شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان نهادی برآمده از انقلاب اسلامی جایگاه مهمی در نهادهای سیاستگذاری جمهوری اسلامی ایران دارد. از سال ۱۳۵۹ که نقطه عطف تاریخ انقلاب فرهنگی است، تاکنون این نهاد در حوزه‌های علم، آموزش و پژوهش و فرهنگ فعالیت‌های مهمی را برنامه ریزی کرده است.
در جایگاه، اهمیت و ضرورت شورای عالی انقلاب فرهنگی همین نکته بس که با تدبیر رهبر معظم انقلاب بر استمرار وجود نهادی که به‌طور دائم و به‌صورت مستمر و فعال موضوع فرهنگ و علم را طراحی و برنامه‌ریزی کند، تاکید شده است.
از جمله مهمترین وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌توان به تهیه و تدوین سیاست‌ها و طرح‌های راهبردی کشور در زمینه‌های مختلف فرهنگی از جمله در حوزه‌های زنان، تبلیغات، اطلاع‌رسانی، چاپ و نشر، بیسوادی، دانشگاه‌ها، برقراری روابط علمی و پژوهشی و فرهنگی با سایر کشورها، همکاری حوزه و دانشگاه، فعالیت‌های دینی و معنوی، تهاجم فرهنگی و سایر حوزه‌های فرهنگی در حوزه سیاستگذاری اشاره کرد.
همچنین تعیین ضوابط تأسیس مراکز علمی و آموزشی و نیز ضوابط گزینش مدیران و استادان و دانشجویان و بررسی و تحلیل شرایط فرهنگی ایران و جهان، بررسی الگوهای توسعه و پیامدهای فرهنگی آن، بررسی وضع فرهنگ و آموزش کشور و نیز نظارت بر اجرای مصوبات شورا از جمله وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
قفل جلسات شورای عالی در انتظار کلید انتقاد پذیری
همه اینها در حالی است که از جلسه ۸۱۶ ام شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۱۱ دی ماه ۹۷ تاکنون قفلی بر در شورای عالی انقلاب فرهنگی زده شده است و پس از انتصاب حجت الاسلام دکتر سعیدرضا عاملی به عنوان دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، کلید شورا در قفل نچرخیده است. به عبارت ساده‌تر تا امروز نزدیک به ۵ ماه است که جلسات شورا با حضور رئیس شورا که رئیس جمهور است برگزار نشده است.
قرار بود شورا از دی ۹۷ تاکنون هر دو هفته یکبار جلسه تشکیل دهد اما هر بار با عنوانی از جمله لغو، تعطیلات و غیره تشکیل نشده و این در حالی است که به نظر می‌رسد برگزار نشدن جلسات تاکنون دلیل قانع کننده‌ای نداشته است.
قرار بود شورا از دی ۹۷ تاکنون هر دو هفته یکبار جلسه تشکیل دهد اما هر بار با عنوانی از جمله لغو، تعطیلات و غیره تشکیل نشده دلیل عدم برگزاری جلسات؛ انتقاد دو عضو شورا یا وقت نداشتن رئیس جمهور؟
مواد ۱۶ و ۱۷ آئین نامه داخلی شورای عالی انقلاب فرهنگی نشان از برگزاری جلسات با آئین گفتگو و بحث و بررسی که لازمه مباحث فرهنگی است، دارد اما اخبار متعددی از دلیل عدم برگزاری جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور حسن روحانی رئیس جمهور و رئیس شورا به گوش می‌رسد که دلیل آن انتقاد دو عضو شورا و شرط رئیس جمهور مبنی بر عدم حضور این دو عضو بوده است.
سید عزت الله ضرغامی و حسن رحیم پور ازغدی دو عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی هستند که به دلیل انتقاد در جلسه شورا، تاکنون نتوانسته‌اند در شورا حضور یابند. این موضوع از سوی ضرغامی در شبکه‌های اجتماعی نیز مطرح شد. ضرغامی در توئیتی نوشته است: «ممانعت غیرقانونی رئیس جمهور از حضور من در جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی و فضای مجازی در برابر ده‌ها اقدام غیرقانونی مهمتر ایشان در سطح ملی خیلی مهم نیست. # فیلترینگ_نوظهور رئیس جمهور راه به جایی نخواهد برد مأموریت ابلاغی رهبر معظم در این دو حوزه را مصمم‌تر از گذشته ادامه خواهم داد.»
این عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی در صحبت دیگری یادآور شده است که از زمان دولت هفتم جمهوری اسلامی که به عنوان رئیس سازمان صدا و سیما و عضو حقوقی و پس از آن به عنوان عضو حقیقی که در این شورا حضور داشتم، اتفاق نیافتاده که اجازه حضور یکی از اعضا در صحن شورا داده نشود و یا جلسات با شرط عدم حضور سایر اعضا برگزار شود.
موضوعاتی که روی زمین مانده‌اند
تعویق پیاپی جلسات شورا در حالی رخ می‌دهد که بسیاری از مصوبات و دستورکارهای شورا روی زمین مانده‌اند و معطل این جلسه و تصویب در صحن هستند. به عنوان مثال طبق روال هر ساله اولین جلسه بعد از سال جدید به بررسی شعار سال پرداخته می‌شود اما با لغو جلسه بعد از سال جدید، این موضوع هنوز به صحن شورا راه نیافته است.
مهدی گلشنی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره علت تأخیر در برگزاری جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: رئیس جمهور آن اهمیتی را که رؤسای جمهور قبلی به شورا می‌دادند را نمی‌دهد، این یک واقعیت است.
وی ادامه داد: بارها اتفاق افتاده که جلسات شورا را به بهانه مسافرت یا بهانه دیگری تشکیل نداده‌اند اما ما در طول این بیست و چند سال که بنده عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بودم وقتی رئیس جمهور نمی‌توانست در جلسه شرکت کند، یکی از رؤسای قوا جلسه را اداره می‌کردند.
رئیس جمهور اهمیت لازم را به شورای عالی انقلاب فرهنگی نمی‌دهد
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: اولین بار در دوره این رئیس جمهور است که وی وقتی نمی‌تواند در جلسه حاضر شود، جلسه تشکیل نمی‌شود واقعیت این است که آن اهمیت لازم را به شورا نمی‌دهند.
به گفته وی موضوع زنان، رسیدگی به وضعیت علمی کشور، اصلاح نحوه ارتقای اساتید دانشگاه برخی از مسائل مهمی هستند که در انتظار رسیدن به صحن شورای عالی به سر می‌برند.
گلشنی درباره اینکه آیا زمان برگزاری جلسه شورا برای هفته آینده مشخص است یا خیر گفت: مشخص نیست ولی برای مملکت چنین اوضاعی خوب نیست فرهنگ کشور به نظر من در وضع بغرنج و آشوبناکی قرار دارد و وظیفه شورا این بود که رصدی در تمام وضعیت فرهنگی کشور انجام می‌داد.
یک سوال مهم…
اما آیا اگر به هر دلیلی رئیس جمهور به عنوان رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی نتواند جلسه را برگزار کند، می‌توان این جلسه را برگزار کرد؟
پاسخ به این سوال، در ماده ۴ آئین نامه داخلی شورای عالی انقلاب فرهنگی آمده است. بر اساس ماده ۴، جلسات شورای عالی با حضور اکثریت مطلق اعضای شورا و رئیس یا یکی از نواب رئیس (دکتر علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی و نایب رئیس اول شورا، حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضائیه و نایب رئیس دوم شورا) رسمیت می‌یابد.
بر اساس ماده ۴، جلسات شورای عالی با حضور اکثریت مطلق اعضای شورا و رئیس یا یکی از نواب رئیس رسمیت می‌یابد بر اساس تبصره ۱ اعضایی که به مدت طولانی (حداقل ۳ ماه)، به دلایل مختلف از قبیل فرصت مطالعاتی، مأموریت، بیماری و مسافرت قادر به شرکت در جلسات نباشند، در زمان غیبت، رأی عضویت آنان در حدنصاب رسمیت جلسات محسوب نخواهد شد.
مروری بر قوانین شورای عالی انقلاب فرهنگی
با توجه به ماده ۹ آئین نامه داخلی شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبات شورای عالی طبق نظر امام (ره) و مقام معظم رهبری لازم‌الاجرا است و توسط رئیس شورای عالی به قوای سه‌گانه و دستگاه‌های ذیربط ابلاغ می‌شود.
همین موضوع نشان از اهمیت برگزاری جلسات دارد چرا که با توجه به حجم مصوبات در حوزه‌های مختلف علم و فرهنگ و نیاز به تصویب نهایی در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی، اگر این مصوبات در صحن شورا طی نشود امر قانونگذاری نیز معطل می‌ماند.
تشکیل جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی حداقل هر دو هفته یک بار
بر اساس ماده ۵ جلسات شورای عالی حداقل هر دو هفته یک بار تشکیل می‌شود. بر اساس تبصره این ماده جلسات فوق‌العاده به یکی از دو صورت ذیل، قابل تشکیل است: الف: به دعوت رئیس شورای عالی. ب: به تقاضای یک سوم کل اعضا.
همچنین ماده ۷ نیز تشکیل جلسات و رعایت ترتیب مذاکرات و اجرای آئین‌نامه و حفظ نظم جلسه، طبق این آئین‌نامه را به عهده رئیس جلسه گذاشته است.
ماده ۱۰ این آئین نامه تاکید کرده است هر عضوی موظف است در کلیه جلسات شورای عالی حضور داشته باشد. تبصره: غیبتی با اطلاع تلقی می‌شود که حداقل ۲۴ ساعت قبل از تشکیل هر جلسه کتباً به دبیر شورای عالی اطلاع داده شود.
تأخیر در جلسات ابلاغ مصوبات را با تأخیر مواجه می‌کند
از آنجا که بر اساس ماده ۱۱ از جمله وظایف و اختیارات رئیس شورای عالی شامل الف) تأیید دستور جلسات شورای عالی، ب) اداره جلسات شورای عالی بر اساس آئین‌نامه مربوطه، ج) ابلاغ مصوبات شورای عالی، ه) اتخاذ تدابیر لازم برای اجرایی شدن مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی است، بنابراین هر گونه تأخیر در این جلسات ابلاغ مصوبات را با تأخیر مواجه می‌کند.
ضمن آنکه دستور جلسات شامل برنامه‌های مصوب بلندمدت و سالیانه و طرح‌ها و پیشنهادهای واصله از شوراهای تخصصی، وزارتخانه‌ها، دستگاه‌های اجرایی، اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی و سایر نهادها و مراکز کشوری است که توسط دبیر شورای عالی تنظیم و در جلسه مطرح می‌شود.
امکان سوال و تذکر برای هر یک از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی
طبق ماده ۱۶ هر یک از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌توانند در خصوص مسائل و موضوعات فرهنگی و مصوبات شورای عالی، از نهادها و دستگاه‌های کشور از طریق طرح مسئله یا موضوع در صحن شورای عالی یا از طریق دبیر شورای عالی سوال کنند و یا تذکر دهند. تبصره: مسئول پیگیری اجرای این ماده، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده و گزارش اجرا را در صورت لزوم به شورا جهت اتخاذ تصمیم ارائه می‌کند.
چه کسانی در شورای عالی انقلاب فرهنگی حضور دارند؟
شورا از دو گروه اعضای حقوقی و اعضای حقیقی تشکیل شده است.
حجت‌الاسلام دکتر حسن روحانی رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی و نایب رئیس اول شورا، حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضائیه و نایب رئیس دوم شورا، حجت‌الاسلام دکتر سید سعید رضا عاملی دبیر شورا و آیت‌الله احمد جنتی دبیر شورای نگهبان و عضو افتخاری شورا هستند.
اعضای حقوقی شامل دکتر منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، دکتر سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دکتر سید محمد بطحائی وزیر آموزش و پرورش، دکتر سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر مسعود سلطانی‌فر وزیر ورزش و جوانان، دکتر محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، دکتر معصومه ابتکار معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده، دکتر سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهور، دکتر عبدالعلی علی‌عسکری رئیس سازمان صدا و سیما، حجت الاسلام محمد قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی است.
همچنین دکتر ابوذر ابراهیمی ترکمان رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حجت الاسلام احمد واعظی رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، دکتر حمیدرضا طیبی رئیس سازمان جهاد دانشگاهی، حجت الاسلام مصطفی رستمی رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، زهرا آیت‌الهی رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، دکتر حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، حجت‌الاسلام احمد مازنی رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، دکتر محمدرضا عارف رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی دیگر اعضای حقوقی شورا هستند.
محمدرضا عارف و علی لاریجانی عضو حقیقی شورا نیز به شمار می آیند.
اعضای حقیقی شورا نیز شامل دکتر محمدرضا مخبر دزفولی، دکتر رضا داوری اردکانی، حسن رحیم‌پور ازغدی، آیت الله علی اکبر رشاد، حجت‌الاسلام سید علیرضا صدرحسینی، دکتر محمد علی کی‌نژاد، دکتر مهدی گلشنی، دکتر صادق واعظ‌زاده، دکتر علی اکبر ولایتی، دکتر غلامعلی حدادعادل، حجت‌الاسلام محسن قمی، حجت‌الاسلام محمود محمدی عراقی، دکتر منصور کبگانیان، دکتر حسن کچویان، حجت‌الاسلام دکتر حمید پارسانیا، آیت‌الله علیرضا اعرافی، دکتر عبدالله جاسبی، مهندس عزت‌الله ضرغامی، حجت‌الاسلام محمد محمدیان است.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتوگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: