جامعه ایرانی– تهران در حال مقابله با انزوای بینالمللی است. در ماه می، دونالد ترامپ رئیسجمهور آمریکا اعلام کرد که ایالاتمتحده از توافق هستهای خارج میشود. چند هفته بعد مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا سیاست تهاجمی جدید دولت که به منظور جلوگیری از خروج ایران از انزوا طراحی شده را ارائه کرد.
به گزارش جامعه ایرانی به نقل از فارن افرز، به باور دولت ترامپ این استراتژی ایران را مجبور میکند که به میز مذاکرات برگردد و توافق «بهتر و بزرگتری» را نهایی کند که به نگرانیهای رئیسجمهور آمریکا در مورد توافق فعلی پاسخ میدهد. در حال حاضر بهبودی کامل اقتصادی و تجدید روابط با کشورهای غربی در حال حاضر غیرمحتمل به نظر میرسد. اما این بدان معنا نیست که برنامههای دولت ترامپ موفقیتآمیز خواهند بود.
طی بخش عمده دو دهه اخیر مقامات ایران سعی کردهاند بهواسطه تعمیق روابط با روسیه و چین با انزوای بینالمللی مقابله کنند. امروز ، در شرایطی که واشنگتن یکبار دیگر به دنبال افزایش فشارها است، تهران روابط خود با پکن را کلید حفظ حرکت خود میداند. چین حتی پس از اقدامات آمریکا برای به صفر رساندن فروش نفت ایران تا ماه نوامبر، اعلام کرده که احتمالاً به واردات نفت از ایران ادامه میدهد. و همکاری چین با ایران میتواند مسیر پیروی سایر کشورها از پکن را هموار کند و این مسئله کارزار جدید فشار آمریکا علیه ایران را تضعیف خواهد کرد.
روابط درازمدت
مقامات چینی اغلب روابط خود با ایران را بهعنوان «همکاری قرن بیستمی» معرفی میکنند اما همکاری معاصر دو کشور در روزهای پایانی حکومت سلطنتی در ایران آغاز شد. در نیمه دهه ۲۰۰۰ میلادی، زمانیکه آمریکا و شرکایش تشدید تحریمها علیه ایران را برای متوقف کردن برنامه هستهای آغاز کردند، پکن بهواسطه کمک اقتصادی به این کشور، ایجاد یک کانال مستقیم به شورای امنیت سازمان ملل و حمایت نظامی، تلاشهای آمریکا را تضعیف کرد. این همکاری بهصورت دوجانبه مفید بود. چین ایران را منبع اصلی انرژی و یک بازار مهم میدید. موقعیت ایران تقاطع خاورمیانه، آسیای مرکزی و جنوبی و اروپا و همچنین دسترسی به خلیجفارس و تنگه هرمز باعث شد چین برای گسترش نفوذ سیاسی و اقتصادی خود از طریق پروژههای زیرساختی و حملونقلی توجه ویژهای به ایران داشته باشد.
نقش رو به رشد چین
امروز در شرایطی که آمریکا بر سایر کشورها و تجار فشار میآورد که بازار ایران را ترک کنند و واردات نفت ایرانی را متوقف کنند، تهران امیدوار است که پکن در برابر صدمات اقتصادی بزرگتر از این کشور حفاظت خواهد کرد. در حال حاضر چین درحال ارزیابی گزینههای خود است. ازیکطرف، تجار چینی نمیخواهند آشکارا تحریمهای آمریکا را زیر پا بگذارند. آنها بیش از گذشته جهانی شدهاند و این یعنی آسیبپذیریشان نسبت به فشارهای آمریکا افزایشیافته است. ضمن اینکه واشنگتن لحظهای در بازرسی و اعمال تحریم شرکتهای چینی به دلیل تجارت با تهران تردید نکرده است.
بااینحال هنوز دلایلی برای خوشبین بودن تهران وجود دارد. شرکتهای اصلی چینی به شکل فعالانهای در ایران مشغول هستند و بسیاری از آنها خود را آماده جایگزینی در صورت خروج شرکتهای اروپایی میکنند. برای مثال، چین همچنان در بخشهای راهآهن و انرژی ایران بهصورت هنگفت سرمایهگذاری میکند. در ماه جولای ۲۰۱۷ چین با سرمایهگذاری ۱.۵ میلیارد دلاری برای برقی کردن خط آهن تهران-مشهد موافقت کرد. چین در فرآیندهای پرداخت منعطفتر بوده و در گذشته از تهاتر استفاده کرده، و تلاشهایش برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا بهواسطه بهکارگیری ارز ملی در پرداخت واردات نفت میتواند سدی در مقابل فشارهای اقتصادی آمریکا ایجاد کند. این یعنی روابط اقتصادی ایران-چین و تجارت میان آنها احتمالاً ادامه خواهد داشت، حتی اگر دولت ترامپ تحریمهای تازهای را اعمال کند.
تمایل چین به ادامه تجارت با ایران مانع تلاشهای آمریکا برای به انزوا کشاندن این کشور خواهد شد و از تأثیرگذاری تحریمها نسبت به گذشته خواهد کاست. علاوه بر این، ازآنجاییکه ترامپ علیرغم پایبندی تهران به توافق هستهای، بهصورت یکجانبه اقدام به اعمال تحریمها کرده، سایر کشورها در کارزار فشار آمریکا با این کشور همراه نیستند. در نتیجه آنها صادقانه به دنبال راههایی برای محافظت از تجارت خود در برابر تحریمهای یکجانبه آمریکا هستند. این روند در درازمدت تلاشهای آمریکا برای دستیابی به یک توافق جدید را به شکل قابلتوجهی بیاثر خواهد کرد.