در نخستین ساعات بامداد روز پنجشنبه ۳۰ خرداد یک فروند پهپاد جاسوسی گلوبال هاوک آمریکا بعد از تجاوز به حریم سرزمینی ایران در منطقه روبروی کوه مبارک استان هرمزگان، هدف آتش پدافند نیروی هوا فضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت و سرنگون شد.
ویژگی های پهپاد ساقط شده
پهپاد گلوبال هاوک (Global Hawk) با نام اختصاری RQ-4 یکی از پیشرفته‌ترین هواپیماهای جاسوسی جهان محسوب می‌شود که بر اساس اطلاعات به دست آمده بیش از ۲۰۰ میلیون دلار قیمت دارد.
این پهپاد به منظور اجرای عملیات‌های جاسوسی و شناسایی توسط نیروی هوایی و دریایی ایالات متحده آمریکا به کار گرفته می‌شود.
برد عملیاتی این پهپاد حدود ۱۲ هزار و ۳۰۰ ناتیکال مایل (بیش از ۲۲ هزار کیلومتر) است و قادر به اجرای مأموریت در تمام شرایط آب و هوایی خواهد بود. بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط شرکت سازنده «گلوبال هاوک» از جمله ویژگی‌های بارز این پهپاد، مداومت پروازی زیاد (بیش از ۳۲ ساعت بدون سوختگیری) در ارتفاع پروازی زیاد (۶۰ هزارپا معادل با ۱۸ کیلومتر از سطح زمین) برای انجام مأموریت اصلی خود یعنی تصویربرداری و نقشه‌برداری آنلاین مناطق وسیع به وسیله دوربین‌ها و سنسورهای مختلف است به طوری‌که قادر است محوطه‌ای به مساحت ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع را در یک روز اسکن و نقشه برداری کند و اطلاعات خود را با استفاده از تجهیزات ارتباطی با سرعت ۵۰ مگابایت بر ثانیه ارسال کند.
بیشترین وزن این پهپاد در هنگام برخاستن، کمی بیشتر از ۱۴.۵ تن است که می‌تواند محموله‌هایی تا وزن ۱۳۶۰ کیلوگرم را با خود حمل کند.
بدنه این پهپاد از جنس آلومینیوم است و طراحی بدنه آن نیز به گونه‌ای طراحی شده تا از سطح مقطع راداری آن کاسته شود. از سویی این پهپاد مجهز به سیستم گرمایش سوخت است که به پرواز آن در ارتفاع بالا کمک خواهد کرد.
گلوبال هاوک را می‌توان از جمله تسلیحات گران قیمت ارتش آمریکا برشمرد چرا که قیمت هر فروند از این پهپاد با احتساب هزینه‌های عملیاتی و نگهداری آن، به بیش از ۲۲۰ میلیون دلار می‌رسد و از این حیث یکی از گران‌ترین پهپادهای آمریکا محسوب می‌شود.
منابع مختلف هم از امکانات بسیار پیشرفته پهپاد آمریکایی سخن گفتند. در این خصوص الجزیره انگلیسی به نقل از منابع آمریکایی اعلام کرد که هواپیمای بدون سرنشینی که به تازگی ایران آن را مورد هدف قرار داد، بسیار پیشرفته‌تر از آن چیزی است که ایرانی‌ها ادعا می‌کنند.
پهپاد آمریکایی که توسط سپاه ساقط شد، توان پرواز در ارتفاع بالا برای مدت بیش از ۳۰ ساعت و تصویربرداری دقیق از مناطق وسیعی از زمین را داشته است. همچنین جروزالم پست نیز در این ارتباط نوشت: پهپاد آمریکایی که توسط سپاه ساقط شد، توان پرواز در ارتفاع بالا برای مدت بیش از ۳۰ ساعت و تصویربرداری دقیق از مناطق وسیعی از زمین را داشته است.
ویژگی شکارچی
شکارچی پهپاد بسیار پشرفته و گرانبهای امریکایی در آسمان استان هرمزگان، سامانه سوم خرداد بوده است. سامانه ای کاملاً بومی که نخستین شکارش، ارزش دو اف ۳۵ را داشت.
سامانه «سوم خرداد» با بهره‌گیری از راداری قوی و امکان رهگیری ۴ هدف و شلیک همزمان ۸ موشک شب گذشته توانست پهپاد متجاوز آمریکایی را در حریم مرزی ایران مورد هدف قرار دهد.
این سامانه در اردیبهشت سال ۱۳۹۳ رونمایی شده است دارای سیستم راداری بسیار قوی است که دارای قابلیت جهش فرکانسی بالا را داراست.
این سامانه در مجموع به طور مستقل فرآیند شناسایی، رهگیری، تعقیب و درگیری با اهداف را تا لحظه انهدام انجام می دهد و در واقع به صورت «شلیک کن فراموش کن» عمل می کند.
واکنش آمریکا
واکنش ابتدایی آمریکا به اسقاط پهپاد پاک کردن ناشیانه صورت مسأله بود. یعنی در ابتدا عنوان شد که هیچ پهپادی در حریم هوایی مورد اشاره ایران پرواز نداشته است.
بیل اوربان سخنگوی ستاد مرکزی فرماندهی آمریکا سنتکام در این خصوص حاضر به اظهار نظر درباره این موضوع نشد و تنها تصریح کرد، «هیچ عملیات پهپادی امروز بر فراز آسمان ایران صورت نگرفته است».
پس از آن و در اولین واکنش رسمی، ستاد فرماندهی نیروهای تروریست آمریکا در خاورمیانه «سنتکام» با انتشار بیانیه‌ای تأیید کرد که یک فروند پهپاد این کشور توسط ایران هدف قرار گرفته و ساقط شده است.
در بیانیه سنتکام در این خصوص آمد: فرماندهی مرکزی ایالات متحده می‌تواند تأیید کند که یک هواپیمای شناسایی شبکه نظارت گسترده نیروی دریایی ایالات متحده توسط سیستم موشکی زمین به هوای ایرانی ساقط شده است.
در بیانیه صادره از سوی سنتکام ادعا شده است که این پهپاد «در حریم هوایی بین‌المللی بر فراز تنگه هرمز در ساعت ۱۱:۳۵ شب گذشته به وقت بین‌المللی» هدف قرار گرفته است.
بیانیه مذکور مدعی است: گزارش‌های ایران مبنی بر اینکه این هواپیما بر فراز این کشور بود، غلط است. این یک حمله بی‌دلیل به یک دارایی نظارتی ایالات متحده در حریم هوایی بین‌المللی بود!
در ادامه این واکنش پنتاگون نیز موضع گیری کرد و اعلام کرد که پهپاد سرنگون شده آمریکایی خارج از حریم هوایی ایران بوده است.
اعلام شد که ترامپ دو گزارش در خصوص جزییات ساقط شدن پهپاد آمریکایی دریافت کرده و آنها را مورد بررسی قرار داده است. در عین حال شبکه سی ان ان گزارش داد که کاخ سفید برای بررسی ساقط شدن پهپاد آمریکایی از سوی ایران تشکیل جلسه داده است. در این جلسه «پاتریک شاناهان» سرپرست مستعفی وزارت دفاع و «مارک اسپر» سرپرست جدید وزارت دفاع حضور دارند. این در حالی است که شخص ترامپ در این جلسه حاضر نیست.
اولین واکنش ترامپ به سرنگونی پهپاد آمریکایی توسط ایران انتشار یک توئیت کوتاه بود. ترامپ در این خصوص مدعی شد که ایران اشتباه بسیار بزرگی مرتکب شده است.
او در ادامه در دیدار با «جاستین ترودو» نخست وزیر کانادا و در اولین اظهار نظر مفصل در این خصوص از احتمال وجود اشتباه فردی در این ارتباط خبر داد.
ترامپ مدعی شد که ایران مرتکب اشتباه شده است، چون این پهپاد در آب‌های بین‌المللی بود و این مسئله مستند شده است، ما آن را مستند ثبت کرده‌ایم، آن هم به طور علمی، نه فقط به حرف.
رئیس جمهور آمریکا درباره اینکه واکنش کشورش به این حادثه چه خواهد بود، گفت: «خواهید فهمید، خواهید فهمید. روشن است که می‌دانید که در این مورد زیاد صحبت نمی‌کنیم.»
وی همچنین گفت اگر این هواپیمای بدون سرنشین، سرنشین داشت، وضعیت «بسیار بسیار متفاوت» می‌شد.
ترامپ همچنین افزود: زمانی که من آمدم، ایران در ۱۴ تا ۱۸ نقطه مختلف درگیر بود، آنها ستیزه‌جو بودند و زمانی هم که توافق را امضا کردند «مرگ بر آمریکا» می‌گفتند. آنها مرتکب یک اشتباه شدند، فکر می‌کنم یک ژنرال یا یک نفر بوده است که مرتکب اشتباه شده است. خوشبختانه آن هواپیما غیرمسلح بود و سرنشینی نداشت. آن پهپاد به روشنی بر فراز آب‌های بین‌المللی بود.
ترامپ: احساسم این است که این اشتباه یک نفر بوده که کاری کرده که نباید می‌کرده است رئیس جمهور جنجالی آمریکا همچنین این را نیز گفت که احساسم این است که این اشتباه یک نفر بوده که کاری کرده که نباید می‌کرده است. مرتکب اشتباه شده است. نمی‌گویم که آن کشور اشتباه کرده است، بلکه یکی از افراد تحت فرماندهی اشتباه کرده است. با این حال باید صبر کرد و دید چه پیش می‌آید، ولی باورش برایم سخت است که کسی عمداً این کار را کرده باشد.
ترامپ همچنین با رد این موضوع که اعضا و مشاورانش او را به سمت جنگ با ایران به پیش می‌برند، گفت: می‌خواهم از این جنگ‌های بی‌پایان تمام شوم، تبلیغات انتخاباتی من بر این اساس بود.
«نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا نیز در نشستی خبری و در واکنش به اسقاط پهپاد آمریکا توسط ایران، آن را موقعیتی خطرناک توصیف کرد.
وی خواستار رویکردی محتاطانه در قبال ایران شد و گفت: باید در دفاع از خود در منطقه به صورت نیرومند و استراتژیک عمل کنیم و نباید بی احتیاط باشیم.
وی افزود که فکر نمی‌کند ترامپ به دنبال جنگ با ایران باشد و هیچکس در آمریکا تمایل به جنگ با ایران ندارد.
اهداف ماجراجویی آمریکا
سه رخداد مهم طی هفته‌های اخیر موجب سرخوردگی شدید امریکا نسبت به پیشبرد راهبرد فشار-مذاکره در برابر ایران شده است؛ اولاً، پاسخ قاطع رهبر معظم انقلاب به پیام فریبکارانه رئیس جمهور امریکا که در سفر نخست وزیر ژاپن به ایران اعلام گردید.
ثانیاً، ناکامی واشنگتن در متهم سازی ایران به دست داشتن در حادثه انفجار نفتکش‌ها در دریای عمان.
ثالثاً، اعلام زمان عبور ایران از سقف تولید اورانیوم غنی شده در برجام و برنامه‌های آتی برای کاهش تعهدات برجامی.
ترامپ در آستانه ورود به کمپین انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ در شرایط بسیار نامناسبی قرار گرفته است این رخدادها، ترامپ را در آستانه ورود به کمپین انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ در شرایط بسیار نامناسبی قرار داده است. ایران بارها اعلام نموده که هرگز آغاز کننده درگیری نظامی نخواهد بود لیکن به هرگونه تجاوز و یا اقدام تحریک آمیز بشدت پاسخ خواهد داد.
ترامپ در عرصه سیاست خارجی با تنگنا و بن بست مواجه شده است و این ماجراجویی را باید ناشی از همین شکست دانست. ترامپ که توانسته بود دو بار با رهبر کره شمالی دیدار داشته باشد چنین وانمود می‌کرد که مشکل کره شمالی به عنوان یکی از تهدیدات اصلی واشنگتن را قادر است حل و فصل کند. تأکید او بر خلع سلاح پیونگ یانگ بدون اینکه هیچ تضمین امنیتی قابل توجهی به کره شمالی بدهد و همچنین تداوم تحریم‌ها از سوی امریکا و اعلام اینکه تحریم‌ها تنها با خلع سلاح هسته‌ای پیونگ یانگ برداشته می‌شود خیلی زود مذاکرات را به بن بست کشاند. تا جایی که آینده مذاکرات با کره شمالی مبهم است.
از سوی دیگر جنگ تجاری با چین تداوم یافته و چشم انداز روشنی هم مقابل آن نیست. این جنگ موضوع اقتصاد که تنها برگ برنده برای دستاوردهای دولتش تلقی می‌شود را با خطر مواجه ساخته است. بر اساس نظرسنجی‌ها ترامپ از این هراس دارد که تأثیر منفی این جنگ تجاری زمینه شکست او را در انتخابات رقم بزند.
زمان هم زمان حساسی برای ترامپ است چرا که به کمپینهای انتخاباتی آمریکا نزدیک می‌شویم و ترامپ باید دستاوردی را در عرصه سیاست خارجی خود رو کند از این رو موضوع ایران در سیاست خارجی ترامپ نمود بیشتری یافته است. سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران نتوانسته نظام ایران را به زعم آنها سرنگون کند و زمان هم زمان حساسی برای ترامپ است چرا که به کمپینهای انتخاباتی آمریکا نزدیک می‌شویم و ترامپ باید دستاوردی را در عرصه سیاست خارجی خود رو کند.
پیام ایران
اولین اطلاع رسانی سپاه پاسداران در خصوص تجاوز پهپاد آمریکایی به حریم هوایی ایران از سوی روابط عمومی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام شد و در آن تصریح شد: نخستین ساعات بامداد امروز (پنجشنبه ۳۰ خرداد) یک فروند پهپاد جاسوسی «گلوبال هاوک» امریکا بعد از تجاوز به حریم سرزمینی جمهوری اسلامی ایران در منطقه روبروی کوه مبارک استان هرمزگان، هدف آتش پدافند نیروی هوا فضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت و سرنگون شد.
در دومین بیانیه، سپاه جزییاتی جدید از اسقاط این پهپاد آمریکایی را منتشر کرد. در اطلاعیه سپاه در خصوص جزئیات این حادثه آمد: پهپاد جاسوسی گلوبال هاوک در ساعت ۱۴ دقیقه بامداد امروز از یکی از پایگاه‌های نیروهای امریکایی در جنوب خلیج فارس با مختصات معلوم به هوا برخاسته و بر خلاف قوانین هوانوردی کلیه تجهیزات مربوط به معرفی خود را خاموش نموده و در نهایت پنهان‌کاری، از تنگه هرمز به سمت چابهار ادامه مسیر می‌دهد.
این اطلاعیه افزوده است: این هواپیمای بدون سرنشین در زمان بازگشت به سمت غرب منطقه در محدوده تنگه هرمز با تجاوز به فضای سرزمینی جمهوری اسلامی ایران، مشغول جمع آوری اطلاعات و جاسوسی می‌شود.
