربران خانگی، کسب‌وکار‌ها و دستگاه‌های اجرایی را فراهم می‌کند. این شبکه تجمیع‌کننده شبکه‌های اختصاصی، محلی و ملی در کشور است که از دو بخش اختصاصی و عمومی تشکیل می‌شود. بخش اختصاصی برای ارتباط و تبادل اطلاعات و خدمات دستگاه‌های اجرایی با یکدیگر و بخش عمومی برای ارائه خدمات به کاربران عمومی است و این دو بخش در نقاطی نظیر مراکز داده با یکدیگر اتصال دارند.».
اما باید گفت صحیح‌ترین تلقی از شبکه ملی اطلاعات به این شرح است:
شبکه ملی اطلاعات یعنی برقراری ارتباطات و ارائه خدمات در فضای مجازی به شکل ارزان، پرسرعت، امن و سالم. در حقیقت این شبکه باید بتواند نیاز‌های واقعی و مشروع مردم را در بستری پرسرعت، قیمتی پایین، امنیتی جامع و پایدار (به دور از دست‌اندازی غیرقانونی هرکس به حقوق عمومی و خصوصی مردم) و در عین برخورداری از بالاترین حد سلامت (عاری از هرگونه فساد و فحشای اعتقادی و اخلاقی) تأمین کند و پاسخگوی نیاز‌های مشروع مردم در فضای مجازی باشد و زمینه ارتباط کاربران ایرانی با یکدیگر را از بستر داخلی و ارتباط با خارج از کشور را از بستر بین‌الملل مهیا کند.
شبکه ملی اطلاعات به زبان ساده /مهم‌ترین راهکار مواجهه با آسیب‌های فضای مجازی، راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات
شاخصه های شبکه ملی اطلاعات
با توجه به تعریف‌های بیان‌شده می‌توان گفت که شبکه ملی اطلاعات دارای شاخصه‌های زیر می‌باشد:
۱. محیط سالم و عاری از فساد جهت فعالیت در محیط مجازی برای آحاد کاربران؛
۲. شبکه ارتباطی دارای مراکز داده، دارای همه شبکه‌های انتقال داده، دارای مراکز سوئیچینگ مخابرات، دارای مسیریاب‌ها، دارای کاربران متصل، دارای مراکز تحویل داده (CDN)، دارای تولیدکنندگان محتوا، دارای درگاه‌های ورودی و خروجی پهنای باند خارجی، دارای مراکز تبادل ترافیک داده‌های داخلی؛
۳. بایگانی شدن درخواست‌های داخلی در داخل کشور و ره‌گیری نشدن آنها به‌وسیله کشورهای غربی؛
۴. مجموعه پهنای باند ردوبدل شده داخل کشور و داده‌های تبادل شده با پهنای باند خارجی؛
۵. خارج نشدن اطلاعات و دیتا‌های کاربران از کشور، استان یا حتی شهر کاربر موردنظر؛
۶. کاهش هزینه‌ها برای کاربران، شرکت‌های ارائه‌دهنده سرویس و شرکت‌های ایجادکننده زیرساخت‌های ارتباطی؛
۷. دارای بستری امن، پیشرفته و متکی به جدیدترین فناوری‌های نوین و بومی برای تحقق فضای مجازی بر اساس ارزش‌های والای اسلامی ـ ایرانی؛
۸. امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی؛
۹. تجمیع کننده شبکه‌های اختصاصی، محلی و ملی در کشور؛
۱۰. تشکیل‌شده از دو بخش اختصاصی و عمومی:
بخش اختصاصی برای ارتباط و تبادل اطلاعات و خدمات دستگاه‌های اجرایی با یکدیگر.
بخش عمومی برای ارائه خدمات به کاربران عمومی.
اتصال دو بخش اختصاصی و عمومی شبکه ملی اطلاعات در نقاطی نظیر مراکز داده با یکدیگر.
اهمیت و ضرورت راه اندازی شبکه ملی اطلاعات
حجت الاسلام محمد کهوند پژوهشگر حوزه رسانه و استاد حوزه و دانشگاه درباره اهمیت و لزوم شبکه ملی اطلاعات اظهار کرد: در وضعیت کلی حاکم بر عرصه گیتی، همیشه جنگی بین حق و باطل وجود دارد. در عصر کنونی این نبرد بین دو جبهه سلطه‌طلب و اسلام ناب محمدی(ص) برقرار است. هدف نظام سلطه از این نبرد، سلطه کامل بر منابع مادی و معنوی تمامی جهان در ابعاد فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی است.
وی ادامه داد: سلطه‌طلبان برای دستیابی به اهداف خود از ابزارهای گوناگونی استفاده می‌کنند. یکی از کارآمدترین ابزارها برای تحقق نظم نوین جهانی منطبق بر خواست و اراده سلطه‌طلبان، فضای مجازی است.
شبکه ملی اطلاعات به زبان ساده /مهم‌ترین راهکار مواجهه با آسیب‌های فضای مجازی، راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات
این پژوهشگر فضای مجازی و رسانه در ادامه افزود: بهره‌برداری عمومی سلطه‌طلبان از فضای مجازی آن است که آنها می‌توانند از طریق فضای مجازی محتوای موردنظر خود را به اقصی نقاط عالم برسانند و در مقابل مانع از گسترش محتواهایی که مخالف منویات آنان است شوند. اما در دوران جنگ نرم و جنگ شناختی، از طریق این ابزارها و پایش ارتباطات و تعاملات عادی افراد جامعه موردنظر، از وضعیت روانی و احساسی مردم جامعه هدف آگاه می‌شوند، نبض فکری هدف را در اختیار می‌گیرند و متناسب با مشخصات و مختصات روانی کشف‌شده از جامعه هدف، اقدامات خود را شکل می‌دهند تا از اثرگذاری روزافزون برخوردار گردد. از این رو سلطه‌طلبان تدابیر ویژه‌ای برای بسط و گسترش فضای مجازی در تمامی کره زمین اندیشیده‌اند. به عنوان مثال، هیچ کشوری را در اصل استفاده از اینترنت تحریم نمی‌کنند، گسترش کاربرد فضای مجازی متصل به خود را تشویق می‌کنند و سنجه‌های مختلفی برای ارزیابی و پایش توسعه مذکور مطرح می‌سازند. همچنین برخی خدمات خود مانند موتورهای جست‌وجو و شبکه‌های اجتماعی را به صورت ظاهراً رایگان در اختیار کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران قرار می‌دهند تا به مجرای تبادل اطلاعات و احساسات و اندیشه‌های مخاطبان بدل شود. با کمک چنین رفتاری، ضمن شنود افکار و اندیشه‌های عمومی، قدرت سانسور و اعمال مدیریت بر آن را نیز به دست می‌آورند.
حجت الاسلام کهوند در آخر تاکید کرد: به دلیل تأثیرات سوء و غیرقابل کتمان فضای مجازی آمریکایی در چالش قدرت بین کشورهای مختلف در ابعاد سیاسی، اقتصادی، امنیتی و از همه مهم‌تر فرهنگی، کشورهای گوناگون برای مقابله با تهدیدات آن و بهره‌گیری از فرصت‌های آن به چاره‌جویی برخاستند. یکی از مهم‌ترین راهکارهای مواجهه فعال و مبتکرانه با آسیب‌های فضای مجازی، راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات است. برخی کشورها مانند چین، روسیه و کره جنوبی، مدت‌ها پس از ایران به ضرورت تأسیس این شبکه پی بردند اما بسیار سریع‌تر از ایران، توانستند با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، بر بسیاری از آسیب‌های فضای مجازی متعلق به نظام سلطه فائق آیند؛ در حالی که ایران تاکنون در این زمینه دستاورد ملموسی نداشته است.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتوگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: