در آستانه افتتاح «جشنواره کن» ؛ هرآنچه دوست داریم درباره آن بدانیم

جشنواره کن هفتاد و دوم از امروز ۲۴ اردیبهشت (۱۴ می) آغاز به کار خواهد کرد و به نوعی می‌توان گفت که مرکز توجه اهالی سینما تمام جهان در ۱۰ روز آینده به سمت این جشنوراه و اتفاقات آن است.

اگرچه همواره از ۳ جشنواره کن، ونیز و برلین به عنوان معتبرترین جشنواره‌های جهان یاد می‌شود اما به دلایل مختلف در میان این ۳ جشنواره کن یک سر و گردن بالاتر است و تقریبا می‌توان گفت شروع سال کاری سینمایی جهان از زمان جشنواره کن محسوب می‌شود.

شاید این پرسش به میان بیاید که پس اسکار چیست؟ و آیا اسکار مهمتر است یا کن؟ در پاسخ باید گفت اگرچه در میان جامعه جایزه اسکار بسیار شناخته شده‌تر است ولی از اساس این ۲ با هم تفاوت دارند. کن یک جشنواره سینمایی است و اسکار یک مراسم اهدای جوائز.

در جشنواره‌هایی چون کن، یک هیئت داوران وجود دارد (معمولا ۹ نفره) که بر اساس فیلم‌های پذیرفته شده در آن سال ظرف همان ۱۰ روز برگزاری جشنواره بهترین فیلم، فیلمنامه، بازیگر و… را انتخاب می‌کنند و در مراسم اختتامیه برندگان معرفی خواهند شد. هر ساله ریاست هئیت داوران و اعضای آن تغییر خواهد کرد اما در اسکار آکادمی علوم هنرهای سینمایی آمریکا اعضای ثابت دارد (حدود ۶۰۰۰ نفر) و بر اساس رای و انتخاب آنها هر سال برندگان جوایز انتخاب شده و در مراسمی این جوایز اهدا خواهد شد.

فیلم‌های جشنواره کن برای اولین بار است که به نمایش در می‌آیند و هیچ کس در دنیا آنها را ندیده است ولی فیلم‌هایی که در اسکار مطرح می‌شوند حداقل در سینماهای آمریکا اکران شده‌اند و مخاطبان فرصت تماشای آنها را داشته‌اند، و چند مورد دیگر که در حوصله این نوشتار نیست.

جشنواره کن ویترین فیلم‌های مهم اروپا و جهان است. جشنواره اکنون با بودجه ۲۰ میلیون یورویی خود که نیمی از آن از وزارت فرهنگ و نیمی دیگر از طرف شهر کن تأمین می‌شود، هرساله از اواسط ماه می (اواخر اردیبهشت) به مدت ۱۰ روز میزبان سینماگران جهان است.

جشنواره کن بهترین نقطه برای تهیه‌کنندگان است که از طریق آن می‌توانند فیلم‌های خود را به بزرگترین کمپانی‌های دنیا نشان دهند. در جشنواره فقط اهالی سینما و رسانه‌ها، آن هم با کارت دعوت ویژه حق حضور دارند.

کن (به فرانسوی Cannes)، نام شهری در جنوب فرانسه است که هم‌اکنون بخشی از کلان‌شهر نیس به‌شمار می‌رود. کن مکانی تجملاتی است که هر سال بسیاری از چهره‌های پولدار و سرشناس را به خود جلب می‌کند. البته مهم‌ترین جاذبه این شهر هم جشنواره بین‌المللی فیلم کن است. تمامی هتل‌های این ساحل از یک سال قبل برای جشنواره کن رزرو کامل می شود.

تاریخچه جشنواره فیلم کن به اواخر دهه ۳۰ بازمی گردد؛ زمانی که «ژان زای»، وزیر آموزش ملی وقت دولت فرانسه با حمایت آمریکا و انگلیس تصمیم گرفت در واکنش به نفوذ دولت‌های فاشسیت آلمان و ایتالیا در انتخاب فیلم‌های جشنواره ونیز، جشنواره‌ای سینمایی راه اندازی کنند.

در ژوئن ۱۹۳۹ بود که «لویز لومیر»، از بنیانگذاران صنعت فیلم هالیوود پذیرفت تا اولین رییس جشنواره فیلم کن نام بگیرد که قرار بود از اول تا ۳۰ سپتامبر برگزار شود. اما حمله آلمان به لهستان و متعاقب آن اعلام جنگ فرانسه و انگلیس علیه آلمان موجب شد تا اولین دوره جشنواره کن پیش از آنکه آغاز شود پایان یابد.

جشنواره کن در سال ۱۹۴۶ (بعد از جنگ جهانی دوم) با حمایت وزارت خارجه فرانسه باردیگر راه اندازی شد و با وجود آنکه ماهیت اصلی شکل گیری آن رقابت با جشنواره ونیز بود، اما مقامات این دو فستیوال در توافقی پنهانی پذیرفتند تا برگزاری هر دو فستیوال در سالهای متمادی را جشن گرفته و رسمی بدارند.

جشنواره کن در اولین سال برگزاری به موفقیت چشمگیری دست یافت و در سال دوم در پیشرفتی قابل توجه، ۱۶ فیلم به بخش رقابتی آن دعوت شدند و تصمیم گرفته شد برای اجرای عدالت در جشنواره کن، هیات داوران متشکل از نمایندگانی از کشورهای مختلف باشد.

در سال ۱۹۵۱ بود که به لطف روابط حسنه میان فرانسه و ایتالیا، زمان برگزاری جشنواره کن به بهار (ماه می) منتقل شد و جشنواره ونیز در همان شروع پاییز (سپتامبر) ماند.

موقعیت جشنواره کن در سال های ۱۹۶۰ در جهان فرهنگ و هنر تثبیت شد و از آن زمان به عنوان معتبرترین جشنواره فیلم در دنیا شناخته می شود. از سال ۱۹۵۵ بود که جایزه نخل طلا به عنوان جایزه اصلی جشنواره فیلم کن معرفی شد.

برنامه های جشنواره کن از هفت بخش اصلی مسابقه، خارج از مسابقه، نوعی نگاه، سینه فونداسیون، هفته منتقدان، دو هفته کارگردانان و بازار فیلم تشکیل شده است.

۱. بخش مسابقه جشنواره کن: در بخش مسابقه جشنواره فیلم کن معمولا ۲۰ فیلم حضور دارند که نامزد دریافت نخل طلا هستند که کسب جایزه کن تاثیر بسزایی در فروش آن فیلم در اکران های عمومی خواهد داشت.

۲. خارج از مسابقه جشنواره کن: تعداد زیادی از فیلم های سینمایی بلند در این بخش جشنواره کن به نمایش گذاشته می شوند که معمولا فیلم هایی هستند که ازسوی هیئت انتخاب برای بخش مسابقه انتخاب نمی شوند، اما از نظر برگزارکنندگان جشنواره کن شایستگی حضور در این جشنواره را دارند. یکی از برنامه های این بخش جشنواره فیلم کن، نمایش بخش های تدوین نشده فیلم های درحال تولید کارگردانان مطرح سینما است.

۳. بخش نوعی نگاه: این بخش از جشنواره کن برای اولین بار در سال ۱۹۷۸ برگزار شد که به معرفی آثار برجسته سینمای جهان اختصاص دارد.

۴. بخش سینه فونداسیون جشنواره کن: این بخش به مسابقه فیلم های کوتاه اختصاص دارد در سال ۱۹۹۸ به برنامه های جشنواره کن اضافه شد. حدود ۱۵ فیلم کوتاه از سراسر جهان که عموما توسط دانشجویان مدرسه های فیلم ساخته شده، توسط جشنواره فیلم کن انتخاب می شوند. این بخش از جشنواره کن هیات داوری جداگانه دارد.

۵. بخش هفته منتقدان: این بخش از جشنواره فیلم کن به عنوان قدیمی ترین بخش جنبی جشنواره کن در سال ۱۹۶۲ پایه گذاری شد و توسط انجمن منتقدان فیلم فرانسه اداره می شود. این بخش از جشنواره فیلم کن به معرفی آثار فیلم سازان جدید جهان می پردازد.

۶. بخش دوهفته کارگردانان: این بخش از جشنواره کن در سال ۱۹۶۸ هم زمان با اعتصاب های سراسری فرانسه که به لغو برگزاری جشنواره کن در آن سال انجامید آغاز به کار کرد. این بخش به رادیکال ترین بخش جشنواره کن مشهور است و به معرفی فیلم های بلند و کوتاه فیلم سازان جهان می پردازد.

۷. بخش مارش دو فیلم: مارش دو فیلم و یا همان بازار فیلم از دیگر بخش های اصلی جشنواره کن است. بازاریاب ها و پخش کننده های فیلم از سراسر دنیا برای خرید، فروش و گرفتن اجازه پخش جهانی فیلم به جشنواره کن می آیند. این بازار در نوع خودش مهم ترین و بزرگ ترین بازار فیلم جهان محسوب می شود.

از سال ۱۹۳۹ تا ۱۹۵۴ جایزه ای تحت عنوان “جایزه بزرگ جشنواره کن” به برنده بهترین فیلم این رویداد سینمایی اعطاء می شد اما در سال ۱۹۶۵ هیئت داروان جشنواره فیلم کن پیشنهاد دادند جایزه ی بزرگ جشنواره کن هر سال با طراحی جدید از یکی از هنرمندان معاصر ساخته شود.

در اواخر سال ۱۹۵۴ هیئت مدیره جشنواره کن گروهی از جواهرسازان را برای طراحی “نخل” دعوت کردند و در نهایت «لوچینه لازون» طراحی نخل طلای جشنواره کن را انجام داد. دریافت نخل طلا بالاترین افتخاری است که در جشنواره کن نصیب یک فیلمساز می‌شود. در حقیقت هر سال در جشنواره کن دو نخل طلا اهدا می‌شود؛ یکی برای بهترین فیلم بلند و یکی برای بهترین فیلم کوتاه، اما معمولا وقتی کسی به این جایزه جشنواره کن اشاره می‌کند منظورش همان نخل طلای بهترین فیلم بلند است.

نخل‌طلایی جشنواره کن از طلای ۲۴ عیار ساخته شده است و به بالشی از جنس کریستال تکیه دارد.

ایران تنها یک بار در سال ۱۳۷۶ (۱۹۹۷) توانسته است برای فیلم «طعم گیلاس» ساخته عباس کیارستمی به صورت مشترک با فیلم «مارماهی» شوهئی ایمامورا از ژاپن برنده جایزه نخل طلای جشنواره کن شود.

آمار دریافت جایزه نخل طلائی جشنواره فیلم کن بین کشورهای دنیا:

ایالات متحده آمریکا ۱۸

ایتالیا ۱۲

فرانسه و بریتانیا ۱۱

دانمارک، ژاپن ۴

بلژیک، آلمان، صربستان و مونته‌نگرو، سوئد، روسیه، لهستان، ترکیه ۲

ایران، الجزایر، برزیل، چکسلواکی، هندوستان، مکزیک، مجارستان، نیوزیلند، اسپانیا، سویس، چین، یونان، رومانی، تایلند، تونس ۱