نرخ اعتیاد در میان دانشجویان کاهش داشته است یا افزایش؟

جامعه ایرانی – معمولا برای حل بحران‌های اجتماعی به آمارهایی استناد می‌کنیم که خیلی هم قابل اعتماد نیستند و معمولا این آمارها از مراجع رسمی اعلام می‌شود که سعی بر پاک کردن صورت مساله دارند و می‌خواهند توجیه کارنامه مدیریتی خود را در زمان مسئولیت داشته باشند.

همین مساله برای نادیده گرفتن اصل موضوع منجر خواهد شد.یکی از این آمارها که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان به دلیل نبود زیر ساخت‌های لازم و عدم دسترسی به اطلاعات کافی بیان می شود، آمار نرخ اعتیاد است. آمار اعتیاد بین دانشجویان سیر صعودی داشته است و سبب شده بعضی جوانان با ورود به محیط‌های جدید دانشگاهی دچار انواع چالش‌ها و بحران‌ها شوند و با انتخاب مواد مصرفی به‌ظاهر جذاب، راه نابودی خود را پیش بگیرند.

ادعای کاهش گرایش دانشجویان به مصرف مواد مخدر 

این موضع در حالی است که پرویز افشار سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر در سومین همایش ملی کانون‌های دانشجویی همیاران سلامت روان دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور که در دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، گفت: براساس نتایج سنجش وزارت علوم، گرایش دانشجویان به مصرف مواد مخدر در دانشگاه‌ها کاهش یافته است.

آیا به راستی این آمار درست است و بر اساس واقعیت های جامعه و دانشگاه ها برآورد شده است یا مشمول توجیه مسئولان برای درخشان نشان دادن کارنامه مدیریتی خوداست.

آذرخش مکری معاون آموزشی مرکز ملی مطالعات اعتیاد، روانپزشک و استاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با جامعه ایرانی ضمن تایید عدم اطمینان به آمارهای اعلام شده گفت: برای اینکه سیستم پژوهشی کشور آنقدر منسجم نیست که نظر مثبت یا منفی نسبت به این آمار ارائه دهیم. شاید این اتفاق افتاده باشد، شاید هم خیر. زیر ساخت‌های پژوهشی اجتماعی خیلی پیچیده است و نمی‌توان خیلی دقیق و قاطع نسبت به کاهش اعتیاد در بین دانشجویان نظر داد.

افزایش نرخ اعتیاد لزوما به معنی افزایش آسیب نیست

مکری افزود:حتی افزایش نرخ اعتیاد لزوما به معنی افزایش آسیب نیست. ممکن است به مذاق خیلی‌ها خوش نیاید اما افزایش مصرف حشیش در دانشگاه به معنی این نیست که اوضاع بدتر شده گاهی اوقات بر عکس این مورد صادق است. پس لزوما این آمارها نیاز به تفسیر نیاز دارد و نمی‌توان به این راحتی نظر داد.حتی نمی‌توان به این بسنده کرد که کم شدن مصرف ماده مخدر گل می‌تواند علامت خوبی باشد.

معاون آموزشی مرکز ملی مطالعات اعتیاد مطرح کرد: وقتی مصرف گل کاهش پیدا می‌کند معنی آن شاید این باشد که دانشجویان در لاک دفاعی خود پناه بردند.این موضوع که به طور معمول فکر می‌کنیم وقتی آمار اعتیاد بالا می‌رود یعنی اوضاع بد است و وقتی که پایین می‌آید اوضاع خوب شده تبدیل به یک عادت شده در صورتی که این طور نیست در حالی  که نمی‌توان انکار کرد که موج عظیمی از مصرف مواد مخدر در کشور وجود دارد.

این روانپزشک گفت: وقتی رفاه بالا رود مصرف ماده مخدر حشیش هم بالا می‌رود پس لزوما افزایش مصرف حشیش علامت بدی برای جامعه نیست.

کاهش تمایل به مصرف و کاهش نرخ مصرف گل در بین دانشجویان

ولی برخلاف نظر کارشناسان، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر از کاهش تمایل به مصرف و کاهش نرخ مصرف گل در بین دانشجویان از انتهای سال ۹۵ تاکنون خبر داد و گفت: فضای کلی کشور به سمت کاهش قابل ملاحظه گرایش به مصرف مواد است. خوشبختانه اقدامات کارشناسی، دقیق، مبتنی بر برنامه و ایجاد حساسیت و دغدغه در ارکان نظام، دستگاه‌های اجرائی و همچنین مردم منجر به نتایج درخشانی در کشور شده است.

افشار افزود: در حالی‌که اعتیاد در سراسر دنیا رو به فزونی است کشور ما نه تنها با افزایش خام عدد معتادان روبرو نبوده است بلکه ضمن مهار رشد اعتیاد شاهد کاهش ۱۵ درصدی تعداد مصرف کنندگان مستمر مواد در سال ۹۴ نسبت به سال ۹۰ بوده ایم.خوشبختانه مواد محرک جدید صناعی (NPS) با تنوع زیاد و بیش از ۷۰۰  گونه شناخته شده و با هوشیاری و دقت مسئولین و بیداری مردم تاکنون این مواد وارد کشور نشده اند.

سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر اظهار کرد: علی رغم اینکه حرکت به سمت مواد مخدر گل در کشور رواج یافته است، اما نتایج نشان می دهد مصرف مواد در میان جوانان کاهش یافته است که این امر نشان دهنده تلاش کانون‌های دانشجویی همیاران سلامت روان در دانشگاه‌ها است.

وی افزود: فعالیت ۳۵۶ کانون دانشجویی همیاران سلامت روان در کشور مفهوم کار فوق العاده و زیبایی است که مقام معظم رهبری از مسئولان سه قوه مطالبه می کنند. کانون‌های سیاسی، علمی  و فرهنگی متعددی در دانشگاه‌ها فعالیت می‌کنند اما هیچکدام نظیر کانون همیاران سلامت روان به این سرعت رشد پیدا نکرده‌اند.

مصرف سیگار ،قلیان بین دانشجویان افزایش پیدا کرده است

دکتر ابهری آسیب‌شناس اجتماعی در گفت‌وگو با جامعه ایرانی ضمن تایید آمار سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت: بنده حدود سی سال است که با دانشجویان از نزدیک در تماس هستم؛ اگر گفته می‌شود آمار اعتیاد در میان دانشجویان کاهش پیدا کرده از طرف دیگر مصرف سیگار ، قلیان بین دانشجویان افزایش پیدا کرده است.

ابهری افزود: مواد مخدر به علت آگاه‌سازی‌ها و اطلاع‌رسانی‌هایی که تشکل‌های مردمی و دانشجویی انجام می‌دهند و سخت‌گیری‌ها و دستگیری‌هایی که پلیس مبارزه با مواد مخدر انجام می‌دهد این آمار کاهش پیدا کرده است و برای خود ما هم محسوس است. شاید علت فصل تابستان است و اینکه دانشجویان تعطیلی دارند و یا به شهرستان‌های خود بازگشتند.

این آسیب شناس اجتماعی ادامه داد: نمی‌دانیم این آمار ارائه شده توسط سخنگوی سازمان مبارزه با مواد مخدر متعلق به چه زمانی است ولی در قبل از تعطیلی دانشگاه‌ها یعنی اردیبهشت ماه یک پژوهش نظری انجام دادیم و نتیجه این پژوهش این بود که اعتیاد به مواد مخدر صنعتی بین دانشجویان خیلی پایین آمده است؛ شاید دلیلش این باشد که به طرف مواد مخدر گیاهی کشیده شدند.

بالغ بر ۷۰۰ نوع ماده مخدر صنعتی داریم

ابهری گفت: مواد مخدر انواع مختلفی دارند که گونه اول آن شامل ماده مخدر سنتی مانند تریاک، شیره و هروئین و حشیش و… که گیاهی و شیمیایی است و گونه دیگر آن ماده مخدر صنعتی است مانند شیشه و کراک و موادی که بالغ بر ۷۰۰ نوع ماده مخدر صنعتی درست شده و هر روز هم با نام جدید و شکل جدیدی مافیای مواد مخدر جنس خود را عرضه می‌کند.

این محقق ادامه داد: شاید گرایش به قلیان و سیگار و گل باعث شده که علاقه‌مندان به مصرف مواد مخدر دیگر کمتر شود و شاید مبارزه با مصرف مواد مخدر انجام دادند باعث کاهش آمار شده است و یا شاید آگاه سازی و اطلاع رسانی باعث کاهش آمار مصرف ماده مخدر شده و یا شاید مشکلات اقتصادی باعث این امر شده؛ در هر صورت مجموعه ای از دلایل باعث شده که تعداد معتادین و مصرف کنندگان مواد کمتر شود این نباید باعث غفلت ما از مشکل اساسی شود یعنی از سرگرمی و نشاط دانشجویی و اوقات فراغت دانشجویان و جوانان.

نباید از سرگرمی جوانان غافل شویم

ابهری اضافه کرد:به طور کلی نباید از سرگرمی جوانان غافل شویم و با خود فکر کنیم چون اعتیاد کم شده است پس احتیاج به سرگرمی و نشاط جوانان نیست و آن را به حال خود رها کرد تا خود به خود درست شود.

وی اضافه کرد: فعالیت‌های که برای آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی بیان خطرات مواد مخدر صورت گرفت از یک طرف و مبارزه بی‌امان با زنجیره تولید و توزیع مواد مخدر و مافیای مواد مخدر از طرف دیگر نباید قطع شود و به کاهش آمار اعتیاد بسنده کرد. باید به این مبارزات با شدت خیلی بیشتر ادامه دهیم و فشار را بر روی مافیا حفظ کنیم.

آنچه تعیین‌کننده گرایش انسان به مصرف مواد مخدر است، باور اوست. وقتی باورهای انسان درست نشود و فکر کند مصرف مواد مخدر از جایی می‌تواند به او کمک کند یا به این تصور که من معتاد نمی‌شوم یا من هنوز آن‌قدر گرفتار نشده‌ام که نگران باشم، ‌همه اینها دست به دست هم می‌دهد که مشکلات عدیده‌ای برای او پیش آید و بیشتر در منجلاب اعتیاد فرو برود.

بیشتر مردم فکر می‌کنند علت اعتیاد شاید در قشر دانشجو و سرباز باشد، اما تقریبا علل و ریشه‌ها در همه افراد مشترک است که می‌خواهند با مصرف مواد مخدر از مشکلات دوری کنند و در امان باشند. حالا ممکن است در گروهی تا حدودی مساله مصرف مواد مخدر بیشتر از سایر گروه‌ها برجسته باشد و باید علت را در گذشته افراد بررسی کرد.

۷۵ درصد دانشجویان قبل از ورود به دانشگاه دچار آسیب های اجتماعی و روانی هستند

در همین راستا دکتر پرویز افشار، معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر با تاکید براینکه ۷۵ درصد از دانشجویان قبل ورود به دانشگاه رفتارها و آسیب اجتماعی و روانی را داشته‌اند و ما باید در دانشگاه‌ها از سرایت این رفتارها از این افراد به سایر دانشجویان جلوگیری کنیم، بیان کرد: کار اصلی برای مقابله با آسیب های اجتماعی و روانی را خود دانشجویان می توانند انجام دهند، زیرا آنان می توانند حس اعتماد را به همسالان خود منتقل کنند و به آنان کمک کنند؛ هیچگاه افراد دولتی با این سبک و سیاق نمی‌توانند به جوانان آسیب دیده  کمک کنند.

دکتر ابهری در گفت و گو با جامعه ایرانی ضمن تایید آمار سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت: ۷۵ درصد دانشجویان قبل از ورود به دانشگاه دچار آسیب های اجتماعی و روانی هستند البته درصد را نمی‌توان به طور واضح اعلام کرد اما خیلی از جوانان قبل از ورود به دانشگاه دچار آسیب اجتماعی بودند.

نباید علت آسیب اجتماعی جوانان و دانشجویان را دانشگاه بدانیم

ابهری افزود: ما نباید علت آسیب اجتماعی جوانان و دانشجویان را دانشگاه بدانیم. این ها در محیط هایی که بودند به دلیل مشکلات عصبی و روحی و یا مشکلات ناشی از کنکور یا شرایط جغرافیایی و محیط خانوادگی  و اضطراب و دلایل دیگر این ها دچار آسیب های اجتماعی هستند حالا وقتی که وارد دانشگاه می‌شوند تحت عنوان یک محیط منسجم به نام دانشجو ارزیابی می‌شوند.

وی در پایان ضمن تاکید بر افزایش آسیب‌های اجتماعی بر روی جوانان قبل از ورود به دانشگاه گفت: امروز جوانان را نمی‌توان از لحاظ سلامت روان و اعتیاد مورد ارزیابی قرار داد ولی وقتی که وارد دانشگاه شدند چون در دانشگاه به صورت منسجم و سازمان یافته دسته‌بندی می‌شوند؛ آنان را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم. به هرحال درصد سلامت روان و آسیب های اجتماعی را نمی‌توان مشخص کرد اما می‌توان گفت که بسیاری از جوانان قبل از ورود به دانشگاه با سیگار و قلیان و بعضی از مخدرها آشنا هستند و دانشگاه دلیل آلودگی آن ها نیست.