جامعه ایرانی – صدرالدین علیپور رئیس مرکزی محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران با بیان اینکه پیش از انجام یک پروژه باید مطالعات زیست محیطی در رابطه با آن صورت بگیرد، گفت: در تمام جهان مطالعاتی پیش از انجام پروژه در خصوص آثار زیست محیطی آن صورت می‌گیرد. از سال ۸۸ شورای شهر تهران براساس مصوبه‌ای؛ شهرداری را ملزم کرد تا پیش از اجرای پروژه؛ پیوست زیست محیطی و اجتماعی برای آنها تهیه کند اما این مصوبه جدی گرفته نشد. البته در دوره جدید با تأکیدات آقای نجفی و افشانی و شورای پنجم؛ پروژه‌های بدون پیوست زیست محیطی انجام نمی‌شود.
علیپور ادامه داد: در همین راستا کمیته‌ای تحت عنوان کمیته غربالگری برای بررسی آثار زیست محیطی پروژه‌های شهری تشکیل شده است. در این کمیته کارشناسان مرکز محیط زیست شهرداری، اداره محیط زیست و بقیه متخصصان حضور دارند. در این کمیته مشخص می‌کنیم کدامیک از پروژه‌های شهری نیازمند تهیه پیوست زیست محیطی هستند و این کمیته تاکنون ۱۴۰ پروژه را بررسی کرده است
رئیس مرکز محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری با بیان اینکه از سال آینده قرار شده است پیش از تصویب بودجه جلسات کمیته غربالگری تشکیل شود، افزود: اگر پیش از تصویب بودجه یک پروژه؛ کمیته غربالگری کارش را آغاز کند، دیگر نیازی به تصویب پروژه‌هایی که دارای آثار نامطلوب زیست محیطی هستند، وجود ندارد. برخی از این صد و چهل پروژه که در این کمیته غربالگری بررسی شدند موظف به تهیه پیوست زیست محیطی و برخی نیز موظف به انجام ارزیابی محیط زیستی شدند.
مطالعات زیست محیطی پل صدر توسط یک مرجع بی‌طرف تهیه نشد
وی در پاسخ به این سوال که تکلیف پروژه‌های عظیمی همچون پل صدر که بدون ارزیابی محیط زیستی اجرا شده‌اند، چه می‌شود، گفت: در پروژه صدر چیزی به اسمِ مطالعه زیست محیطی وجود داشت، اما این مطالعه توسط یک مرجع بی‌طرف تهیه نشده بود. در حقیقت اجراکننده نمی‌تواند برای پروژه، مطالعه زیست محیطی انجام داده و تایید کند که آیا این پروژه از نظر زیست محیطی آثار نامطلوبی روی محیط اطراف خود دارد یا خیر! اگر پروژه صدر از نظر زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی ارزیابی می‌شد، ممکن بود در خصوص اجرای پروژه به نتیجه دیگری برسند. شاید به این نتیجه می‌رسیدند که اگر این بودجه را صرف توسعه مترو کنیم به‌صرفه‌تر باشد.
رئیس مرکز محیط زیست شهرداری تهران، در پاسخ به این سوال که آیا در تهران پروژه‌ای را می‌تواند مثال بزند که دارای آثار و تبعات جدی محیط زیستی باشد، گفت: نمی‌توانم به صورت موردی به پروژه‌ای اشاره کنم اما بسیاری از پروژه‌ها پیوست زیست محیطی ندارند و اگر هم مطالعه زیست محیطی انجام شده است همه حالت تشریفاتی داشته‌اند، در حقیقت مجری پروژه پیوست زیست محیط را تهیه کرده است، درحالیکه تهیه گزارش محیط زیستی توسط مجری پروژه به هیچ عنوان منطقی محسوب نمی‌شود.
جایگاه تهران در خصوص پایداری محیط زیست شهری در دنیا بسیار پایین است
وی با بیان اینکه یکی از مواردی که در کمیته غربالگری مورد بررسی قرار گرفته است بررسی تبعات و اثرات توسعه آتی مترو در خطوط ۹ و ۸ است، ادامه داد: جایگاه تهران در خصوص پایداری محیط زیست شهری در دنیا بسیار پایین است. مطالعات نشان می‌دهد که کیفیت آب هوا خاک در تهران بسیار پایین بوده و نمی‌توانیم این موضوع کتمان کرده و تقصیر را به گردن یک سازمان بیاندازیم. اما نکته اساسی این است که نگاه محیط زیستی در توسعه تهران لحاظ نشده است و امروز می‌توانیم اثراتش را شاهد باشیم.
علیپور افزود: این مسئله در همه جای دنیا وجود دارد و مطالعات زیست محیطی در ابتدای امر دارای یک فاز تشریفاتی بوده و به تدریج جدی‌تر شده‌اند. چه بخواهیم و چه نخواهیم نمی‌توانیم دیگر نسبت به مسائل زیست محیطی بی‌تفاوت باشیم. من می‌توانم ادعا کنم که اکنون نگاه جدی‌تری نسبت به مسائل زیست محیطی در شهر تهران وجود دارد پیش از این لزوم وجود چنین مرکزی اعتقاد نداشتند، اما امروز تشکیل کمیته غربالگری تبدیل به یک الزام شده است.
