حکم دادگاه لاهه به توقف تحریم‌های آمریکا علیه ایران منجر می‌شود

جامعه ایرانی- مهدی ذاکریان درباره نتیجه احتمالی شکایت ایران از آمریکا در دادگاه لاهه گفت: نسبت به نتیجه خوش‌بین هستم. در صورتی هم که نتیجه به نفع ایران تمام نشود، چیزی را از دست نداده است. البته بخشی از افراد معتقدند درصورتی‌که صلاحیت احراز یا دستور موقت صادر نشود موجب تحکیم تحریم‌های آمریکا خواهد شد که درست نیست زیرا در عمل تحریم‌ها تحکیم شده است.

۲۵ تیرماه امسال ایران به دلیل تصمیم دولت ایالات‌متحده آمریکا در رابطه با اعمال مجدد تحریم‌های مربوط به توافق هسته‌ای (برجام) با استناد به عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی بین ایران و آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه علیه این کشور طرح دعوی کرد.

بر اساس این طرح دعوی از دیوان خواسته‌شده است تا با رسیدگی به شکایت فوق، رأی دهد که ایالات‌متحده از طریق بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای، وضع تحریم‌های دیگر و تهدید به برقراری شدیدترین تحریم‌ها علیه ایران، «تعهدات خود» ذیل تعدادی از مواد این عهدنامه را نقض کرده و آن کشور را ملزم کند که بدون تأخیر، این تحریم‌ها را لغو و به تهدیدهای خود در مورد وضع تحریم‌های جدید پایان دهد.

ایران‌همچنین خواسته است که آمریکا به‌طور کامل خسارات وارده به کشور درنتیجه نادیده گرفتن تعهدات بین‌المللی خود را جبران کند و تعهد دهد که درصدد نادیده گرفتن رأی دادگاه درنخواهد آمد و در این مورد تضمین‌های لازم را تقبل کند.

جلسه بررسی شکایت ایران از آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری (لاهه) از ۵ شهریور کار خود را آغاز و ظرف یک ماه آینده رأی این پرونده، صادر خواهد شد. البته برای اولین بار نیست که ایران در دادگاه لاهه از آمریکا شکایت می‌کند در موارد ساقط کردن هواپیما ایرباس بر فراز خلیج‌فارس، حمله نظامی به سکوهای نفتی ایران و ضبط حدود دو میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در سال ۹۵ که رسیدگی مورد آخر هنوز آغاز نشده است، به دادگاه لاهه شکایت کرده است.

مهدی ذاکریان، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل درباره روند رسیدگی پرونده ایران در دادگاه لاهه در گفت‌وگو با جامعه ایرانی گفت: روند رسیدگی در دادگاه لاهه بسیار مناسب و منطقی انجام می‌شود. دو طرف مانند کشورهای متمدن در یک دادگاه بین‌المللی اختلافات خود را مطرح می‌کنند و در نهایت دادگاه تصمیم خواهد گرفت.

وی درباره ایراد آمریکایی‌ها نسبت به این دادگاه اضافه کرد: آمریکایی‌ها بر این اعتقادند که دادگاه مورداشاره فاقد صلاحیت است و شیوه‌های فرا حقوقی یعنی سیاسی که معمولاً تبعات خصمانه و نامناسبی را به دنبال دارد را در پیش می‌گیرد. دریک شیوه حقوقی قدرت بی‌طرف بین‌المللی در دادگاهی که رکن سازمان بین‌الملل به‌حساب می‌آید توانایی بررسی پرونده و اظهارنظر نسبت به آن را دارد.

این استاد دانشگاه درباره نتیجه شکایت ایران از آمریکا در دادگاه فوق با توجه به ادعای آمریکایی‌ها گفت: اساسنامه دیوان پیش‌بینی کرده است که طرفین دعوا باید صلاحیت آن را به رسمیت بشناسند. بدین معنا درصورتی‌که یکی از طرفین مطرح کند که این دادگاه صلاحیت ندارد دعوا در آن مطرح نخواهد شد، اما ازآنجا ایران و آمریکا عهدنامه مودت را به امضا رسانده‌اند که در آن‌هم قیدشده اختلاف طرفین به دیوان ارجاع داده شود، می‌تواند مورد رسیدگی قرار گیرد. البته آمریکایی‌های معتقدند که عهدنامه مودت شامل شکایت فعلی نمی‌شود.

ذاکریان دلایل آمریکایی‌ها دراین‌باره را چنین برشمرد: آمریکایی‌ها مطرح کردند مورد شکایت به برجام برمی‌گردد. شخصاً بر این اعتقاد هستم فرایند دیوان به سمت احراز صلاحیت پیش خواهد رفت که در این حالت دستور موقت یا تأمینی صادر می‌شود و دستور تأمینی بدین معنا است که آمریکا باید از اقدامات تحریمی یک‌جانبه خودداری کند.

این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل درباره ضمانت اجرایی تصمیم دادگاه لاهه یادآور شد: دادگاه لاهه فاقد پلیس است و ضمانت اجرایی آن کشورهایی هستند که دیوان را شناسایی کردند. در جامعه بین‌المللی زمانی که سازمان ملل به وجود آمد اساسنامه دیوان هم ضمیمه منشور آن شد که کشورها متعهد شدند آرای دیوان را قبول کنند. در منشور بند ۲ ماده ۹۴ اعلام‌شده است درصورتی‌که کشوری از رأی دیوان تبعیت نکند، می‌توان در شورای امنیت از آن شکایت کرد. البته ازآنجاکه آمریکا عضو دائم شورای امنیت است در عمل نمی‌توان آن را تنبیه کرد ولی فشار بین‌الملل وارد می‌شود، بدین معنا که دیگر کشورها از آن تبعیت نمی‌کنند.

وی درباره نتیجه دادگاه به سود ایران اظهار داشت: نسبت به نتیجه خوش‌بین هستم. فرایند احراز صلاحیت و دستور موقت تا یک ماه طول می‌کشد، اما روند صدور رأی طولانی است. درصورتی‌که نتیجه به نفع ایران تمام نشود، چیزی را از دست نداده است. البته بخشی از افراد معتقدند درصورتی‌که صلاحیت احراز یا دستور موقت صادر نشود موجب تحکیم تحریم‌های آمریکا خواهد شد که درست نیست زیرا در عمل تحریم‌ها تحکیم شده است، بنابراین اتفاق خاصی روی نمی‌دهد. ضمن اینکه دیوان به تائید تحریم‌ها رأی نمی‌دهد، صلاحیت را بررسی می‌کند.

این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: شکایت به دادگاه لاهه را درست می‌دانم، اما درانجام آن تاخیرصورت گرفت. ایران باید بلافاصله پس از صحبت‌های ترامپ شکایت خود را به ثبت می‌رساند زیرا ابزار سیاسی دیگری که در اختیار نداشت، بنابراین باید در چنین وضعیتی از ابزارهای موجود استفاده می‌کرد و راه‌های حقوقی که خریدار زیاد دارد را در پیش می‌گرفت.

ذاکریان دراین‌باره افزود: اسرائیل، سعودی و امارات تنها کشورهایی هستند که رفتارهای ترامپ را مورد تأیید قرار می‌دهند که هر سه کشور بدنام و ناقض حقوق بشر محسوب می‌شود، بنابراین رفتار حقوقی ما موردحمایت سایر کشورهای بزرگ خواهد بود منتها به خاطر اینکه ابزارهای قدرت در دست آمریکا فراوان است شرکت‌های این کشورها به‌رغم خاص دولت‌هایشان به‌ناچار در ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کنند.