جامعه ایرانی– دبیر کل خانه اقتصاد ایران گفت: در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کالای وارداتی از متروکه شدن معاف است و تخفیف مالیاتی طبق مقررات داخل کشور است.
با تصویب مجلس ۸۶ منطقه آزاد و ویژه اقتصادی به مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور اضافه شد. اما اینکه چقدر این مناطق به روند صادرات و بهبود وضعیت اقتصادی کمک خواهد کرد جای سوال است.
در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با هدف گسترش تولید، تجارت و صادرات راه‌اندازی شده‌اند که به همین منظور تسهیلاتی برای فعالان این مناطق تخصیص داده می‌شود که مهمترین آن معافیت‌های مالیاتی است. این در حالی است که تسهیلات در نظر گرفته شده بیش از آنکه منجر به گسترش صادرات از این مناطق شود مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور را عملا به سکوی صادراتی تبدیل کرده‌اند.
در برخی از این مناطق هم به خاطر تسهیلات گمرکی و همچنین نبود زیرساخت های لازم برای کنترل واردات، تبدیل به محیط امنی برای قاچاق کالا هم شده است. وقتی که مناطقی را که امکانات زیر بنایی لازم برای تبدیل شدن به منطقه ویژه اقتصادی ندارند را مجوز می دهند نشان از این دارد که بررسی‌های لازم صورت نگرفته است و صرفا برای مثبت نشان دادن حضور نماینده آن منطقه در مجلس و خریداری رای صورت گرفته است.
مسعود دانشمند دبیر کل خانه اقتصاد ایران در گفت‌وگو با جامعه ایرانی ضمن انتقاد از افزایش بی رویه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی گفت: افزایش مناطق آزاد و ویژه اقتصادی بین دوستان همه گیر شده است و هر نماینده مجلسی برای تثبیت دوره نمایندگی خود می‌خواهد در منطقه و یا استان خود دو یا سه منطقه آزاد و ویژه اقتصادی ایجاد کند بدون اینکه طرح توجیهی برای اینکار در نظر گرفته شود که عملا می‌خواهند در این منطقه چه کاری را انجام دهند.
هیچ کدام از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور تولید محور نیستند
دانشمند اضافه کرد: اگر می‌خواهیم منطقه آزاد و ویژه اقتصادی ایجاد کنیم که صرفا مساله فرار مالیاتی حل و فصل شود و هر جنسی که خواستیم بدون هیچ محدودیتی وارد کنیم و داخل کشور پخش کنیم عملا تولیدی نداشته باشیم این کار عبث و بیهوده است که وضعیت اقتصادی کشور را آشفته‌تر خواهد کرد. هیچ کدام از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور تولید محور نیستند بنابراین هر کسی که می‌خواهد یک منطقه آزاد ایجاد کند باید برنامه تولید خود را ارائه دهد.
دبیر کل خانه اقتصاد ایران گفت: منطقه آزاد و ویژه اقتصادی جایی است که در آن تولید سریعتر، راحت‌تر و حتی ارزان‌تر انجام می‌شود و عملا کالای تولیدی در این منطقه در بازارهای بین المللی رقابت‌پذیرتر است. به عنوان نمونه وقتی شخصی تصمیم می‌گیرد کارخانه‌ای در منطقه آزاد و ویژه اقتصادی تاسیس کند پس این موضوع را در نظر گرفته است که می‌تواند مواد اولیه را بدون نظارت و تشریفات گمرکی وارد کند و تولید کالا را آغاز نماید. پس بعد از تولید می‌تواند محصول را در بازارهای بین‌المللی و داخلی به فروش برساند و چون فقط از تسهیلات مناطق آزاد استفاده می‌کند باید قیمت محصول تولیدی رقابت‌پذیر باشد.
تولید در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی باید رقابت پذیر باشد
این اقتصاددان افزود: اگر شخصی در مناطق معمولی و داخلی تصمیم تولید داشته باشد باید عوارض گمرک و … را پرداخت کند در نتیجه سرعت چرخش سرمایه وی کاهش پیدا خواهد کرد و دوره زمانی آن افزایش پیدا خواهد کرد. اما در منطقه آزاد و ویژه اقتصادی بر خلاف مناطق معمولی سرعت چرخش سرمایه افزایش پیدا می‌کند.
دانشمند در ادامه بیان کرد: اما اگر از سرزمین اصلی این کار انجام شود باید مجوزهای اصلی و پوشش اعتبار آن گرفته شود و بعد کالا که به دست گمرک رسید بعد از طی مراحل قانونی تازه ترخیص خواهد شد که با این احتساب اگر مراحل ترخیص در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ۲ ماه باشد در این مناطق به ۴ ماه افزایش پیدا خواهد کرد بنابراین در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی سرعت چرخش سرمایه افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه به طبع آن بهرهوری سرمایه و نیروی کار نیز بالا خواهد رفت در نتیجه واحد تولیدی در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی بهتر می‌تواند کار کند و در تولید رقابت‌پذیر باشد.
این کارشناس اقتصادی درادامه با استناد به تمامی مزایای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی گفت: کدام یک از مناطق ویژه اقتصادی کشور با این فرمول مطابقت دارد؟ هیچ کدام از این مناطق با این فرمول‌ها مطابقت ندارد. امیدواریم در ۸۶ منطقه جدید بتوانند این شرایط را حکم فرما کنند.
خرده فروشی کالا در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی فقط برای اتباع خارجی امکان پذیر است
دانشمند در ادامه گفت: در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کالای وارداتی از متروکه شدن معاف است و تخفیف مالیاتی طبق مقررات داخل کشور است. خرده فروشی کالا در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی فقط برای اتباع خارجی امکان پذیر است. مقررات روادید برای اتباع خارجی و همین طور مقررات کار و بیمه اجتماعی در مناطق ویژه بر اساس ضوابط داخل کشور است.
این اقتصاددان افزود: با استناد به تمامی موارد ذکر شده لازم نبود این همه منطقه آزاد و ویژه اقتصادی راه اندازی کنیم که عملا هیچ توفیقی برای کشور نداشته باشد. می‌توان مقررات گمرکی را تسهیل کرد و اگر کالایی را خواستیم از متروکه شدن نجات دهیم تنها نیاز بود مقررات گمرکی را اصلاح می‌کردیم نه اینکه این همه منطقه آزاد و ویژه اقتصادی ایجاد کنیم.
مناطق آزاد و ویژه اقتصادی طرح توجیهی ارایه دهند
دبیر کل خانه اقتصاد ایران افزود: امیدواریم که این کار مجلس منتهی به برنامه‌دار بودن مناطق شود. در زمینه وام‌های کلان چگونه است که از وام گیرنده تقاضای طرح توجیهی و ارائه توضیحات می‌شود ولی چرا نباید مجلس شورای اسلامی با آن استاندار و یا فرمانداری که می‌خواهد منطقه آزاد ویژه اقتصادی بگیرد گفت‌وگو کند و از او بخواهد که طرح توجیهی خود را ارائه دهند.
دانشمند گفت: مجلس می‌تواند قبل از صدور مجوز از افراد برنامه توجیهی بخواهد و وقتی برنامه را دید آن وقت باید با متقاضی گفت‌وگو کند. قدیمی‌ترین منطقه آزاد و ویژه اقتصادی که در دنیا وجود دارد هنگ کنگ است که باید راهکارهای آن منطقه را بررسی کنیم.
این کارشناس اقتصادی درباره سو استفاده قاچاقچیان از نبود ابزارهای کنترلی در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی گفت: قاچاق، کالایی است که بدون انجام تشریفات گمرکی وارد یک سرزمینی می‌شود. وقتی منطقه آزاد و ویژه اقتصادی گمرک ندارد و ورود هر کالایی به آن آزاد است پس در این منطقه قاچاق رشد می‌کند.
دبیر کل خانه اقتصاد ایران در پایان با انتقاد از قوانین ساختگی برای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی گفت: منطقه آزاد و ویژه اقتصادی جایی است که هرکالایی وارد می‌شود. باید قانون تجارت مناطق ویژه اقتصادی موفق دنیا بررسی شود مانند هامبورگ یا هنگ کنگ و الگو برداری درستی از قوانین آن‌ها انجام شود نه اینکه خودمان ساختگی و من درآوردی قوانینی برای مناطق آزاد تبیین کنیم که عملا هیچ ارزشی ندارند.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفت‌وگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: