قرارداد افسانه‌ای ایران و چین در برزخ خبری

بر این اساس یک رسانه انگلیسی به نام پترولیوم اکونومیست به نقل از یک منبع آگاه نزدیک به وزارت نفت ایران مدعی شد تهران با پکن برای سرمایه گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری چینی ها در صنعت نفت، گاز، پتروشیمی، صنعت و حمل و نقل ایران به توافق رسیده است و بخش قابل توجهی از این سرمایه‌گذاری هم در پنج سال نخست انجام خواهد شد.

این خبر که غیر از منبع ناشناس یادشده، هیچ رسانه دیگری مستقلاً آن را منتشر نکرد، با واکنش های مختلفی روبه رو شد. برخی از کارشناسان آن را صحیح فرض کردند و درباره ابعاد آن به اظهار نظر پرداختند. با این حال، تک منبع ماندن این خبر به همراه برخی ابهامات دیگر، علامت سوال بزرگی را پیش روی آن نهاد.

در هر حال، دیروز دو خبر منتشر شد که به نظر می رسد تا حد زیادی تکلیف این ماجرا را مشخص می کند.

ابتدا صبح دیروز و در جلسه هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران، رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه این اتاق، به بیان شنیده های خود درباره این موضوع پرداخت. فریال مستوفی گفت از شرکت های چینی شنیده است که ایران و چین یک قرارداد ۴۰۰ میلیارد دلاری امضا کرده اند که بر اساس آن، شرکت های چینی بدون ورود در مناقصات می توانند کار را به عهده بگیرند. همچنین ایران نفت را بین رقم ۲۰ تا ۳۰ درصد ارزان تر به چین خواهد فروخت.

اما با گذشت چند ساعت، این موضوع با واکنش رئیس اتاق مشترک ایران و چین روبه رو شد. مجیدرضا حریری با بیان این که انتشار چنین خبری به نظر می رسد شیطنت رسانه ای باشد،گفت: این مطلب تاکنون از هیچ منبع رسمی اعلام نشده و برای اولین بار در این زمینه یک رسانه غربی درباره امضای قرارداد ۴۰۰ میلیارد دلار بین ایران و چین ادعا کرد. حریری گفت: متاسفانه در ۱۵ روز گذشته این خبر تکرار شده است.این در حالی است که با پیگیری از یک منبع رسمی، این منبع موثق و رسمی، طرح چنین موضوعی را توهم خواند و آن را به شدت تکذیب کرد.
این فعال اقتصادی اظهار کرد: منابع موثق چنین اخباری، باید منابع رسمی چینی یا منابع رسمی در ایران باشد که هیچ کدام از این منابع تا این لحظه در این باره صحبت نکرده‌اند.

حریری با اشاره به این که از ابتدای انقلاب تاکنون جذب سرمایه‌گذاری خارجی رقمی حدود ۸۵ میلیارد دلار بوده است، گفت: بنابراین منطقی به نظر نمی‌رسد که به یک باره از سوی یک کشور پیشنهادی پنج برابر چهل سال گذشته برای سرمایه‌گذاری مطرح شده باشد.
در همین حال یک مقام آگاه نیز در گفت و گو با تابناک ضمن تایید ارائه بسته پیشنهادی از سوی ایران به چین در سفر اخیر ظریف به پکن تاکید کرد که این بسته هنوز حتی به مرحله مذاکره نرسیده است و اعداد اعلامی صرفا گمانه زنی یک رسانه چینی از قابلیت های اقتصاد ایران برای پذیرش سرمایه گذاری چین است.

اگر چه بازه پنج ساله سرمایه گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری، با بازه ۲۵ ساله روابط راهبردی ایران و چین چندان تناسب ندارد، در هر حال، وجود توافقی مشابه ولو در ابعاد محدودتر قطعاً در پیشبرد اهداف اقتصادی و تجاری کشور موثر است. نکته قابل تامل دیگر درباره تخفیف ۲۰ تا ۳۰ درصدی بیان شده در اصل خبر برای فروش نفت به چین، این است که به گواه کارشناسان، در دوران تحریم ها و با بروز اشکال در مراوده های بانکی، انتقالات مالی با هزینه ۲۰ تا ۳۰ درصدی برای بخش تجاری کشور انجام شده است بنابراین این موضوع نیز در قیاس با آن، ارزان فروشی محسوب نمی شود.
به گفته منابع آگاه در مورد کل ماجرا به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: وزیر امور خارجه ایران هنگامی که به چین سفر کرده بود یک پیشنهاد همکاری بلندمدت ۲۵ ساله به چینی‌ها داد. این پیشنهاد در بیت رهبری، دولت و شورای عالی اقتصادی مطرح شده بود.

ستون اصلی توافق نامه مربوط به قرارداد ۲۸۰ میلیارد دلاری در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی است و پس از آن یک سرمایه گذاری ۱۲۰ میلیارد دلاری دیگر برای ارتقاء زیر ساخت های حمل و نقل و ساخت ایران وجود دارد ولی آیا ایران، ظرفیت و زیر ساخت اجرای این حجم از قرارداد را دارد یا نه در هاله ای از ابهام است. نکته حائز اهمیت دیگری که در توافق نامه به آن اشاره شده است این است که علی رقم اهمیت این قرداد، بسیاری از خصوصیات مهم این تفاهم نامه جدید برای عموم مردم منتشر نخواهد شد. از جمله مزایای این قرارداد برای چین می توان به حضور ۵۰۰۰ پرسنل امنیتی چینی در ایران برای حفاظت از پروژه های چینی و همین طور اضافه شدن تعداد مورد نیاز پرسنل و مواد اضافی برای محافظت ترانزیت نهایی عرضه نفت ، گاز و خرده فروشی از ایران به چین اشاره کرد.

و اما منافع این تفاهم نامه برای ایران
سه منفعت برای ایران در این قرارداد ۲۵ ساله وجود دارد. اولین منفعت ایران به حضور چین در بین پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل مربوط می‌شود. روسیه هم که در این قرارداد حضور خواهد داشت، به همراه آمریکا، انگلیس و فرانسه از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل است. یک منبع ایرانی اعلام کرد: برای دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران و تشویق آمریکا به نشستن بر سر میز مذاکره، ایران حالا دو رأی از پنج رأی شورای امنیت سازمان ملل را در اختیار دارد.

منفعت دوم برای ایران این است که این قرارداد به ایران اجازه می‌دهد تولید نفت و گاز را از میادین نفتی کلیدی خود افزایش دهد. چین قبول کرده توسعه فاز ۱۱ میدان نفتی بزرگ پارس جنوبی ایران را سرعت ببخشد. چین همچنین توافق کرده تولید در میادین نفتی غرب کارون در ایران را ۵۰۰ هزار بشکه در روز تا پایان سال ۲۰۲۰ افزایش دهد.

منفعت سوم این قرارداد برای ایران این است که چین توافق کرده واردات نفت از ایران را در شرایط تحریم‌های آمریکا افزایش دهد.