جامعه ایرانی– در شرایطی که ایالاتمتحده تحریمهای مجدد علیه ایران را از روز دوشنبه (امروز) آغاز میکند، دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا شرط بسته که نهتنها میتواند رفتار ایران را تغییر دهد، بلکه میتواند از قدرت اقتصادی کشورش برای مجبور کردن متحدان بیمیل آمریکا به پیوستن به او استفاده کند.
به گزارش جامعه ایرانی به نقل از نیویورکتایمز، ترامپ روی این نکته قمار کرده که حتی باوجودآنکه آمریکا به دنبال قطع درآمدهای نفتی ایران است، جمهوری اسلامی جرات از سرگیری برنامه غنیسازی سوخت هستهای –مسیر دستیابی به بمب- را نخواهد داشت.
وی همچنین شرط بسته که علیرغم اینکه کشورهای اروپایی کاخ سفید را به دلیل خروج از برجام سرزنش میکنند، بانکها، تولیدکنندگان و شرکتهای نفتی اروپایی این تحریمها را نقض نخواهد کرد و خطر محروم شدن از بازار بسیار بزرگتر آمریکا را به جان نخواهند خرید.
و نهایتاً اینکه، او شرط بسته که دولت ایران بهگونهای ضربه خواهد خورد که راضی به مذاکرات مجدد در مورد توافق هستهای بر اساس شروط ترامپ خواهد شد و یا تحتفشارهای اقتصادی که صادرات و ارزش ارز این کشور را به زوال کشانده، سقوط خواهد کرد.
بسیاری از کارشناسان خارجی که دههها با امور ایران آشنا بودهاند میگویند شاید ترامپ در دو شرطبندی اول موفقیتهایی کسب کند اما در ضربه زدن به دولت حسن روحانی شکست خواهد خورد.
ریچارد هاوس، رئیس اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا و یکی از مقامات سابق وزارت خارجه و شورای امنیت ملی آمریکا در دوره ریاست جمهوری چندین رئیسجمهور جمهوریخواه گفت: «تولیدات نفت ایران پائین آمده، درآمدهای آن هم پائین آمده، و این کشور نسبت به دوره پیش از خروج ترامپ از برجام، منزویتر شده است.»
وی در ادامه افزود: «اما هیچ موردی در تاریخ تحریمها یافت نمیشود که نشان دهد تحریمها میتوانند یک کشور را مجبور به انجام کاری بزرگ و دراماتیک کنند. و ایران نمیخواهد در جایگاه مجبور شدن، دیده شود. این مسئله برخلاف دی ان ای انقلابی ایران است.»
مسلماً اجبار هسته اصلی رویکرد ترامپ در مقابل دوست و دشمن است. در این مورد، تحریمها نقطه اوج وعده ترامپ در مبارزات انتخاباتی سال۲۰۱۶ است، زمانی که او به کرات اعلام کرد که توافق وحشتناک با ایران را پاره خواهد کرد. امروز ترامپ این اقدام خود را در فهرست وعدههایی که به آن عمل کرده، قرار داده است.
اروپاییان، چینیها و روسها –سایر طرفهای امضاکننده برجام- متعهد شدهاند که در این مسیر از آمریکا پیروی نکنند و اروپاییان گفتهاند که به سمت سیستم معاملاتی میروند که آنها را قادر به خرید نفت ایران بدون استفاده از دلار و نقض تحریمها میکند.
به نظر میرسد یکی دیگر از شرطبندیهای ترامپ نتیجه خواهد داد: در شرایطی که دولتها اعلام میکنند به توافق ایران تا زمان پایبندی این کشور، پایبند خواهند بود، شرکتها در حال ترک ایران هستند. بوئینگ قرارداد ۲۰ میلیارد دلاری خود را لغو کرد؛ غول نفتی توتال فرانسه قطع همکاری خود در توسعه میدانهای نفتی را اعلام کرده؛ و کشتیرانی مرسک در حال متوقف کردن روند نقلوانتقال کالاهای ایرانی است.
علیرغم اینکه این تحریمها روز دوشنبه بهطور کامل بازمیگردند، اصلاً مشخص نیست که ایران به سمت مذاکره مجدد با آمریکا حرکت کند. حسن روحانی، رئیسجمهوری ایران در سفر اخیر خود به نیویورک تأکید کرد که ایالاتمتحده نخست باید تعهدات خود به برجام را اجرایی کند.
ترامپ در این شرایط باید به نوبه خود دو مانع اصلی که در مسیرش وجود دارند، رسیدگی کند. نخست توجیه فشارهای روزافزون بر ایران در شرایطی که متحد اصلی ایالاتمتحده یعنی عربستان اعتراف میکند که یک تیم ۱۵ نفره سعودی جمال خاشقجی معترض را کشته و از متوقف کردن بمباران در یمن نیز امتناع میکند.
پومپئو وعده داده که پرونده خاشقجی تا جای ممکن پیگیری میشود، اما دیپلماتهای آمریکایی متذکر شدند که او از اینکه قتل خاشقجی را یک اقدام تروریستی بخواند، اجتناب میکند. ایران اما با رفتاری متفاوت روبرو است: روز یکشنبه پومپئو ایران را متهم به اقدام تروریستی در اروپا کرد چراکه مدعی بود این کشور بزرگترین صادرکننده تروریسم است.
بزرگترین چالش درازمدت ترامپ شاید توضیح این مسئله باشد که چطور تحریمهای تازه را علیه ایران –که آژانس بینالمللی انرژی اتمی تأکید کرده به تعهدات خود در برجام پایبند بوده- اعمال میکند، درحالیکه تأکید دارد کره شمالی «دیگر یک تهدید هستهای» نیست.
کره شمالی برخلاف ایران، همین حالا هم دارای تسلیحات هستهای است و بر اساس برآوردهای آژانسهای اطلاعاتی آمریکا همچنان به تولید آنها ادامه میدهد.