در خصوص ظرفیت زیستی و آب و هوا به شهر تهران بدهکار هستیم
وی در ادامه به بحران آب اشاره کرد و با بیان اینکه در خصوص مسایل زیست محیطی فقط یک ارگان مسئول نیست، افزود: شهرداری تهران مسئولیت خود را در قبال بحران آب می‌پذیرد و اگر تصفیه خانه‌های فاضلاب در منطقه ۲۲ راه بیافتد، ۳۰ میلیون مترمکعب آب تصفیه شده خواهیم داشت که برای آبیاری فضای سبز دو منطقه کافی خواهد بود. اگر آبفا شبکه فاضلاب را با سرعت بیشتری به اتمام رسانده و فاضلاب تصفیه شده را در اختیار شهرداری قرار دهد، می‌توانیم بخش عمده ای از فضای سبز را با پسماند آبیاری کنیم. البته شهرداری هم با روش‌هایی همچون اعطای زمین با آنها همکاری خواهد کرد. فراموش نکنیم به علت کم شدن بارش و تغییرات اقلیمی، سطح آبهای زیرزمینی در حال کاهش است و بخش عمده آب مصرفی توسط چاه‌ها تامین می‌شود. البته فضای سبز تهران کمک شایانی در خصوص ریزگردها می‌کند؛ در نتیجه ضرورت وجود آنها انکارناپذیر است.
وی در پاسخ به سوال آیا امکان خشک شدن دریاچه خلیج فارس و یا جنگل‌های چیتگر وجود دارد یا خیر؟ گفت: آیا کسی تصور می‌کرد روزی زاینده‌رود خشک شود؟ دریاچه خلیج فارس که چیزی نیست. تغییرات اقلیمی جدی است و باید مکانیسمی مطابق با تغییرات اقلیمی پیش گرفته شود. مصرف آب باید باروندی فکر شده تر صورت گیرد. ما در خصوص ظرفیت زیستی و آب و هوا به شهر تهران بدهکار هستیم، البته در شهرداری تهران عزم جدی برای استفاده از سیستم‌های مکانیزه آبیاری راه افتاده است، شرایط در گذشته نامساعدتر بود و شهرداری با تانکر فضای سبز را آبیاری می‌کرد! اما این دیدگاه امروز تا حدودی بهبود یافته است.
براساس فرهنگ سازمانی شهرداری، اولویت با پروژه‌های اجرایی است نه استراتژیک
وی با تاکید بر اینکه محیط زیست همواره مورد کم توجهی قرار گرفته است، گفت: اگر بخواهیم در حوزه محیط زیست جدی کاری کنیم، باید دارای ساختار منسجم‌تر و بودجه بیشتری باشیم. ما نیز به شیوه آبیاری فضای سبز در شهرداری تهران انتقاد داریم و باید با سرعت بیشتری در این حوزه جلو برویم. شهرداری تهران دارای یک فرهنگ سازمانی خاص است که در طول سالیان شکل گرفته است. براساس این فرهنگ سازمانی، اولویت یا پروژه‌های اجرایی است، پروژه‌هایی که سریع جواب بدهد اما برنامه‌های استراتژیک اولویت ندارند.
علیپور با تاکید بر اینکه شهرداری تهران دارای پیچیدگی‌های بسیار فراوانی است، گفت: شهرداری تهران باید رویکرد خود را تغییر دهد و پروژه‌های را در اولویت قرار دهد که منجر به بهبود کیفیت زندگی انسان می‌شود. ما در مرکز محیط زیست شهرداری تهران، تمام تلاش خود را می‌کنیم تا روندی را پیش بگیریم که محیط زیست تبدیل به سیاست کلی شهرداران مناطق و معاونت‌های شهرداری شود.
وی در ادامه به اهمیت توجه آلودگی صوتی و نوری اشاره کرده و افزود: رسیدگی به آلودگی صوتی جزو وظایف اساسی اداره محیط زیست است، اما نباید فراموش کنیم که محیط زیست ارتباط مستقیم با وضعیت معیشتی مردم دارد. ممکن است شما مجبور شوید یک کارخانه را به دلایل محیط زیستی پلمب کنید، اما در شرایطی که وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم مناسب نیست، نمی‌توان به سرعت و بدون ملاحظه وضعیت مردم و جامعه اقدام کرد، به همین دلیل باید این روند به تدریج صورت گیرد.
تاثیر آلودگی نوری روی زندگی گیاهان و پرندگان
رئیس مرکز محیط زیست شهرداری تهران با بیان اینکه آلودگی نوری نیز یکی از موضوعات و مشکلات اساسی تهران است که در طول سالیان کمتر به آن پرداخته شده است، گفت: متاسفانه بدون بررسی و مطالعه، هر نوری را که به ذهنمان رسیده وارد شهر کرده‌ایم. این درحالیست که آلودگی نوری تاثیرات فیزیولوژیک فراوانی روی زندکی گیاهان و پرندگان دارد. برای مثال ساعت خواب و بیداری پرندگان را به هم می‌زند، همچنین زندگی حشرات مفید را مختل می‌کند.
نورپردازی استاندارد، باید جایگزین نورپردازی سلیقه‌ای شود
وی ادامه داد: در دنیا مطالعات وسیعی در خصوص استفاده از نور انجام شده است و مشخص شده نور باید به چه طریقی و در چه ساعتی استفاده شود. ما نیز اخیراً تلاش کردیم که در این حوزه وارد شویم اما مسئولیت اصلی به عهده سازمان زیباسازی شهرداری تهران است. تلاش می‌کنیم این تفکر را جا بیندازیم که نورپردازی استاندارد، باید جایگزین نورپردازی سلیقه‌ای شود. رسیدگی به مسائل زیست محیطی در شهرداری تهران باید به صورت یکپارچه درآید. در حال حاضر سازمان زیباسازی در خصوص آلودگی‌های نوری، معاونت حمل و نقل و ترافیک در خصوص آلودگی هوا و مرکز ساماندهی مشاغل نیز مسئولیت بخش عمده‌ای از مسائل زیست محیطی را به عهده دارد.
کانون‌های ریزگرد و ادامه برداشتِ شن و ماسه در منطقه ۱۸
علیپور در ادامه با اشاره مشکلات زیست محیطی مناطق مختلف تهران، با بیان اینکه منطقه ۱۸ هنوز درگیر معادن شن و ماسه در حاشیه رودخانه کن است، گفت: اداره محیط زیست استان تهران سالهاست درگیر این مسئله بوده و بارها در خصوص بستن و باز کردن معادن شن و ماسه حاشیه رودخانه کن در منطقه ۱۸ اقدام کرده است. اما این مسئله یک معضل اساسی و قدیمی در آن منطقه است و این گودالها تبدیل به کانون ریزگرد در منطقه ۱۸ شده است و در زمان سیلاب بارش و یا زلزله خطر فروریزش گودال ها وجود دارد.
یک بار برای همیشه باید برداشتِ شن و ماسه متوقف شود
رئیس مرکز محیط زیست شهرداری تهران با بیان اینکه این گودالها در نزدیکی مناطق مسکونی قرار دارند، افزود: کانالی از بالای گودالها رد می‌شود که خطر فرو ریزش را در زمان سیلاب یا باران افزایش می‌دهد. شهرداری در حد و توان خود، بارها در این خصوص اقدام کرده است، اما تلاش‌ها کافی نیست و باید عزم جدی و همکاری بین سازمانی با محوریت قوه قضاییه در خصوص این گودالها وجود داشته باشد. البته با دخالت‌های قوه قضاییه و برداشت شن و ماسه محدود شده است، اما براساس اطلاعاتی که به دست ما رسیده است، هنوز این برداشت‌ها ادامه دارد. یکبار برای همیشه باید برداشتِ شن و ماسه متوقف شود، پس از توقف، تازه می‌توان به این فکر کرد که چگونه این گودالها باید پر شود. این گودالها در حقیقت یکی از ناخوشایندترین اتفاقاتی هستند که در محیط شهری در حال رخ دادن هستند, متاسفانه شرکت‌هایی که در این بخش سرمایه‌گذاری کردند و مشغول به کار هستند، مقاومت می‌کنند.
زمینی برای دفنِ زباله درتهران باقی نمانده است
وی با تاکید بر اینکه فرایند دفع و امحا زباله باید تغییر کند، گفت: دیگر زمینی در تهران باقی نمانده است که بخواهیم مدام زباله‌ها را دفن کنیم. دیگرزمینی وجود ندارد و باید تفکیک از مبدا را جدی بگیریم. اما نمی توانیم یک روند پنجاه ساله را در مدت زمانی کوتاه تغییر دهیم. روش دفن و امحا زباله در تهران اصولی نیست و تبعات فراوان در پی دارد، باید زباله از مبدا تفکیک شده و درصد کمی از آن دفن شود.
رئیس مرکز محیط زیست شهرداری تهران با بیان اینکه تهران نیز در خطر طوفان ریزگردها قرار دارد، افزود: با افزایش خشکسالی و فرونشست زمین این تهدید روز به روز بیشتر خواهد شد، ریزگردها امروز تبدیل به یک تهدید جهانی شده است. البته با تقویت دیپلماسی وهماهنگی بین سازمانی می‌توان این مسائل را کنترل کرد، اما با انجام اقدامات سازمانی، اجتماعی، اقتصادی، اخلاقی، فرهنگی و سیاسی در کنار یکدیگر می‌توان از تبعات مشکلات زیست محیطی جلوگیری کرد.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتوگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: