سال‌هاست که دود پالایشگاه نفت تبریز بی‌آنکه دیده شود، به چشم اهالی منطقه به‌ویژه ساکنان محله «کوجووار» می‌رود. اما چند روز پیش این دود سیاه آن‌قدر شدت گرفت که از بیش‌تر نقاط تبریز دیده شد و همه را نگران کرد.
کاربران شبکه‌های اجتماعی آلایندگی این پالایشگاه را موردانتقاد قرار دادند؛ در مورد علت بروز دود سیاه شدید، فرضیه‌هایی مطرح شد. پالایشگاه تبریز بلافاصله اعلام کرد که این دود ناشی از سوختن مواد هیدروکربنی بخشی از فرایند راه‌اندازی دوباره بود.
معاون نظارت و پایش محیط‌زیست آذربایجان شرقی هم این موضوع را تأیید کرد و خیلی زود کاربران و فعالان فضای مجازی دست از انتقاد برداشتند. همان‌طور که پاییز سال گذشته هم بوی نامطبوع و آلودگی پالایشگاه تبریز انتقاداتی را ایجاد کرده بود اما با صدور یک اخطاریه از طرف محیط‌زیست استان، همه‌چیز فراموش شد.
این روند سال‌هاست ادامه دارد. پالایشگاه تبریز هر چند وقت یک‌بار تهدیدات زیست‌محیطی خود را برای مردم آشکار می‌کند. اما حالا بیش از ۴۰ سال است که در غرب تبریز مستقر است.
یک خبر ناراحت‌کننده برای دلواپسان محیط زیست
مراحل طراحی و ساخت این پالایشگاه از سال ۱۳۵۳ توسط شرکت اسنام پروجتی ایتالیا آغاز و در سال ۱۳۵۶ راه‌اندازی شد. ظرفیت اسمی اولیه این پالایشگاه ۸۰ هزار بشکه در روز بود، که با اجرای طرح‌های توسعه ظرفیت، حالا این رقم به ۱۱۰ هزار بشکه در روز افزایش‌یافته است.
نفت خام موردنیاز پالایشگاه تبریز توسط شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، از میدان نفتی اهواز و میدان نفتی مارون تأمین می‌شود. شرکت پالایش نفت تبریز دارای ۱۴ واحد پالایش و ۱۰ واحد سرویس جانبی است.
حالا گفته می‌شود علاوه بر بنزین، گازوئیل، نفت سفید و گاز مایع، پالایشگاه تبریز می‌خواهید خط تولید قیر و آسفالت را هم راه‌اندازی کند. این شاید جزو معدود خبرهای خوشحال‌کننده‌ای باشد که شهروندان به‌ویژه دلواپسان محیط‌زیست را ناراحت می‌کند.
تولید قیر و آسفالت از صنایعی به شمار می‌آید که میزان آلایندگی بالایی دارد و به همین خاطر معمولاً کارخانه‌های تولید قیر و آسفالت در بیرون از شهر احداث می‌شوند.
صیانت از محیط زیست در اولویت پالایشگاه تبریز قرار دارد و این پالایشگاه با اجرای ۱۵ طرح زیست محیطی صنعت پیشرو در حفظ و صیانت از محیط زیست به شمار می‌آید این در حالی است که چند روز پیش مدیرعامل پالایشگاه تبریز در گفتگویی مدعی شده که «صیانت از محیط زیست در اولویت پالایشگاه تبریز قرار دارد و این پالایشگاه با اجرای ۱۵ طرح زیست محیطی صنعت پیشرو در حفظ و صیانت از محیط زیست به شمار می‌آید.»
احمد رحمانی، مدیرعامل خانه فعالان محیط زیست آذربایجان شرقی و عضو شورای هماهنگی شبکه ملی محیط زیست معتقد است که واحد تولید قیر و آسفالت باید بیرون از شهر باشد.
او می‌گوید: اینکه پالایشگاه می‌خواهد مواد اولیه خود را تبدیل به احسن کند، کاملاً منطقی و سودآور است اما خروجی آن تحمیل هزینه‌های جبران ناپذیر برای سلامت شهروندان و جامعه است.
کلانتری: اشتباه از ما بوده است
اداره کل حفاظت از محیط زیست آذربایجان شرقی مجوزی برای تولید قیر و آسفالت در پالایشگاه تبریز صادر نکرده اما مدیران پالایشگاه، مجوزهای لازم را از تهران یعنی از سازمان مرکزی محیط زیست دریافت کرده‌اند.
موضوعی که باعث شد کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست کشور در جلسه‌ای با اعضای شورای شبکه ملی تشکل‌های محیط زیست بگوید: «اشتباه از ما بوده است.»
کلانتری در همان جلسه دستور داده که تولید قیر و آسفالت در پالایشگاه تبریز مجدداً بررسی شود.
اما از طرفی دیگر مدیرعامل خانه فعالان محیط زیست آذربایجان شرقی معتقد است جانمایی پالایشگاه تبریز از همان ابتدا اشتباه بوده است، وی می‌گوید: در صحبت‌های میدانی که با اهالی منطقه کوجووار داشته‌ایم، متوجه شده‌ایم که ساکنان با مشکلات تنفسی مواجه شده‌اند
او می‌گوید: انتقال واحد تولید قیر و آسفالت پالایشگاه تبریز به بیرون از شهر یا باطل‌کردن مجوز فعالیت آن، دو راهی است که باید سازمان محیط زیست برای سلامتی شهروندان یکی را انتخاب کند.
واحد تولید قیر و آسفالت پالایشگاه تبریز به بیرون از شهر یا باطل‌کردن مجوز فعالیت آن، دو راهی است که باید سازمان محیط زیست برای سلامتی شهروندان یکی را انتخاب کند آسفالت مناسب در سطح شهر همیشه یکی از اصلی‌ترین مطالبات تبریزی‌ها بوده است. تبریز در مقایسه با دیگر کلانشهرهای کشور از لحاظ کمی و کیفی در آسفالت معابر کمبودهای چشمگیری دارد.
اما رئیس شورای شهر تبریز معتقد است مشکل اصلی در کیفیت آسفالت است نه میزان تولید آن. شکور اکبرنژاد به خبرنگار مهر می‌گوید: قیر و آسفالت مطابق با اصول محیط زیست نیست و ما بی‌آنکه به این موضوع توجهی داشته باشیم هر سال به مقدار زیادی آسفالت تولید و توزیع می‌کنیم.
او می‌گوید به شهرداری تبریز توصیه کرده که به‌جای آسفالت از جایگزین‌هایی که در برخی شهرها به‌صورت آزمایشی مورد استفاده قرار گرفته بهره بگیرند چرا که هم آلایندگی کمتری دارد، هم راحت‌تر ترمیم می‌شود و هم عمری طولانی دارد.
اکبرنژاد تولید قیر و آسفالت در محدوده شهر را برای شهروندان مضر می‌داند و می‌گوید: حداقل باید با قناعت در مصرف آسفالت، نیازمان به تولید را کم‌تر کنیم.
حالا در بیش‌تر کشورهای توسعه‌یافته، به‌جای قیر محلول، از قیر سبز یا امولسیونی استفاده می‌شود. مهم‌ترین مزیت استفاده از قیرهای امولسیونی عدم نیاز به گرمادهی در زمان استفاده و نیاز نداشتن به حلال‌های نفتی و عدم آتش‌گیری آن در زمان تولید، حمل، نگهداری و استفاده است.
علاوه بر جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست، کاربردهای گسترده در اجرای روکش آسفالتی و میزان بالای چسبندگی به مواد سنگی، از دیگر مزایای قیر سبز به شمار می‌آید.
اینکه در شرایط فعلی اقتصادی و پس از گذشت چند دهه، نمی‌توان پالایشگاه تبریز را به نقطه‌ای خارج از محدوده شهر منتقل کرد، برای همه مشخص است. اما دست‌کم می‌توان از گسترش فعالیت‌های مضر آن برای محیط‌زیست جلوگیری کرد. البته اگر توسعه پایدار، بیش‌تر از رشد آمار و ارقام مالی مدنظر باشد.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتوگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: