گزارش جهانی مواد مخدر در سال ۲۰۱۹ نگرشی جهانی از عرضه و تقاضای مواد افیونی، کوکائین، کانابیس، محرک‌های نوع آمفتامین و مواد روان‌گردان جدید و تأثیر آنها بر سلامت را ارائه می‌دهد. این گزارش از طریق داده‌های دقیق‌تر و تحقیق و بررسی پیشرفته، تاکید می‌کند که عواقب مضر مصرف مواد بر سلامت گسترده‌تر از آن چیزی است که پیش‌تر گمان می‌رفت.
پیشگیری و درمان همچنان در بسیاری از نقاط دنیا در دسترس نیست، به طوری که تنها یک نفر از ۷ نفر با اختلالات مصرف مواد هر سال به درمان دسترسی دارد. به خصوص در زندان‌ها، این امر چشمگیرتر است. گزارش امسال سازمان ملل تحلیلی عمیق از مصرف مواد و عواقب شدید آن بر سلامت در محیط زندان ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که شیوع بیماری‌های عفونی همچون اچ آی وی، هپاتیت C و سل و همچنین خطرات مربوط به آنها، به طوری نسبی در زندان‌ها، به خصوص در میان کسانی که مواد تزریق می‌کنند، افزایش یافته است.
تشنج‌های جهانی ATS (به استثنای اکستازی)
تشنج‌های تریاک جهانی
تشنج‌های جهانی کوکائین
تشنج‌های جهانی از حشیش (رزین)
تشنج جهانی ماری جوانا (گیاه)
تشنج‌های اکستازی جهانی
تشنج‌های جهانی از هروئین و مورفین
در مقایسه با جمعیت کل بیشتر از ۵۶ کشور گزارش داده‌اند که در سال ۲۰۱۷ در حداقل یک زندان درمان جایگزین مواد شبه افیونی را ارائه کرده‌اند در حالی که ۴۶ کشور گزارش داده‌اند که امکان ارائه چنین درمانی را در زندان ندارند. برنامه‌های سوزن و سرنگ در زندان بسیار به ندرت در دسترس است، ۱۱ کشور دسترسی در حداقل یک زندان را گزارش داده‌اند، اما فقدان چنین برنامه‌هایی در ۸۳ کشور تأیید شده است.
این گزارش نشان می‌دهد که مداخلات درمانی مؤثر بر اساس مدارک علمی و در راستای تعهدات حقوق بشر بین‌الملل به اندازه مورد نیاز در دسترس نیست و دولت‌ها و جامعه بین‌الملل می‌بایست به مداخلات به منظور پرداختن به این خلأ سرعت ببخشند. با توجه به آمارها و مطالعات جهانی در می‌یابیم هیچ کشوری از این بلای خانمان سوز در امان نیست و نمی‌تواند ادعا کند که مبارزه با مواد مخدر امری بیهوده و عبث است، در چنین شرایطی برخی کشورهای اروپایی به جای اینکه در کنار مؤثرترین و قوی‌ترین کشور در حوزه مبارزه با مواد مخدر یعنی ایران بایستند در مقابل جمهوری اسلامی ایستاده اند و ادعا می‌کنند که سهم خودشان را در حوزه مبارزه با مواد مخدر پرداخت نمی‌کنند.
UNODC خارج از سیستم تحریم‌ها قرار دارد و فعالیت‌هایش را خارج از تحریم‌ها انجام می‌دهد
در همین راستا با الکساندر فدولوف نماینده دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در جمهوری اسلامی ایران به گفت‌وگو پرداختیم. فدولوف در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا مجامع جهانی در راستای مبارزه با مواد مخدر به ایران که یکی از شاهراه‌های اصلی ترانزیت مواد مخدر است، کمکی می‌کنند یا خیر، گفت: در سطح کشوری (داشتن نمایندگی در ایران) ما فعالیت‌هایی داریم برای جذب کمک‌ها، همچنین در سطح دفتر مرکزیمان در وین هم خیلی به ما کمک شده است تا بتوانیم از ایران حمایت کنیم و البته باید بگویم که بعضی از سفارت‌ها در این حوزه همراهی خوبی با ما داشتند.
وی افزود: برخی کشورهای غربی فرصت‌های زیادی را برای ظرفیت سازی و فرصت‌های آموزش برای ما تهیه دیدن که سعی داریم از آنها به نفع ایران استفاده کنیم.
نماینده دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در ایران اظهار کرد: UNODC در انجام فعالیت‌هایش تنها نیست اما ما هم می‌خواهیم کمک‌ها به این نهاد بین المللی بیشتر شود و چشم امید هم به محقق شدن این خواسته داریم.
فدولوف تصریح کرد: البته باید این نکته را یادآور شوم که برخی کشورهای اروپایی علاقه خودشان برای فعالیت در این حوزه و همچنین کمک به ایران را به طور ضمنی به ما اعلام کردند.
UNODC خارج از سیستم تحریم‌ها قرار دارد و فعالیت‌های خودش را خارج این تحریم‌ها انجام می‌دهد و این امتیازی است که بتواند از حمایت کشورهای دیگر برخوردار باشد تا بتواند فعالیت کند و از ایران حمایت کند
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران سبب شده است تا کمک مالی و بعضاً تجهیزاتی به ایران وارد نشود، پس چگونه UNODC می‌تواند به ایران کمک کند، گفت: UNODC خارج از سیستم تحریم‌ها قرار دارد و فعالیت‌های خودش را خارج این تحریم‌ها انجام می‌دهد و این امتیازی است که بتواند از حمایت کشورهای دیگر برخوردار باشد تا بتواند فعالیت کند و از ایران حمایت کند.
نماینده دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا تا به حال مجامع جهانی و کشورها کمک مالی برای مبارزه با مواد مخدر به ایران داشته اند یا خیر، گفت: ایران حمایت مالی کشورها را دارد شاید الان کمی این حمایت‌های مالی محدود شده ولی اینگونه نیست که حمایت‌ها قطع شده باشد، ما به فعالیتمان ادامه می‌دهیم و برای همین هست که از کشورهای دیگر در برنامه‌هایمان دعوت می‌کنیم که ببینند فعالیت‌های ایران چه تأثیری برای جلوگیری از اعتیاد در کشورها دارد تا آنها هم مشتاق به کمک شوند.
فدولوف در پایان تاکید کرد: برنامه‌های مؤثر و ویژه ای برای ایران داریم و این برنامه برای پلیس مبارزه با مواد مخدر، ستاد مبارزه با مواد مخدر، پلیس مرزی و … است، برنامه‌هایی از قبیل دانش افزایی و تهیه تجهیزات ویژه از جمله تهیه سگ‌های مواد یاب؛ که در همین زمینه هرچه پول بیشتری باشد ما می‌توانیم آن پول‌ها را برای کمک به ایران استفاده کنیم.
با گذشت سه سال و نیم از تصویب بودجه ۲۰ میلیون دلاری از سوی UNODC تنها ۵.۳ میلیون دلار آن محقق شده است
صحت و سقم ادعاهای نماینده دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در ایران را با محمد نریمانی سرپرست دفتر روابط بین‌الملل ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری در میان گذاشتیم.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا سازمان ملل یا هر نهاد بین المللی دیگری برای مبارزه با مواد مخدر به ایران کمک مالی و یا تجهیزاتی می‌کند، اظهار کرد: برای پاسخ به سوال شما، لازم می دانم در خصوص بودجه دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) توضیح دهم؛ دفتر UNODC از خود بودجه مستقلی ندارد و عمدتاً به کمک‌های مالی سازمان ملل متحد و به خصوص کشورهای کمک کننده (DONORs)، سازمان‌های بین الدولی، آژانس‌های تخصصی سازمان ملل متحد وابسته است. هزینه‌های ناشی از فعالیت‌های دفتر UNODC در ستاد (وین) و همچنین در کشورها از محل بودجه‌ها و مساعدت‌های کشورهای کمک کننده به برنامه‌های سازمان ملل در زمینه مقابله با جرم و مواد مخدر تأمین می‌گردد.
نریمانی افزود: در کل، بودجه و اعتبارات دفتر UNODC از دو منشأ اصلی تأمین می‌شود الف) از محل بودجه عمومی سازمان ملل متحد (حدوداً ۷ تا ۱۲ درصد از این طریق تأمین می‌شود)، ب) از طریق مشارکت داوطلبانه که در طول سنوات گذشته بین ۸۸ تا ۹۳ درصد اعتبارات و بودجه دفتر مذکور از طریق مشارکت داوطلبانه کشورها، آژانس‌های ملل متحد، سازمان‌های بین الدولی، صندوق‌های معتمدین چند کمک کننده (MULTI-DONOR TRUST FUNDS) تأمین شده است.
سرپرست دفتر روابط بین‌الملل ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری تصریح کرد: بنابراین، میزان مشارکت دفتر UNODC در برنامه‌ها و پروژه‌های مبارزه با مواد مخدر جمهوری اسلامی ایران (به عنوان پرچمدار جهانی مواد مخدر) بستگی به میزان مشارکت مالی کشورها بخصوص کشورهای مقصد (عمدتاً اروپا) دارد.
وی ادامه داد: راجع به همکاری‌های مشترک جمهوری اسلامی ایران (ستاد مبارزه با مواد مخدر) و سازمان ملل متحد (دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد) باید توضیح دهم که این همکاری‌ها از سال ۱۹۹۹ با پروژه نوروز آغاز شده و در چهار دوره زمانی زیر ادامه داشته و دارد:
فاز یک: ۲۰۰۴-۱۹۹۹
هدف برنامه یکپارچهَ کاهش مواد مخدر (نوروز)، مساعدت فنی به کشور ایران در زمینه کاهش عرضه، کاهش تقاضای مواد و حاکمیت قانون بود
فاز دو: ۲۰۱۰-۲۰۰۵
چارچوب برنامه راهبردی: شامل سه بخش بود: (۱) کاهش عرضه مواد – کمک به دولت در زمینه کاهش قاچاق به داخل، خارج و یا از طریق ایران؛ (۲) کاهش تقاضای مواد – همکاری و توسعه اقدامات پیشگیرانه، درمان و بازتوانی در زمینه سو مصرف و اچ آی وی (۳) حاکمیت قانون- ارتقای حاکمیت قانون از طریق تقویت اقدامات پیشگیرانه از جرم و ایجاد معاضدت قضائی
فاز سه: ۲۰۱۵-۲۰۱۱
این فاز در سه بخش: قاچاق مواد مخدر و مدیریت مرزی، کاهش تقاضا و کنترل اچ ای وی و جرم، عدالت و فساد عملیاتی شد
فاز چهار: ۲۰۱۹-۲۰۱۶
دارای چهار زیر برنامه شامل: مدیریت مرزها و قاچاق، جرم، فساد و عدالت کیفری، پیشگیری، درمان و توانبخشی مصرف مواد مخدر و مراقبت از اچ آی وی و معیشت‌های جایگزین و توسعه پایدار است
نریمانی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه اثر تحریم‌ها در برنامه‌های مشترک جمهوری اسلامی ایران و دفتر UNODC به چه صورت بوده است، گفت: در ارتباط با تحریم‌ها، باید اشاره کنم که در سال ۲۰۱۶ فاز چهارم همکاری‌ها با بودجه اولیه ۲۰ میلیون دلار امضا شد. با سپری شدن بیش از سه سال و نیم، حدود ۳.۵ میلیون دلار به برنامه‌ها و پروژه‌های مشترک ستاد و دفتر UNODC تخصیص یافته که برای خرید تجهیزات فنی از جمله سگ‌های مواد یاب، بادی اسکنر، ایکس ری پالتی، کیت‌های تشخیص مواد، برگزاری دوره‌های آموزشی و سایر موارد مشابه هزینه گردیده است. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران سالانه صدها میلیون دلار برای انسداد و استحکامات در مرزهای شرقی از جمله برای احداث برجک‌ها و پاسگاه‌ها، حفر کانال و خاکریز، نصب سیم خاردار، ایجاد دیوارهای بتنی و نیوجرسی و تعمیر و نگهداری آنها برای مقابله با ورود و ترانزیت مواد مخدر به بازارهای بین المللی مصرف در غرب هزینه می‌کند.
با در نظر داشتن موقعیت جغرافیایی ایران در مسیر ترانزیت مواد افیونی، اقدامات کشورمان اعم از تقدیم ۳۸۱۱ شهید و ۱۲ هزار جانباز و کشف حدود ۱۱ هزار تن انواع مواد مخدر، انتظار داریم مقامات دفتر UNODC برای متقاعد کردن جامعه جهانی و بخصوص کشورهای مقصد به تعهدات بین المللی خود بر اساس اصل مسئولیت مشترک در زمینه مبارزه با مساله جهانی مواد مخدر بیشتر رایزنی کند
وی با اشاره به انتظاراتی که ستاد مبارزه با مواد مخدر از سازمان ملل متحد و به خصوص آژانس تخصصی دفتر UNODC دارد، گفت: با در نظر داشتن موقعیت جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران که در مسیر ترانزیت مواد افیونی از منشأ افغانستان به مقصد غرب قرار دارد، اقدامات و فعالیت کشورمان اعم از تقدیم ۳ هزار و ۸۱۱ شهید و ۱۲ هزار جانباز و کشف حدود ۱۱ هزار تن انواع مواد مخدر و روانگردان‌ها در سه دهه گذشته، انتظار داریم مقامات دفتر UNODC برای متقاعد کردن جامعه جهانی و به خصوص کشورهای مقصد به تعهدات بین المللی خود بر اساس اصل مسئولیت مشترک در زمینه مبارزه با مساله جهانی مواد مخدر بیشتر رایزنی کند. همچنین برای جلب مشارکت کشورهای غیر از کشورهای کمک کننده مالی (دانر) سنتی و تأمین بودجه از محل بودجه عمومی سازمان ملل بیشتر تلاش کند.
ایران سردمدار مبارزه با مواد مخدر اما تنها
جمهوری اسلامی ایران به تنهایی ۷۶ درصد کشفیات جهانی تریاک، ۶۷ درصد کشفیات جهانی مرفین و ۱۷ درصد کشفیات جهانی هروئین را به خود اختصاص می‌دهد. حدود ۳۵ میلیون نفر در سرتاسر جهان، بیشتر از ۳۰.۵ میلیون نفری که پیش‌تر تخمین زده شده بود، از اختلالات مصرف مواد مخدر رنج می‌برند و نیازمند خدمات درمانی هستند.
تعداد مصرف کنندگان مواد شبه افیونی ۴.۵۳ میلیون نفر، ۵۶ درصد بیشتر از تخمین‌های قبل است، در جهان ۱۱ میلیون نفر در سال ۲۰۱۷ مواد مخدر تزریق کرده‌اند که از این تعداد ۴.۱ میلیون نفر مبتلا به ویروس اچ آی وی و ۵.۶ میلیون نفر مبتلا به هپاتیت c هستند.
بد نیست کشورهای غربی به ویژه آمریکا بدانند که بحران مصرف بیش از حد مواد شبه افیونی در سال ۲۰۱۷ در آمریکای شمالی با بیش از ۴۷ هزار مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد مواد شبه افیونی در ایالات متحده افزایش داشته است، افزایشی معادل ۱۳ درصد نسبت به سال گذشته، در کانادا هم این میزان مرگ و میر ناشی از مصرف مواد شبه افیونی با ۳۳ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۱۶ به ۴ هزار نفر رسیده است و اگر این کشورها سهم خود را به ایران پرداخت نکنند و یا سعی داشته باشند که با اعمال تحریم‌های یکجانبه علیه ایران در روند کمک‌های مالی و تجهیزاتی در این حوزه به ایران خللی وارد کنند، فقط و فقط خودشان ضرر می‌کنند و نه ایران.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفت‌وگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: