دنیای بی‌مرز؛ از ظریف تا عراقچی

وزیر امور خارجه در مصاحبه با خبرگزاری «برناما»ی مالزی گفته است: « ترامپ از میراث اوباما خوشش نمی‌آمد. او تنها به دلایل شخصی و نه دال بر دلایلی استوار از توافق هسته‌ای خارج شد.»

معاون سیاسی وزیر امور خارجه اما یک روز قبل‌تر در اختتامیه همایش اطلاعات و امنیت خارجی در گام دوم انقلاب گفته بود: «هر کس دیگری هم جای ترامپ در آمریکا بود از برجام خارج می‌شد.»

این همه تناقض یا تفاوت اما از کجا می‌آید؟

آیا عباس عراقچی انتخاب جواد ظریف نبوده است یا چون قبلا هم در مذاکرات حضور داشته و برای جلب نظر اصول‌گرایان به معاونت سیاسی وزارت خارجه در دوره ظریف دست یافت؟

روابط این دو در طول ۶ سال گذشته اما نزدیک و صمیمانه بوده و اگر مرد اول برجام را جدای خود رییس جمهوری، جواد ظریف بدانیم مرد دوم همانا عباس عراقچی است.

پس این دو در نگاه به برجام چندان اختلاف ندارند و این تفاوت یا تناقض از جای دیگری آب می خورد. از کجا؟ از اینجا که مصاحبه‌کننده یا سخنران به رغم همه سفرها که رفته و تجربه‌ها که دارد می پندارد مخاطب او تنها همان مصاحبه شونده است یا متن مصاحبه تنها در همان فضا انتشار می یابد و از مرزهایی مشخص فراتر نمی رود.

حال آن که در عصر رسانه های مدرن دیگر تفاوت ندارد کجا و برای کی حرف می‌زنی مگر این که هیچ خبری به بیرون درز نشود و کل ماجرا در اصلاح رسانه‌ای‌ها «‌آف دِ رکورد» باشد که تازه برای این هم تضمینی نیست جز جاهای امنیتی که وسایل ضبط صدا و گوشی‌ها را پیشاپیش نزد خود نگاه می‌دارند.

از این رو می‌توان گفت اگر آقای عراقچی هم با خبرگزاری مالزی گفت و گو می‌کرد چه بسا عین ظریف حرف می‌زد و اگر ظریف هم به آن نشست اصول‌گرایانه رفته بود نه عین آن سخنان که شبیه آن را می‌گفت تا خیال مخالفان را آسوده کند که برجام به ضرر آمریکا بوده نه ما.

در پی انقلاب هوش و تحول حیرت‌آور رسانه‌ها اما مخاطبان بیشتر به سخنی که گوینده گفته توجه دارند نه مکان و حتی زمان آن.

به همین خاطر کسی که اظهار نظر می کند نباید خود را به مخاطب و آن فضا محدود بماند و درباره آنچه گفته داوری می شود نه این که کجا و برای کی گفته است.

این تناقض البته محدود به ظریف و معاون او نیست و شکل دیگری را در اظهار نظر دبیر شورای عالی امنیت ملی در گفت و گو با رسانه خارجی دربارۀ برجام هم دیده بودیم.

رییس شورا تمام هویت و اعتبار خود را به برجام گره زده و دبیر، امضای آن را اشتباه می‌داند. در این فقره هم البته می تواند توجیه شود که منظور از اشتباه خواندن این بوده که امتیاز دادیم تا منت بگذارند اما تفاوت به خاطر این تصور است که مخاطب را محدود به همان رسانه یا حاضران در همان مجلس می دانند.

عصر دو گونه سخن گفتن یکی برای مصرف داخلی و دیگری برای خارجی سپری شده است. البته هم چنان دو گونه سخن داریم اما گونه نحست علنی یا عمومی است و گونه دوم محرمانه و غیر عمومی نه این که خیال کنیم می توان با خبرنگار خارجی به گونه ای صحبت کرد و با داخلی یا در جمع‌ ها به گونه‌ای دیگر.

هر سخنی که قابلیت انتشار داشته باشد در کنار هر سخن دیگری قرار داده می شود که قابلیت انتشار دارد و دیگر اهمیتی ندارد برای که و کجا گفته است.

اگر به این نکته توجه شود تناقضاتی از این دست کمتر به چشم می‌آید. ضمن این که دربارۀ برخی اظهارات ضد برجامی از ناحیه منسوبان به دولت این شایبه هم در میان است که تصور می‌کنند دولت روحانی با نماد برجام رو به افول است و دوست ندارند در فردای دولت روحانی بیرون از بازی باشند.