روابط استراتژیک تهران بغداد/ تیر واشنگتن به سنگ خورد

به نظر می‌رسد که برخلاف تلاش‌های اخیر ایالات متحده آمریکا، روابط جمهوری اسلامی ایران و عراق در عالی‌ترین سطوح خود قرار گرفته است. مقامات دولت عراق اهتمام ویژه ای به تقویت روابط تهران بغداد دارند و جمهوری اسلامی ایران نیز از این مسأله استقبال کرده و می‌کند.

درست به همین دلیل است که در حال حاضر شاهد سفرهای متقابل مقامات ایرانی و عراقی به به بغداد و تهران هستیم؛ سفرهایی که نشان می‌دهد تمامی تلاش‌ها برای به بن بست رساندن مناسبات میان دو طرف تاکنون با درهای بسته مواجه شده و به هدف اصلی و اساسی خود که برهم زدن این روابط است، نرسیده است.

پیشتر شاهد آن بودیم که «برهم صالح» رئیس جمهوری عراق با سفر به تهران و دیدار با مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران عزم دولت بغداد برای تقویت روابط با تهران در تمامی زمینه‌ها را نشان داده بود. وی در آبان ماه سال گذشته در صدر هیأتی بلندپایه وارد تهران شد و با مقامات ارشد جمهوری اسلامی گفتگو کرد. سفر برهم صالح به ایران تنها چند صباحی پس از روی کار آمدن وی در عراق به عنوان رئیس جمهور، حاوی پیام مهمی برای طرف‌های خارجی بود و آن، اینکه تصمیمات سیاسی در جامعه عراق متأثر از عوامل خارجی نیست.

مقامات عراقی عزم خود را جزم کرده اند تا روابط خود با دیگر کشورها از جمله ایران را در چارچوبی خارج از سیاست‌های تنش زای آمریکا در منطقه، تعریف و تبیین کنند. این مسأله حاکی از آن است که سیاست «تطمیع و تهدید» کشورها برای انزوای ایران نه تنها مثمرثمر نبوده، بلکه نتیجه معکوس نیز داشته است.

متقابلاً، جمهوری اسلامی ایران نیز همواره تمایل داشته به روابط خود با بغداد در عالی‌ترین سطوح ادامه دهد. سفرهای مقامات ایرانی به بغداد طی ماه‌های اخیر این مسأله را به خوبی نشان داده است. از همین روی، کاملاً واضح است که تقویت و تحکیم روابط میان ایران و عراق برای جمهوری اسلامی ایران نیز اهمیت بسزایی برای مقامات تهران دارد.

درهمین ارتباط، «محمد جواد ظریف»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران قرار است به زودی به عراق سفر کرده و با مقامات این کشور دیدار و گفتگو کند. درهمین ارتباط، شبکه الفرات عراق شامگاه پنجشنبه (۲ خرداد) به نقل از منبعی آگاه در این کشور نوشت که ظریف چهارم خرداد در عراق خواهد بود و با مقامات عراقی در مورد آخرین تحولات و اوضاع بین دو کشور و منطقه گفتگو و رایزنی خواهد کرد.

این درحالی است که وزیر امور خارجه ایران پیش از این نیز، ماه‌ها دی و اسفند به عراق سفر کرده و با مقامات این کشور، از جمله نخست‌وزیر، رئیس‌جمهور، رئیس پارلمان و برخی از شخصیت‌های سیاسی و مذهبی دیدار و گفتگو کرده بود. افزایش همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف و تبادلات تجاری بین تهران و بغداد به ویژه در سایه تحریم‌های آمریکا علیه ایران محور گفتگوهای طرفین طی این سفرها بوده است.

این درحالی است که پیشتر نیز «حسن روحانی» رئیس جمهوری کشورمان به عراق سفر کرده بود. سفرهای متقابل مقامات ایرانی و عراقی در واقع یک نه بزرگ توسط بغداد به قدرت‌های بیگانه و در رأس آنها ایالات متحده آمریکاست؛ قدرت‌هایی که خواستار آن هستند تا در شرایط تحریم اقتصادی علیه ایران، روابط و مناسبات دیگر کشورها با تهران نیز به نازل‌ترین سطح خود رسیده و در نهایت، محدود شوند.

با تمامی اینها، مقامات عراقی نه تنها به فشارهای خارجی پاسخ مثبت نداده و نمی‌دهند، بلکه تمام تلاش خود برای تقویت روابط با تهران را به کار بسته اند و آن را در رأس اولویت‌های خود قرار داده‌اند تا نشان دهند که عراق یک کشور مستقل بوده و سیاست خارجی آن تحت تأثیر عوامل خارجی تعریف نمی‌شود.

دستیابی عراق به معافیت از تحریم‌های ضد ایرانیِ ایالات متحده آمریکا تنها نمونه کوچکی از اصرار بغداد برای تداوم روابط خود با تهران به ویژه در عرصه اقتصادی است. واضح است که ایالات متحده آمریکا در مقابل مواضع قاطعانه دولت عراق و همچنین احزاب و جریان‌های سیاسی مختلف این کشور در قبال تحریم‌های ضد ایرانی، چاره‌ای جز صدور معافیت تحریمی برای بغداد در مقابل خود نیافته است و می‌توان گفت که واشنگتن تسلیم تأکیدات مکرر بغداد بر لزوم تقویت روابط خود با تهران، شده است.

در هر صورت، قدرت‌های بیگانه طی مدت زمان گذشته همواره با تهدید مقامات عراقی به عدم برقراری مراودات اقتصادی و تجاری با تهران، تمام تلاش خود را برای کاهش نفوذ ایران در عراق به کار گرفته‌اند. با این حال، آنها با سفرهای متقابل مقامات تهران و بغداد، بار دیگر درخواهند یافت که حاکمیت «نظام تک قطبی» در جهان دیگر پایان یافته است و دیگر این واشنگتن نیست که حرف اول و آخر را می‌زند.

ناگفته پیداست که روابط حسنه و تنگاتنگ دو طرف که اخیراً نیز بسیار تقویت شده، موجبات خرسندی مقامات عراقی را نیز فراهم آورده است و این مسأله نشان از آن دارد که مقامات بغداد نگران پیامدهای احتمالی تقویت روابط خود با تهران از سوی قدرت‌های بیگانه نیستند و با عزمی جدی این مناسبات را دنبال می‌کنند.

درهر حال، تجربه سال‌های گذشته این واقعیت را به اثبات رسانده است که جمهوری اسلامی ایران و عراق دو متحد استراتژیک در منطقه برای یکدیگر محسوب می‌شوند و هیچ تلاش و توطئه ای نمی‌تواند به روابط و مناسبات میان آن دو ضربه وارد کند. ناگفته پیداست که سفرهای متقابل مقامات ایرانی و عراقی، این مناسبات را بیش از پیش تقویت می‌کند.

اکنون که عراق پس از کش و قوس‌های فراوان موفق شد به معافیت از تحریم‌های ضد ایرانی از سوی ایالات متحده آمریکا دست پیدا کند، به نظر می‌رسد که فصل جدیدی از روابط و مناسبات میان تهران و بغداد به ویژه در زمینه اقتصادی در حال آغاز شدن است. بدون شک، در سایه تحقق این دستاورد از سوی مقامات عراقی، علیرغم خواسته‌های واشنگتن، می‌بایست شاهد تقویت دوچندان روابط تهران و بغداد باشیم.