محبوبه ذاکری‌سهی در مورد برنامه‌های آتی شهرداری تهران برای توسعه حمل و نقل با بیان اینکه در حال حاضر، تمرکز طرح‌ها و پروژه‌های جاری معاونت حمل و نقل و ترافیک تهران بر توسعه و ایجاد حمل و نقل همگانی و پاک متمرکز است؛ گفت: این معاونت بنا دارد با روش‌های کارآمد، میزان تمایل استفاده از حمل و نقل عمومی را در مقابل حمل و نقل شخصی افزایش دهد.
وی با بیان اینکه برای تحقق استقبال مردم از حمل ونقل عمومی دو راهکار توسعه و ارتقای بهره وری حمل و نقل همگانی و همچنین اعمال روش‌های مناسب مدیریت تقاضای حمل و نقل را در دستور کار قرار دادیم، گفت: در دنیا این دو راهکار شناخته شده در افزایش گرایش مردم به حمل و نقل موثر بوده است که معمولا به موازات یکدیگر پیش می‌روند و هیچکدام منتظر دیگری نمی‌مانند.
ذاکری با بیان این که طرح‌های زیاد و ارزشمندی در معاونت برای تحقق هدف افزایش سهم حمل و نقل همگانی انجام شده است، افزود: یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های انجام شده در این زمینه، به پایان رساندن مطالعات به‌روزرسانی و بازنگری طرح حمل و نقل ریلی تهران و شهر‌های اطراف آن است.
وی با بیان اینکه نخستین پیشنهاد‌های خطوط مترو تهران در برنامه حمل و نقل پیشنهادی سوفرتو در سال ۱۳۵۳ ارایه شد که هفت خط به طول ۱۴۶ کیلومتر را برای افق ۱۳۷۰ برای شهر تهران پیشنهاد داده بود. گفت: سپس در سال ۲۰۰۷، مشاور فرانسوی سیسترا و شرکت مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیک تهران، مطالعات ریلی تهران را انجام دادند که حاصل آن، طرح جامع ریلی تهران با هشت خط شهری با طول ۲۵۱ کیلومتر، چهار خط اکسپرس به طول ۱۷۹ کیلومتر و پنج خط سبک ریلی به طول ۶۰ کیلومتر برای سال افق ۱۴۰۴ تهران بود که بخش‌هایی از این طرح مصوب شد، ولی با توجه به گذشت زمان، تغییرات عمده و پیش‌بینی نشده شرایط اقتصادی و اجتماعی، عدم اجرای کامل حتی بخش‌های مصوب، اقدامات سلیقه‌ای و موردی به دلیل نبود طرح یکپارچه مصوب، نیاز به بازنگری و به‌روزرسانی این طرح احساس شد که نهایتا مطالعات جدید در اواخر سال ۱۳۹۵ آغاز شد و در پایان ۱۳۹۷ به پایان رسید.
وی با بیان اینکه طرح جدید در شورای هماهنگی ترافیک شهر‌های استان تهران به تصویب رسیده و هم اکنون مراحل پایانی تصویب خود در شورای عالی ترافیک در وزارت کشور طی می‌کند؛ گفت: در این مطالعات، بهره‌برداری بهینه از متروی موجود بعنوان یک الزام کوتاه مدت مورد توجه قرار گرفته است، علاوه بر این توسعه خطوط داخلی_ حومه‌ای و نیز خطوط اکسپرس مترو نیز بررسی و نتایج در قالب یک سناریوی کامل توسعه برای این خطوط ارایه شده است که پس از تصویب در دستور کار شهرداری تهران قرار خواهد گرفت.
ذاکری افزود: در این مطالعه، بالغ بر ۶۰ سناریو بررسی شد و با ارزیابی‌های اقتصادی، حمل و نقلی و زیست‌محیطی، نهایتا یک سناریوی مرکب از خطوط متروی داخلی، خطوط ارتباطی بین تهران_ شهر‌های اطراف و خطوط متروی اکسپرس به عنوان طرح ریلی مناسب و مورد نیاز تهران در افق زمانی ۱۴۲۰ ارایه شد.
تشریح خطوط جدید مترو پایتخت
معاون مطالعات و برنامه‌ریزی سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران، در مورد طرح ریلی مجموعه شهری تهران گفت: چهار خط جدید متروی داخل تهران و چهار خط ریلی بین تهران و شهر‌های اطراف در محور‌های غرب، شرق، جنوب غربی و جنوب شرقی در طرح ریلی تهران در سال ۱۴۲۰ پیش بینی شده است که بر اساس پیشنهادات مطالعات اخیر طرح حمل و نقل ریلی تهران، جزییات این خطوط به شرح زیر است:
خط ۸ مترو به طول ۳۷ کیلومتر و با ۳۵ ایستگاه، به‌صورت C. شکل، یک رینگ میانی تشکیل می‌دهد که از بزرگراه رسالت، محدوده جانبازان آغاز می‌شود، به سمت غرب تا تقاطع یادگار امام- شیخ فضل‌الله می‌رسد، سپس با عبور از بزرگراه یادگار امام تا انتهای بزرگراه آیت‌الله سعیدی به سمت جنوب پیش می‌رود و نهایتا به سمت شرق تا بزرگراه بسیج امتداد می‌یابد. این خط با هشت خط فعلی و آتی مترو و همچنین خطوط راه‌آهن تبادل سفر خواهد داشت.
خط ۹ مترو به طول ۴۶ کیلومتر و با ۳۹ ایستگاه پیش‌بینی شده است و به‌نوعی مکمل خط ۸ محسوب می‌شود؛ این خط از محدوده چیتگر در شمال غرب تهران آغاز می‌شود، ابتدا به سمت شمال و سپس در مسیری طولانی به سمت شرق حرکت می‌کند و سپس در محدوده بزرگراه امام علی (ع) به سمت جنوب حرکت می‌کند و در محله دولت‌آباد در جنوب شرق تهران پایان می‌یابد. خط ۹ پیشنهادی، تمام خطوط شمالی- جنوبی فعلی مترو را قطع می‌کند و با آن‌ها ایستگاه تبادلی خواهد داشت.
خط ۱۰ مترو به طول ۴۱ کیلومتر با ۳۴ ایستگاه، این خط شمالی‌ترین خط پیشنهادی برای متروی تهران است که از ایستگاه وردآورد در میانه خط ۵ مترو شروع می‌شود، از محدوده‌های شمالی بزرگراه نیایش و صدر به سمت شرق امتداد می‌یابد و ایستگاه انتهایی آن قنات کوثر خواهد بود. این خط نیز با تمام خطوط شمالی- جنوبی متروی تهران تبادل سفر دارد.
خط ۱۱ مترو نیز به طول ۲۶ کیلومتر و با ۱۷ ایستگاه، از ایستگاه مترو چیتگر آغاز می‌شود و مناطق ۱۸، ۱۹، ۲۰ و ۲۱ را به شبکه حمل و نقل ریلی درون‌شهری متصل می‌کند. این خط که محدوده‌های جنوبی و جنوب غرب شهر تهران را پوشش می‌دهد، با نگاه TOD طراحی‌شده و با چند خط فعلی و آتی مترو تقاطع و تبادل سفر خواهد داشت و محله‌های تهرانسر، خلیج و یافت‌آباد را به شبکه متروی تهران متصل می‌کند.
به گفته ذاکری، علاوه بر خطوط موجود و ارایه شده در داخل تهران و خطوط حومه‌ای، دو خط اکسپرس نیز برای افق بعد از ۱۴۲۰ طراحی شده است که از ارتقای خطوط حومه‌ای محور‌های جنوب غربی و شرق و اتصال آن‌ها به یکدیگر و نیز ارتقای خطوط غرب و جنوب و اتصال آن‌ها به یکدیگر در داخل تهران به صورت خط اکسپرس حاصل شده است. به عبارتی، مسیر خطوط پیشنهادی ۸ و ۹ و ۱۰ و ۱۱ حلقه‌های مکمل و نسبتا وسیعی را در خارج از محدوده مرکزی شهر پوشش می‌دهند و خطوط حومه‌ای پرند- تهران، پیشوا- تهران، هشتگرد- تهران، رودهن– تهران، ارتباط شهر‌های اطراف را با تهران برقرار می‌کنند. برای افق زمانی بعد از ۱۴۲۰، بخشی از این خطوط حومه به خطوط اکسپرس رودهن– پرند، و هشتگرد- پیشوا ارتقا می‌یابند و به همین دلیل، از ابتدا کریدور و ناوگان متناسب و سازگار با ارتقای آتی آن‌ها به خطوط اکسپرس در نظر گرفته شده است.
ایجاد LRT در منطقه ۲۲
ذاکری در مورد ایجاد قطار شهری سبک یا LRT با بیان اینکه ترجیح بر این است که خطوط مانده مترو تکمیل شود، گفت: این شیوه جابجایی را در شهر بزرگی مانند تهران، نمی‌توان نادیده گرفت و می‌توان در برخی مناطق که مترو امکان نفوذ ندارد، از آن به عنوان مکمل سامانه مترو استفاده کرد. یکی از مسیر‌های مناسب برای احداث قطار سبک شهری درمنطقه ۲۲ قرار دارد که علاوه بر پوشش جاذبه‌های گردشگری آن منطقه، به عنوان شیوه کمکی و مکمل مترو در این منطقه، به نیاز‌های حمل و نقل همگانی آن پاسخ خواهد داد.
ذاکری در مورد میزان تحقق عدالت اجتماعی و کم کردن فاصله شمال و جنوب در طرح جامع حمل و نقل جدید بیان کرد: رویکرد در طراحی خطوط جدید ریلی، نزدیک کردن شمال و جنوب تهران و تامین فرصت‌های برابر حمل و نقل برای مردم بوده است.
وی در مورد مغفول ماندن ارتباط پیوست‌های ترافیکی و شهرسازی با بیان این که توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی یکی از پیش‌نیاز‌های برنامه‌ریزی حمل و نقل شهر است، گفت: براساس جمعیت، اشتغال و کاربری‌هایی که در طرح جامع و تفصیلی شهر دیده شده، تقاضای سفر و ویژگی‌های آن پیش‌بینی شده و با رویکرد پاسخگویی به آن تقاضا، طرح‌های حمل و نقلی ارایه می‌شود.
ذاکری تاکید کرد: شهرساز‌ها کاربری‌هایی را در پهنه و مناطق مختلف در نظر می‌گیرند و کارشناسان حمل و نقل، نوع و میزان این کاربری‌ها را به تعداد و ویژگی‌های سفر ترجمه می‌کنند و آن را مبنای کار قرار می‌دهند. به این ترتیب، تعامل بین کاربری‌ها و حمل و نقل برقرار می‌شود. البته لازم است تغییرات قابل ملاحظه و در برخی موارد خارج از حد انتظار کاربری‌ها همانند آنچه در منطقه ۲۲ رخ داده است، حتما در طرح‌ها جدید حمل و نقل مورد توجه قرار گرفته و آثار آن‌ها در طرح‌ها سنجیده شود.
وی در مورد طرح ریلی منطقه ۲۲ با بیان این که خوشبختانه طرح تفصیلی، با رویکرد کاهش ساخت و ساز‌ها این منطقه مورد بازبینی قرار گرفته و تعامل خوبی بین حوزه شهرسازی و حمل و نقل برای حل مشکلات این منطقه، ایجاد شده است، خاطرنشان کرد: توانستیم با تعامل با کارشناسان حوزه شهرسازی، تغییراتی را برای حل مشکلات حمل و نقلی این منطقه ایجاد کنیم و تعداد زیادی نشست هم‌اندیشی در مورد این منطقه با حضور شهرسازان برگزار کردیم. بنابر نتایج حاصل از این نشست‌ها و هم‌اندیشی‌ها، که در بازنگری طرح ریلی منطقه ۲۲ منظور شد، می‌توان ادعا کرد که حمل و نقل در این منطقه با میزان رشد توسعه آن، هم‌خوان خواهد شد و خوشبختانه خط ۱۰ مترو که به طور کامل این منطقه را پوشش می‌دهد و نیز یک خط قطار شهری به عنوان مکمل آن، نیاز‌های آینده منطقه را پاسخ خواهد داد.
حمل و نقل همگانی یکپارچه تهران با محوریت مترو
ذاکری در ادامه به طرح‌های دیگر حمل و نقل همگانی تهران نیز اشاره کرد و گفت: بعد از ارایه طرح ریلی به عنوان استخوان‌بندی حمل و نقل همگانی تهران، لازم است سایر بخش‌های حمل و نقل همگانی تهران، از جمله اتوبوس‌های تندرو، اتوبوس‌های معمولی و تاکسی‌ها نیز خود را برای افزایش بازدهی خود و خطوط مترو، در جهت پاسخگویی بهینه به جابجایی سفر‌های شهروندان آماده کنند. به همین دلیل، طرح حمل و نقل همگانی یکپارچه شهر تهران تعریف شده و مطالعات آن در دست انجام است که خروجی آن، بازطراحی و بازمهندسی سایر اجزای سیستم حمل و نقل همگانی برای تطبیق با خطوط ریلی، عملکرد یکپارچه و بهینه‌سازی عملکرد کلی سیستم حمل و نقل همگانی تهران است.
توسعه حمل و نقل پاک و افزایش میزان انطباق شهر با مبانی TOD
معاون مطالعات و برنامه ریزی سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران در ادامه افزود: البته یک شهر ایده آل از نظر حمل و نقل و شهرسازی، شهری است که در آن همه توسعه‌ها حول و حوش محور حمل و نقل همگانی (TOD)، به ویژه حمل و نقل سریع و انبوه، صورت گرفته و امکان جابجایی با دوچرخه یا پیاده‌روی برای دسترسی به ایستگاه‌های حمل و نقل همگانی یا مبدا و مقصد‌های مختلف سفر‌های شهروندان به راحتی و به شکل مناسبی فراهم باشد. در مقابل، اغلب شهروندان به جز موارد ضروری و اضطراری، نیاز و تمایلی به استفاده از وسایل نقلیه شخصی خود در سفر‌های روزانه نداشته باشند. مطالعات دیگری نیز در همین ارتباط در دست انجام است که راهکار‌های موثر و مناسب کاربردی در جهات انطباق هر چه بیشتر شهر با حمل و نقل همگانی و حمل و نقل غیرموتوری، و در یک کلام حرکت و جابجایی راحت و مطلوب و بدون عوارض منفی مانند آلودگی هوا در شهر را به دنبال خواهد داشت.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتوگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: