جامعه ایرانی– «آقا بی‌زحمت یه ساندویچ جگر!» مرد که پشت پیشخوان ایستاده، سفارش را می‌دهد داخل. پشت بندش یک نفر دیگر هم می‌آید و ساندویچ جگر سفارش می‌دهد؛ جگر مرغ که معلوم است طرفدارش هم کم نیست. قیمتش هم مناسب است. بین ۴ هزار و ۵۰۰ تا ۷ هزار تومان. توی شهرستان ارزانتر هم هست. بسته به قیمت مرغ است که قطعاً روی امعا و احشایش هم تأثیر می‌گذارد اما نه آنقدر که خیلی‌ها قید ساندویچ محبوب و البته خوش قیمتشان را بزنند.
«من که عاشق جیگر مرغم مخصوصاً ساندویچ اینجا.» این را مردی می‌گوید که با لذت مشغول گاز زدن ساندویچ است: «همون مرغه دیگه، چه فرقی می‌کنه؟! ویتامین و خاصیتش همونه. اصلاً خوشمزه‌تره. همینو توی خونه هم درست کنی خوبه، با پیاز فراوون و رب.» نفر کناری‌اش می‌خندد و می‌گوید: «نه بابا رب رو دیگه ولش کن. گرونه، نمی‌صرفه. همون بی‌رب.»
غیر از جگر، دل مرغ هم هست که گاهی به‌صورت خوراک همراه با جگر در اغذیه فروشی‌ها عرضه می‌شود و آن هم طرفداران خودش را دارد. علاوه بر آن می‌توانید هرکدام از این محصولات را به‌صورت خام و تازه تهیه کنید و خودتان در منزل دست به‌کار شوید. اشتباه نکنید، قرار نیست به شما آموزش آشپزی بدهیم. اما اگر برایتان جالب باشد بدانید امعا و احشای مرغ چه خاصیت یا ضرری دارند، می‌توانید ادامه مطلب را بخوانید.
جواد حصاری استاد گروه علوم و صنایع غذایی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در این باره به «ایران» می‌گوید: «جگر مرغ غذای خوشمزه‌ای است و خیلی‌ها به آن علاقه دارند. خیلی‌ها فکر می‌کنند این ماده غذایی خواصی ندارد و گاهی حتی مضر است اما جالب است بدانید ویتامین ب۱۲ که از طریق جگر مرغ وارد بدن می‌شود تا سه برابر نیاز روزانه است. ویتامین ب۱۲ را شاید کمتر کسی بداند چه نقش و عملکردی در بدن دارد. این ویتامین نقش اصلی در تولید سلول‌های قرمز خون دارد و از کم خونی و فقر آهن جلوگیری می‌کند. یکی دیگر از ویتامین‌های موجود در جگر مرغ، ویتامین آ است که مردم با آن بیشتر آشنایی دارند و به‌عنوان مثال می‌دانند به تقویت بینایی کمک زیادی می‌کند. جگر مرغ اسید فولیک هم دارد که معمولاً برای خانم‌ها خصوصاً خانم‌هایی که قصد بارداری دارند، تجویز می‌شود چون عاملی برای تقویت باروری است و از نقایص مادرزادی جنین هم جلوگیری می‌کند. همچنین فسفر موجود در جگر برای دندان و لثه و استخوان مفید است. اینجا باید به ویتامین ب ۱ موجود در جگر هم اشاره کنم که ترمیم بافت‌ها و سلول‌های بدن و پوست، از وظایف اصلی آن محسوب می‌شود.»
همه ما حتماً مطالبی خوانده و شنیده‌ایم درباره اینکه جگر مرغ مضراتی دارد، از جمله اینکه باعث به هم خوردن تعادل هورمونی می‌شود و ناهنجاری‌هایی را در این مورد به وجود می‌آورد. حصاری در این باره این‌طور می‌گوید: «چنین چیزی درست نیست. البته جگر مرغ عضوی است که علاوه بر آنکه مواد مغذی را در خود دارد، محل تجمع و خنثی‌سازی سموم، برخی هورمون‌ها، واکسن‌ها و انواع آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی و خوراکی هم هست اما این به آن معنا نیست که مضر باشد. همه فکر می‌کنند در مرغداری‌ها به وفور به مرغ هورمون و آنتی بیوتیک تزریق می‌شود اما هزینه این مواد در کشور ما بالاست و با وجود آنکه منع خاصی برای استفاده از آن وجود ندارد و نظارت دقیقی هم صورت نمی‌گیرد، خود مرغداران به‌دلیل هزینه بالا از آن استفاده نمی‌کنند. در واقع متخصصان صنایع غذایی جگر را ماده غذایی بدون هورمون می‌دانند و من هم با این گفته موافقم.»
علاوه بر جگر، سنگدان مرغ هم در بعضی پروتئینی‌ها به فروش می‌رسد که البته بیشتر در گذشته طرفدار داشته اما حالا هم مشتری دارد. فروشنده یکی از پروتئینی‌های تهران می‌گوید: «سنگدون رو قبلاً خوراک می‌کردن. الان بیشتر می‌خرن و داخل گوشت چرخ می‌کنن. خیلی هم خوبه. همین چرخکرده‌های آماده بیرون، فکر می‌کنی چی داخلش می‌زنن؟! همینه دیگه. اشکالی‌ام نداره. به‌شرط اینکه تمیز باشه و خوب پاک شده باشه.»
عضو هیأت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز درباره مصرف سنگدان این‌طور می‌گوید: «سنگدان هم یک ماده غذایی پروتئینی است و اگر طعمش را دوست دارید، می‌تواند منبع خوبی برای تأمین پروتئین باشد. تحقیقاتی روی این ماده غذایی صورت گرفته که نشان می‌دهد سنگدان و همچنین دل و قلوه مرغ دارای ارزش غذایی زیاد است و میزان چربی آن بسیار پایین است. یک واحد از این ماده غذایی ۲ گرم چربی، ۷۸ میلی گرم سدیم و حدود ۲۷۲ میلی گرم کلسترول و ۱۰۷ کالری دارد که می‌تواند برای یک فرد بزرگسال وعده غذایی کامل باشد.حتی اگر شما مبتلا به بیماری‌های قلب و عروق هم باشید، می‌توانید این ماده غذایی را مصرف کنید چون میزان چربی و کلسترول آن پایین است و مشکلی برای شما به وجود نمی‌آورد. سنگدان مرغ، ویتامین ب۳ و نیاسین هم دارد که به درمان استرس کمک زیادی می‌کند. همچنین هورمون‌های جنسی در غده فوق کلیوی را تعدیل و با بهبود گردش خون، از ریزش موی سر جلوگیری می‌کند و در تقویت دید هم مؤثر است.»
صدیف آزادمرد، استاد گروه علوم و صنایع غذایی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز هم در این باره به «ایران» می‌گوید: «میزان قابل توجهی از پروتئین در سنگدان و دل مرغ وجود دارد و پروتئین سنگدان از دل هم بیشتر است. در ۳٫۵ اونس از دل مرغ ۲۶ گرم پروتئین موجود است و همین مقدار سنگدان ۲۷گرم پروتئین دارد. تأمین اسید آمینه‌های ضروری بدن که برای ساخت پروتئین ضروری هستند، با مصرف این دو ماده غذایی صورت می‌گیرد به‌همین دلیل می‌توان آنها را در زمره بهترین منابع پروتئین حیوانی به شمار آورد و در برنامه غذایی جای داد.»
آزادمرد ادامه می‌دهد: «در حالی که سنگدان مرغ منبع خوبی برای تأمین پروتئین به شمار می‌رود، کم کالری بودنش گزینه خوبی برای کسانی است که رژیم‌های لاغری دارند یا تناسب اندام برایشان مهم است. البته کالری دل مرغ از سنگدان کمی بیشتر است اما به هرحال هردو جزو خوراکی‌های کم کالری محسوب می‌شود.»
شاید شما در مورد نیاسین کمتر شنیده باشید و دقیقاً ندانید چه عملکردی در بدن دارد. به گفته آزادمرد، مصرف مواد خوراکی حاوی نیاسین سیستم ایمنی بدن را تقویت و کبد را سم زدایی می‌کند. براساسی پژوهش‌ها میزان نیاسین مورد نیاز روزانه مردان ۱۶ میلی‌گرم، زنان ۱۴، زنان باردار ۱۸ و زنان شیرده ۱۷ میلی‌گرم است. در هر عدد سنگدان مرغ حدود ۴میلی‌گرم نیاسین موجود است بنابراین می‌تواند یک خوراک مقوی برای همه گروه‌ها و بخصوص زنان باردار باشد و به رشد جنین کمک کند.
استاد گروه علوم و صنایع غذایی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز می‌گوید: «کسانی هم که دچار کم خونی هستند می‌توانند از سنگدان مرغ در برنامه غذایی‌شان استفاده کنند چون مقادیر بالایی از آهن در آن وجود دارد و حتی می‌توان از این ماده خوراکی به‌عنوان یک ماده مکمل درمانی استفاده کرد. دل مرغ هم سرشار از آهن است و نقش قابل توجهی در درمان کم خونی دارد و نیز حاوی پتاسیم، روی و فسفر است. دل مرغ همچنین تقویت‌کننده خوبی برای حافظه است و باعث تقویت عملکرد اعصاب می‌شود و به‌دلیل داشتن فیبر به بهبود گوارش کمک می‌کند.»
این روزها با گران شدن قیمت خواربار و بخصوص مواد پروتئینی، بسیاری خانواده‌ها به سمت مواد دارای ارزش غذایی با قیمت پایین‌تر سوق پیدا می‌کنند که از نظر کارشناسان تغذیه، قطعاً استفاده از مواد سالمتر در مقایسه با مواد غذایی فرآوری شده همچون انواع سوسیس و کالباس بخصوص نوع ارزان‌قیمت آن ترجیح دارد.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتوگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: