عقلانیت ما به تاراج رفته، نه ابرها و برف‌های ما

جامعه ایرانی– چند سالی است که کاهش میزان بارندگی‌ها در نقاط مختلف کشور، به خسارت‌های شدیدی دامن زده است که بعضاً مدیریت آن از توان مدیران کشورمان خارج است، آنقدر که گاه و بیگاه بجای سخن گفتن از نحوه برخورد، سخن‌هایی پیرامون چرایی وقوعش می‌زنند؛ سخنانی مثل حرف‌های رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشور که اساساً مبنای علمی ندارد و مشخص نیست بر چه حسابی زده می‌شوند!

بنا به گفته بسیاری از کارشناسان تغییر اقلیم یکی از نشانه‌های جدی بروز بحران در حوزه منابع آب کشور است که در قالب آن میزان بارندگی‌ها به شدت کاهش یافته و خشکسالی گریبان بسیاری از نقاط جغرافیایی کشور را گرفته است؛ شرایط نگران کننده‌ای که در صورت عدم پذیرش و برخورد منطقی با آن به تشدید بحران‌ها دامن خواهد زد.

با اینکه نشانه‌های وقوع بحران آب در نقاط مختلف کشور به خوبی قابل مشاهده است و تا همین الان نیز بار‌ها به چالش‌های جدی دامن زده است، گویا هنوز از این بحران تصویر روشن و مشخصی در میان مسئولان وجود ندارد؛ حقیقت تلخی که به مدیریت نامطلوب بحران و عدم اصلاح شرایط موجود منجر شده است.

این را می‌توان از موضع گیری‌های ضد و نقیض و گاه و بیگاه مسئولان در مورد چرایی و چگونگی وقوع بحران آب در کشور برداشت کرد که گاهاً نه تنها مبنا و پایه علمی در آن‌ها دیده نمی‌شود؛ موضوع مهمی که نتیجه آن تصمیم گیری نادرست و نرسیدن به نتیجه‌های مطلوب برای افزایش کیفیت زندگی مردم خواهد بود.

از جمله این افراد می‌توان به سردار جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور اشاره کرد که اخیراً و در رابطه با بحران آب و تغییر اقلیم کشور سخن گفته و مواضعی را بیان کرده است که با اصول علمی دانش هواشناسی همخوانی ندارد.

سردار جلالی روز دوشنبه در یک نشست علمی پیرامون موضوع مذکور گفت: تغییرات اقلیمی در ایران مشکوک به دخالت خارجی‌هاست؛ مراکز علمی که در کشور وجود دارد مطالعه‌ای در این خصوص انجام داده‌اند که نتیجه مطالعات این موضوع را تایید می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: تیم‌های مشترکی از اسرائیل و یکی از کشور‌های همسایه، ابر‌های در حال ورود به ایران را غیربارور می‌کنند؛ علاوه بر این ما با بحث ابردزدی و برف دزدی نیز مواجه هستیم.

جلالی افزود: در این مطالعه طی چهارسال گذشته ارتفاعات افغانستان تا مدیترانه مورد بررسی قرار گرفته است؛ نتیجه اینکه همه ارتفاعات بالای دو هزار و ۲۰۰ متر در این محدوده پر از برف، ولی ارتفاعات ما خشک بوده است.

در رابطه با این سخنان مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور به رسانه‌ها گفت: بر اساس اطلاعات هواشناسی امکان اینکه کشوری ابری را بدزدد و یا آن را نابارور کند عملاً وجود ندارد و غیر ممکن است.

جدا از سخنان این مقام مسئول، دکتر بهلول علیجانی پدر دانش سینوپتیک کشور نیز در رابطه با بارور و یا نا بارور کردن ابر‌ها به «تابناک» گفت: با توجه به اینکه وقوع بارش باران نیازمند سنگین شدن ذرات معلق آب در هواست، این موضوع در شرایط طبیعی با کاهش دما و سنگین شدن ذرات آب ممکن می‌شود، اما اگر به دلیل گرمای هوا عدم کاهش دما رخ ندهد، این اتفاق در شرایط عادی پیش نمی‌آید.

علیجانی در رابطه با راهکار‌های بارور کردن ابر‌ها گفت: در این حالت دو راه برای بارور کردن ابر‌ها باقی می‌ماند که اگر بخواهم به زبان ساده بگویم وقتی شرایط طبیعی برای وقوع باران وجود ندارد، می‌توان با افزایش رطوبت در میان ذرات معلق آب در آسمان و یا ایجاد هسته‌های متراکم و محل اتکا برای این ذرات شرایط وقوع بارندگی را ایجاد کرد.

وی ادامه داد: افزایش رطوبت هوا عملاً بسیار سخت و پرهزینه است، اما وارد کردن ذرات جامد به میان ابر‌ها و ایجاد نقطه تراکم برای سنگین شدن قطرات به منظور ریزش، اقدامی عملیاتی است که توسط برخی کشور‌های توسعه یافته به شکل پیچیده اجرایی می‌شود و غیر ممکن نیست.

استاد دانشگاه خوارزمی در مورد تلاش برای نابارور کردن ابر‌ها و شرایط عکس آن چیزی که توضیح داده شد، نیز گفت: برای این که ابر‌ها را نابارور کنیم، باید آنقدر به ابر‌ها دمای گرم بدهیم که ذرات معلق آب در آسمان برعکس فرایند ایجاد بارش نامرئی‌تر و پراکنده‌تر شوند، این اتفاق نیازمند هزینه و شرایط بسیار سختی است که به لحاظ علمی عملیاتی نیست.

وی همچنین در مورد علت کاهش بارندگی‌ها در کشور اضافه کرد: دلیل اصلی وقوع این مشکل افزایش دمای کره زمین و تغییر جریان حرکت باد‌های فصلی است که باعث شده است ابر‌هایی که در گذشته به فلات مرکزی ایران و مناطق جنوبی ایران حرکت می‌کرد، حالا مسیرشان را به سمت شمال غرب و مناطق قفقاز و روسیه تغییر داده است.

استاد دانشگاه خوارزمی همچنین در پایان با انتقاد از نبود مدیریت منسجم و درست منابع آب در کشور اضافه کرد: به هر حال تغییر اقلیم را به عنوان یک عامل واحد نمی‌توانیم در بروز بحران آب و مشکلات آبی کشور موثر بدانیم و مدیریت صحیح منابع آب مشکل بزرگتری است که در ایران چندان به آن توجه نمی‌شود. من فکر می‌کنم حتی اگر در کشور ما موضوع تغییر اقلیم نیز پیش نمی‌آمد، با وجود مدیریت نامطلوبی که در منابع آب وجود دارد، همچنان بحران آب وجود داشت.

اینکه یکی از مقامات عالی کشور در حوزه مدیریت پدافند غیر عامل، تصویر درستی از ریشه بروز یک بحران ندارد، خود بحران بزرگ دیگری است که اندک امید‌ها را نیز برای حل مشکل و برخورد واقع بینانه با آن از بین می‌برد. امید این است که تصویر واقع بینانه به مشکلات در آینده بتواند هر چند اندک نقش موثری در کاهش بروز بحران داشته باشد.