مقاومت نه‌تنها پوپولیستی بلکه غیرقانونی دولت در برابر اصلاح قیمت بنزین

جامعه ایرانی – بهمن آرمان اقتصاددان گفت: اگر دولت به‌طور مشخص برای مردم شفاف‌سازی کند به دلایل منطقی ناچار است که قیمت بنزین یا فرآورده‌های نفتی را اصلاح کند و فرضاً به ازای این اصلاح قیمتی، چندین کیلومتر آزادراه می‌سازد و چندین کیلومتر راه‌آهن احداث می‌کند، من فکر نمی‌کنم مردمی که دغدغه اصلی آن‌ها بیکاری فرزندان، همسر، برادر و خواهرشان است در مقابل چنین مسئله‌ای مقاومت نشان دهند ولی متأسفانه این اتفاق در کشور رخ می‌دهد و کسی پاسخ گوی مسئله نیست.

بانک مرکزی در سال‌ جاری میلیاردها دلار در بازار ارز و در قالب ارز مداخله‌ای به‌صورت نقدی عرضه کرده است و علاوه بر این اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردکنندگان مرفه و ثروتمند از دیگر سیاست‌های دولت برای ثبات اقتصادی است. عرضه دلار ۴۲۰۰ تومانی و ارز مداخله‌ای به‌نوعی حراج سرمایه‌های ارزی کشور به‌حساب می‌آید و معلوم نیست قرار است چند میلیارد دلار دیگر به این شیوه غلط توزیع شود تا سیاست‌گذار ارزی به نتیجه‌ای متفاوت برسد. حراج منابع ملی به این قبیل اقدامات ختم نشده و دولت علاوه بر اینکه سرمایه‌های ارزی کشور را حراج می‌کند برای اصلاح پرداخت یارانه‌هایی که به اقشار مرفه و ثروتمند جامعه هم تعلق می‌گیرد هیچ اقدامی انجام نمی‌دهد و عملاً با این کار سیاست‌های پوپولیستی احمدی‌نژاد را ادامه می‌دهد.

بهمن آرمان اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفت‌‌وگو با جامعه ایرانی در پاسخ به این سؤال که چرا دولت پرداخت یارانه‌ها را اصلاح نمی‌کند، گفت: برای سیاستمدارهایی که دارای جرات کافی برای انجام کارها نیستند، این‌یک امر متداولی است چون راضی نگه‌داشتن مردم را اصولاً یکی از وظایف اصلی خود می‌دانند. باید توجه داشت که افراد در این‌گونه تصمیم‌گیری‌ها خیلی نقش دارند، یعنی اگر خانم «ترزا مری می» نخست‌وزیر انگلستان را باخانم «مارگارت تاچر» مقایسه کنیم، خانم «تاچر» اقتصاد انگلیس را دگرگون کرد ولی خانم «می» حتی توان اداره کنترل کابینه خود را هم ندارد بنابراین این‌گونه تصمیم‌گیری‌ها به افراد خیلی مرتبط است.

اقدام غیر قانونی در دولت 

وی افزود: ولی آن چیزی که در ایران به‌ویژه در طول دولت آقای روحانی اتفاق افتاد مسئله نه‌تنها پوپولیستی بلکه غیرقانونی بود، زیرا در قانون برنامه پنج‌ساله سوم قرار بود که دولت قیمت فرآورده‌های نفتی را به قیمت‌های فوب خلیج‌فارس برساند، یعنی دولت می‌توانست به‌تدریج این کار را در طول پنج سالی که قدرت را در دست داشت، انجام دهد ولی همواره این ذهنیت وجود دارد که اگر دولت‌ها این کار را انجام دهند بازتاب‌های منفی روی جامعه خواهد داشت. درحالی‌که نتیجه اقدامات دولت آقای روحانی منجر به واردات شدید فرآورده‌های نفتی به‌ویژه بنزین شد به‌طوری‌که میزان مصرف بنزین کشور به‌یک‌باره از ۶۵ میلیون لیتر در روزبه رقم بی‌سابقه بالای ۱۰۰ میلیون لیتر رسید که دلیل عمده آن همین ارزان بودن بیش‌ازحد قیمت بنزین است که عملاً می‌توان گفت که قیمت بنزین تقریباً رایگان است.

این اقتصاددان مطرح کرد: وقتی گفته می‌شود قیمت بنزین رایگان است یعنی اراده‌ای در خود دولت برای انجام این کار وجود ندارد و مجلس هم در چند نوبت به دولت اخطار داد که چرا قانون را رعایت نمی‌کند ولی آن‌ها هم از ترس از دست دادن رأی‌دهندگان خود با این مسئله کنار آمدند ولی واقعیتی که به دنبال آن روی داد، این بود که هزینه واردات بنزین به آن حدی افزایش پیدا کرد که به علت عدم تکمیل توشه پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و بازسازی پالایشگاه آبادان و اجرای طرح توسعه آن و متوقف شدن بهینه‌سازی‌هایی که در پالایشگاه‌های تبریز و اصفهان می‌بایستی انجام گیرد و متوقف شدن اجرای طرح توسعه پالایشگاه شیراز، عملاً شرایطی را به وجود آورد که دولت متحمل هزینه‌های سنگینی شد که طبیعتاً این هزینه‌های سنگین با توجه به نهادینه شدن فساد در کشور در راستای منافع مافیای واردات فرآورده‌های نفتی بود ولی درعین‌حال برای دولت هم مشکلات بسیار زیادی به وجود آورد و آن اینکه بودجه‌های عمرانی عملاً به صفر رسیدند، کارگاه‌های ساختمانی تعطیل شدند و درنهایت بیکاری آن‌چنان افزایش پیدا کرد که حتی روستاییان مناطق شمال خراسان، لرستان و استان‌های دیگر دارایی‌های خود را فروخته و به علت بیکاری ناشی از کاهش بودجه‌های عمرانی و تعطیلی کارگاه‌های عمرانی یک اتومبیل پراید می‌خریدند و به تهران آمده و به امر مسافرکشی می‌پرداختند که این مسئله حتی دربرگیرنده قشرهای تحصیل‌کرده دانشگاهی هم بود.

چرا ۶ سال گذشته قیمت‌ها اصلاح نشد

آرمان کارشناس اقتصادی اضافه کرد: امروز اوضاع به شکلی رسیده است که آقای روحانی از چند نرخی کردن بنزین فرضاً صحبت می‌کند و کسی نیست که به ایشان بگوید شما ۶ سال است که رئیس‌جمهور هستید و قانون هم به شما تکلیف کرده بود که هم یارانه‌ها را سامان دهید که تنها شامل قشرهای آسیب‌پذیر جامعه شود و هم قیمت فرآورده‌های نفتی را اصلاح کنید که متأسفانه ایشان این کار را نکردند.

این استاد دانشگاه عنوان کرد: در تاریخ معاصر مسئله اصلاح پرداخت یارانه به دفعات اتفاق افتاده که نمونه بارز آن‌که به شکل خیلی قاطعانه اتفاق افتاد زمانی بود که آقای «بوریس یلتسین» رئیس‌جمهور روسیه، اعلام کردند که از فردا هرگونه یارانه از روی کالاها برداشته خواهد شد زیرا که دولت پولی برای انجام این کار ندارد، این اتفاق را در اصطلاح اقتصادی «شوک‌درمانی» می‌گویند که در کشور روسیه اتفاق افتاد یا در کشور مصر بعدازاینکه دولت آقای «عبدالفتاح سعید حسین خلیل سیسی» به روی کارآمد، اعلام کرد که از فلان تاریخ چادر اکسیژن را از روی فرآورده‌های نفتی برمی‌دارد و دیگر یارانه‌ای به بنزین و گازوییل پرداخت نخواهد شد خب این اتفاق صورت گرفت به‌طورمعمول هم مردم تظاهراتی کردند و چندین پمپ‌بنزین را آتش زدند ولی دولت توانست اوضاع را کنترل کند و مسئله حل شد و امروز دیگر دولت مصر یارانه‌ای برای سوخت پرداخت نمی‌کند ولی درازای این عدم پرداخت یارانه به سوخت مردم مصر مشاهده کردند که دولت با پولی که از عدم پرداخت یارانه بر روی سوخت به دست آورده بود در عرض ۳ سال طرح تعویض کانال سوئز را انجام داد و ده‌ها هزار نفر به کار گرفته شدند و چندین میلیارد دلار در سال هم به درآمد عبور کشتی‌ها افزوده شد.

مردم در برابر اصلاح قیمت مقامت نمی‌کنند

آرمان ادامه داد: حال در ایران اگر دولت به‌طور مشخص برای مردم شفاف‌سازی کند به دلایل منطقی ناچار است که قیمت بنزین یا فرآورده‌های نفتی را اصلاح کند و فرضاً به ازای این اصلاح قیمتی، چندین کیلومتر آزادراه می‌سازد و چندین کیلومتر راه‌آهن احداث می‌کند، من فکر نمی‌کنم مردمی که دغدغه اصلی آن‌ها بیکاری فرزندان، همسر، برادر و خواهرشان است در مقابل چنین مسئله‌ای مقاومت نشان دهند ولی متأسفانه این اتفاق در کشور رخ می‌دهد و کسی پاسخ گوی مسئله نیست به‌ویژه اینکه نزدیک انتخابات مجلس نیز هستیم و طبیعتاً نمایندگان مجلس برای حفظ آراء در حوزه انتخابیه خود، به دولت کمک چندانی نخواهند کرد.

وی افزود: به‌هرحال این آشی است که خودمان پخته و درنهایت خودمان هم باید بازتاب‌های ناشی از آن‌که آیا شور و یا تند است را هم بپذیریم. نهایتاً عزمی در حاکمیت ایران مبنی بر توسعه اقتصادی و اولیت درجه اول آن برای کشور وجود ندارد حتی تبلیغاتی که از طریق رسانه ملی که با پول مردم اداره می‌شود، فرض کنید کاهش قیمت دلار را آن‌هم به قیمت سوزاندن ذخایر ارزی کشور به‌عنوان یک دستاورد مهم جلوه می‌دهند درحالی‌که واقعیت این است که در شرایط کاملاً آزاد نرخ دلار در بازار ۱۰ هزار تومان نیست رقمی بسیار بالاتر از آن است.

حراج سرمایه های اصلی بدترین کار است

آرمان گفت: حراج سرمایه‌های ارزی بدترین کاری است که یک دولت می‌تواند انجام دهد. طبق آمار رسمی که منتشر شد، دولت ۷۰ تن طلا از ذخایر کشور را ذوب و به سکه تبدیل کرد و به مردم تحویل داد و این موضوع بدین معنی است که تاراج ثروت ملی کماکان ادامه دارد . عده‌ای پایین آمدن قیمت ارز را منتسب به دولت و تاراج ذخایر ارزی کشور می‌کنند ولی من بعید می‌دانم که دولت در این کار دخالتی داشته باشد و مسئله ارز و نرخ برابری آن چیز دیگری است.

این اقتصاددان گفت: جراحی اقتصادی مانند هر جراحی دیگر، درد و خونریزی دارد نمونه آن را در فرانسه مشاهده کردیم که به تحریک شرکت‌های بزرگ نفتی و عمدتاً آمریکایی در مقابل سیاست‌های درست دولت، مردم را وادار کردند که به خیابان‌ها آمده و به‌جای اینکه اعتراض خود را به شکل مدنی انجام دهند، عده‌ای افراد خودسر یا تحریک‌شده حتی اموال عمومی مانند اتومبیل‌های شخصی و مغازه‌ها را هم آتش می‌زدند به خاطر اینکه دولت قصد داشت اولاً تولید برق را از طریق نیروگاه‌های هسته‌ای کاهش دهد و دوما قرار است تعدادی از نیروگاه‌های هسته‌ای را تا سال ۲۰۲۵ تعطیل کند زیرا که فرانسه تنها کشوری است در جهان که بیش از ۷۰ درصد از برق خود را از طریق نیروگاه‌های اتمی تأمین می‌کند که این کار برای فرانسه بسیار خطرناک است و هر اتفاق کوچکی می‌تواند بازتاب‌های منفی سنگین داشته باشد ولی خب شرکت‌های نفتی که منافع خود را با این تصمیم دولت درخطر دیدند چراکه اگر مصرف بنزین کاهش پیدا کند و مردم به سمت اتومبیل‌های هیبریدی و یا برقی روی می‌آورند و بر اساس منافع شرکت خود همین کار را کردند و مردم را به خیابان‌ها کشیدند و دولت را وادار به عقب‌نشینی کردند.

آرمان افزود: به‌هرحال در ایران هم مسائلی که به آن‌ها مافیا گفته می‌شود هم در فولاد و هم در مواد غذایی وجود دارد، مانند شکر، خوراک دام و امثال آن طبیعتاً در واردات فرآورده‌های نفتی هم مافیا وجود دارد و همین مافیا است که در بخش نفت مانع ساخت پالایشگاه‌های جدید شده و نهایتاً این سیاست‌های پوپولیستی ویرانگر هستند که می‌توانند پیامدهای بسیار سنگینی برای جامعه داشته باشند که نمونه آن را در ونزوئلا مشاهده می‌کنیم و همیشه توده مردم راحتی را بر تغییرات ترجیح دادند.

این استاد دانشگاه عنوان کرد: این راحتی و تن‌پروری تنها محدود به اتفاقاتی که در فرانسه افتاده و یا در ایران ما شاهد آن هستیم که دولت را مجبور به اجرای سیاست‌های پوپولیستی می‌کند که این ماجرا تنها محدود به این ۲ کشور نمی‌شود.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اصولاً مردم می‌خواهند کاری انجام ندهند و درآمدشان هم بالا باشد، نمونه آن را می‌توان در یونان مشاهده کرد که یونان یک کشوری است که اصولاً مردم تنبلی دارد و در طول روز مشغول شراب خوردن و ورق‌بازی هستند صنعتی هم در آنجا به آن شکل وجود ندارد ولی درعین‌حال با پول بقیه اروپایی‌ها زندگی می‌کنند که بدهی‌های وحشتناک یونان یکی از این موارد است.

آرمان در پایان گفت: به‌طورکلی مردم عادت دارند زندگی راحت و مرفهی داشته باشند بدون آنکه زحمتی برای به دست آوردن ثروت کشیده و رنجی متحمل شوند که به وجود آمدن قشر رانت‌خوارها در ایران پس از انقلاب، نشانه بارز این نوع طرز تفکر است.