در ادامه اطلاعیه روابط عمومی کل سپاه تصریح شده است: در ساعت ۴ و پنج دقیقه بامداد در حالی که هواپیمای متجاوز وارد فضای سرزمینی کشورمان شده بود، توسط پدافند نیروی هوا فضای سپاه مورد هدف قرار گرفت و سرنگون شد.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران هم در صفحه شخصی خود در توئیتر در خصوص این حادثه نوشت: ایالات متحده علیه ایران تروریسم اقتصادی به راه انداخته، علیه ما اقدامات پنهانی انجام داده و اکنون به قلمرو ما دست درازی کرده است. ما به دنبال جنگ نیستیم ولی غیورانه از آسمان، زمین و آب‌های خود دفاع خواهیم کرد. ما این تجاوزگری جدید را به ملل متحد خواهیم برد و نشان خواهیم داد که ایالات متحده درباره آب‌های بین‌المللی دروغ می‌گوید.
در حالی که آمریکا و رسانه‌های غربی سعی داشتند تا پرواز این پهپاد را در حریم بین المللی وانمود کنند اما ایران از تجاوز این پهپاد به حریم هوایی خود خبر داد. سخنگوی پنتاگون هم در نشست خبری و در هنگامی که ادعا می‌کرد که پهپاد آمریکایی در حریم هوایی بین المللی بوده ادعایش از سوی خبرنگاران به خاطر عدم ارائه عکس و سند زیر سوال می‌رود.
از لحن ترامپ که عنوان کرده این سرنگونی می‌تواند بر اثر اشتباه فردی باشد معلوم است که آنها سند متقنی در این خصوص ندارند.
آنچه مشخص است اقتدار ایران از حفاظ از مرزهای خود مقابل «هرگونه تهدید» از سوی «هر کشور و گروه» است. در این خصوص «مامون ابو نوار» می‌گوید: پهپاد ساقط شده آمریکایی که بسیار پیشرفته و از توانایی‌های جاسوسی بسیاری برخوردار است پس از شناسایی توسط ایران به سرعت هدف قرار گرفت و مهم این نیست این پهپاد کجا پرواز می کرده، آنچه مهم است سرنگونی این پهپاد توسط ایران است.
به اعتقاد این کارشناس نظامی ایران امروز با سرنگونی پهپاد آمریکایی یک سیلی محکم به آمریکا زد تا به آن بفهماند بیشتر از این گردنگشی نکند.
به گفته این کارشناس نظامی، پیام اقدام ایران بسیار محکم و مقتدرانه بود و جز تهدید کاری از آمریکا بر نمی‌آید.
پاسخ ایران به «تجاوز» پهپاد آمریکایی مبتنی بر ماده ۵۱ منشور ملل متحد است که در آن به حق دفاع مشروع اذعان شده است. مطابق این ماده «در صورت وقوع جمله مسلحانه علیه یک عضو ملل متحد تا زمانیکه شورای امنیت اقدام لازم برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را به عمل آورد هیچیک از مقررات این منشور به حق ذاتی دفاع از خود خواه فردی یا دسته جمعی لطمه‌ای وارد نخواهد کرد. اعضاء باید اقداماتی را که در اعمال این حق دفاع از خود به عمل می‌آورند فوراً به شورای امنیت گزارش دهند. این اقدامات به هیچ وجه در اختیار و مسئولیتی که شورای امنیت بر طبق این منشور دارد و به موجب آن برای حفظ و اعاده صلح و امنیت بین‌المللی و در هر موقع که ضروری تشخیص دهد اقدام لازم به عمل خواهد آورد تاثیری نخواهد داشت.»
بر همین اساس مجید تخت روانچی نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد اعلام کرده است: «در نامه ای به دبیرکل سازمان ملل متحد مختصات دقیق محل اصابت پهپاد آمریکایی را که در حریم ایران بود، ارائه داده و تاکید کرده ایم که به دنبال جنگ نیستیم اما در برابر هرگونه تعدی، دفاع خواهیم کرد.
این نامه به دبیرکل و رییس شورای امنیت ارسال شده و باید در دبیرخانه بررسی شود. در گفت و گوهایی که در آینده با مسئولان دبیرخانه سازمان ملل متحد داریم هم این مساله را پیگیری می‌کنیم. این یک مساله جدی است و نمی‌توانیم نسبت به آن بی تفاوت باشیم.»
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتوگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: