جامعه ایرانی – امنیت غذایی و ارتباط آن با امنیت ملی در زمان تحریم اهمیت چند برابری پیدا می‌کند. پیش‌تر در قالب پروژه‌های اقتصاد مقاومتی متولیان تولید، با رویکرد به توسعه زیرساخت‌ها و تأمین نهاده‌های تولید برای پایداری تولید و اشتغال و خودکفایی در محصولات اساسی را مد نظر قرار داده‌اند که نتیجه آن رسیدن ضریب تأمین امنیت غذایی کشور با اتکا به تولید داخل به ۸۰ درصد است. تا سال ۹۲ ضریب تأمین امنیت غذایی کشور با اتکا به تولید داخل حدود ۵۳ درصد بود و مابقی از خارج وارد می‌شد اما از سال ۹۲ تاکنون ضریب تأمین امنیت غذایی کشور با اتکا به تولید داخل ۲۷ درصد افزایش یافته است. حال با توجه به بازگشت تحریم‌ها، تأمین کالاهای اساسی راهبردها و برنامه‌های متناسب با این شرایط را می‌طلبد از آنجا که یکی از مسیرهایی که از تحریم تأثیر می‌پذیرد مسیر واردات است تولید و تأمین کالاهای اساسی با اتکا بر توان داخلی راهکار اصلی در تأمین امنیت غذایی است. سید حسن کاظمی رئیس مؤسسه پژوهشی برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی با اشاره به روند افزایش تولید و تأمین محصولات اساسی می‌گوید: ذخایر کالاهای اساسی در حال حاضر با سال ۹۲ قابل‌مقایسه نیست و وابستگی ما بیشتر در تأمین نهاده‌های تولید گوشت و مرغ و تخم مرغ است. در ادامه رئیس مؤسسه پژوهشی برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی به سؤالات ما در خصوص چگونگی تولید و تأمین کالاهای اساسی در زمان تحریم پاسخ می‌دهد.
روند تولید محصولات به خصوص محصولات اساسی در ۵ سال اخیر منجر به تأمین امنیت غذایی شده است؟
در تولید محصولات اساسی گام‌های مهمی در سال‌های اخیر برداشته شده که منجر به پایداری در تولید شده است. در تولید گندم به عنوان مهم ترین کالای استراتژیک علاوه بر تأمین نیاز سالانه توانستیم ذخایر راهبردی قابل اطمینانی ایجاد کنیم. این ذخایر اکنون بی‌نظیر است و حفظ آن مشروط به عواملی است که پایداری تولید در آینده را تضمین کند.
پایداری در تولید گندم درحالی بوده که در این سال‌ها خشکسالی، تغییرات اقلیمی و مسائل مختلفی در کشاورزی داشتیم. علاوه بر گندم در تولید محصولات راهبردی دیگر مانند برنج، ذرت و جو توانستیم موفقیت‌هایی کسب کنیم که با وجود محدودیت‌های منابع نیازهای داخل تأمین شد و روند حرکت رو به جلو بود. شکر محصول مهم دیگری است که عدد تولید آن بی نظیر است و در زیرساخت‌های تولید شکر و مشکلات پس از تولید نیزعملکرد مثبت است.
در سال ۹۶ میزان تولید شکر ۲ میلیون و ۳۰ هزارتن است که نیاز ما ۲میلیون و ۳۰۰هزار تن است پس در ثبات تولید شکر این رقم قابل توجهی است و به نظر می‌رسد امسال به مرزهای خودکفایی شکر خواهیم رسید. در تولید مرغ و تخم مرغ هم سرمایه گذاری‌ها چشمگیر است تولید جوابگوی نیاز داخل است و اگر بازارهای صادراتی ثابت داشته باشیم مازاد تولید را می‌توانیم صادر کنیم.
اگر تولید مرغ و تخم مرغ نیاز داخلی را جواب می‌دهد چرا قیمت آن در ماه‌های گذشته نوسان زیادی داشته است؟
در تولید مرغ و تخم مرغ مشکل ما تأمین نهاده هاست که بخشی از آن ناشی از محدودیت‌های اقلیمی است. ذرت را نمی‌توانیم به مقدار زیاد تولید کنیم چون تولید باید در تابستان باشد و آب زیادی می‌خواهد، اما با استفاده از بذرهای اصلاح شده روند تولید ذرت درحال افزایش و تولید این محصول چند برابر سال ۹۲ است.
مشکل دیگر ما تولید دانه‌های روغنی برای مصرف داخلی روغن است که همان مشکلات اقلیمی به ما اجازه تولید به اندازه تأمین نیازهای داخلی را نمی‌دهد و ناچار به واردات هستیم.
اما برای مقابله با مشکلات اقلیمی در ۴ سال گذشته سرمایه‌گذاری عظیمی در زیرساخت‌های کشاورزی انجام شده است. احیای ۳۰۰ هزار هکتار اراضی خوزستان، مجهز کردن ۷۰۰ هزار هکتار اراضی به آبیاری تحت فشار و… نقش بسیار مهمی در مصرف بهینه آب در کشاورزی داشته است.
این حجم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کشاورزی بی‌سابقه است. در ترویج و انتقال یافته‌های علمی و تأمین بذور اصلاح شده نیز موفقیت‌های زیادی کسب کردیم. نوسازی ماشین آلات کشاورزی با استفاده از تسهیلات بانکی بدون اینکه دولت هزینه کند نیز از دستاوردهای دیگر کشاورزی است که منجر به افزایش تولید شده است.
ماحصل این اقدامات را در افزایش آمار تولید می‌بینیم. این اتفاقات باعث شده در شرایط مطلوب تری در تأمین امنیت غذایی قرار بگیریم. در مجموع بخش زیادی از نیازهای کشور در داخل تأمین شد.
بخشی از نیاز کشور مانند برنج، روغن و… از طریق واردات تأمین می‌شود. تأمین این بخش از نیازها در شرایط تحریم چگونه خواهد بود؟
به علت محدودیت منابع آبی و شرایط اقلیمی در تأمین نهاده‌ها به واردات وابسته هستیم و تحریم بر این بخش اثر‌گذار است. تأمین سموم تکنیکال، کودهای مورد نیاز، داروهای دامی نیز تحت تأثیر تحریم‌ها خواهد بود اگر بتوانیم مشکل را در این بخش‌ها حل کنیم در امنیت غذایی در زمان تحریم‌ها دچار مخاطره نمی‌شویم.با وجود این با تکیه بر افزایش بهره وری توانسته‌ایم در محدودیت‌های فعلی هم تولید کالاهای اساسی را افزایش دهیم.
تولید گندم به عنوان مهم ترین کالای استراتژیک در وضعیت خوبی قرار دارد و این محصول ۴۸درصد سطح زیر کشت سالیانه محصولات زراعی را دارد. با تولید بیش از ۲ میلیون تن شکر در سال زراعی جاری به رغم کاهش بارندگی رکورد تاریخی در صنعت قند و شکر رقم خورد و ما در آستانه خود اتکایی شکر قرار داریم. بهره وری عامل افزایش تولید گندم و شکر است. امسال با ۱۳۱ هزار هکتار اراضی زیر کشت، ۸ میلیون تن چغندر در کشور تولید شد.
تولید دانه کلزا با ۷ برابر رشد نسبت به سال ۹۴ به ۳۴۰ هزار تن رسیده است. با برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات انجام شده ضریب خوداتکایی کشور در تولید روغن از ۶ درصد به ۱۴ درصد رسیده است.
در دانه‌های روغنی، کلزا، چغندرقند و شکر نیز آمار و ارقام نشانگر افزایش تولیدات در شرایط بین‌المللی کنونی است. کشاورزان ما نزدیک به ۸۰ میلیارد دلار کالا در عرصه‌های مختلف کشاورزی شامل باغبانی، زراعت، شیلات و… به قیمت جهانی تولید می‌کنند.
از سوی دیگرسرمایه بانک کشاورزی از حدود ۱۸۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۲ به نزدیک ۱۰هزار میلیارد تومان در سال ۹۶ افزایش یافته است.
ذخایر کالاهای اساسی در حال حاضر در چه وضعیتی است؟
ذخایر راهبردی ما تا یک سال و نیم آینده تأمین است حتی یک درصد هم تصور نکنید که ما در تأمین و ذخیره کالاهای اساسی با مشکل مواجه هستیم. پیش‌بینی‌های لازم را برای تأمین و ذخیره انجام داده‌ایم و آنچه را کمبود داشتیم با واردات تأمین کردیم. ذخایر راهبردی ما در حال حاضر با سال ۹۲ قابل مقایسه نیست.
موضوعاتی که این روزها در خصوص نگرانی از تأمین کالاهای اساسی مورد نیاز می‌شنویم کاملاً با نگاه‌های سیاسی است و کسانی که این بحث‌ها را مطرح می‌کنند از شرایط اطلاعی ندارند. در سال ۹۲ به هیچ وجه جایگاهی که الآن در ذخایر کالا داریم را نداشتیم.
بخش کشاورزی کمترین وابستگی را به خارج دارد و نیاز ارزی پایینی دارد. فقط در انتقال دانش و تکنولوژی وابسته هستیم. اگر بتوانیم در آینده چالش‌های ناشی از تغییرات اقلیمی را مهار کنیم و فناوری‌های نوین را به عمق تولید برسانیم در تأمین کالاهای اساسی کاملاً خودکفا می‌شویم و نگرانی برای تأمین نداریم.
چشم‌انداز تولید را با وجود تحریم‌ها چگونه می‌بینید؟
استفاده از فناوری‌های نوین چشم‌انداز تولید را روشن می‌کند و مشکلات به حداقل می‌رسد. دولت باید در سرمایه‌گذاری و حمایت هدفمند از تولید و تولیدکنندگان پایداری داشته باشد. کشاورزی در تمام دنیا بخاطر مخاطرات پیش رو مورد حمایت پایدار دولت هاست. امنیت غذایی، سلامتی، بهداشت و امنیت سیاسی، وابسته به تولید و کشاورزی است. برای پایداری تولید، دولت در دو بخش باید فعالیت مستمر داشته باشد اول جبران عقب ماندگی‌ها، غفلت‌های گذشته و ایجاد زیرساخت‌ها و دوم حمایت ویژه از تولید و تولیدکنندگان است. چتر حمایتی دولت از کشاورز و کشاورزی باید کامل باشد چون مخاطرات این بخش خارج از دست کشاورزی است. آفات، تغییرات آب و هوایی و… همیشه تولید را تهدید می‌کند اگر چتر حمایتی از کشاورزی پایدار باشد مشکلی در آینده امنیت غذایی ما را تهدید نمی‌کند.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتوگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: