تداوم تناقض‌گویی‌های دارویی پس از نقض برجام

جامعه ایرانی: تحریم ها بر وضعیت دارویی و تجهیزات پزشکی تاثیری دارد یا ندارد؟ این سوالی است که چه پیش از برجام و چه پس از آن همواره مطرح بوده است اما پاسخ به این سوال هربار با تناقض و تفاوت همراه بوده است.

«برجام اثرات مستقیمی بر نظام سلامت داشت، گر چه قبل از برجام، داروها مستقیم تحریم نبودند، اما واقعیت این بود که مشکلات زیادی در نحوه تعاملات اقتصادی با شرکت های دارویی دنیا وجود داشت. تحریم‌ها باعث شده بود، خریدهای خارجی با سختی مواجه شود و شرکت­های داخلی مجبور شوند،خریدهای خود را با ۷ تا ۱۲ درصد هزینه بیشتر وارد کنند.»

به گزارش جامعه ایرانیاین بخشی از صحبت ایرج حریرچی، قائم مقام وزیر بهداشت در دی سال ۹۵ است. یک سال و نیم پس از توافق هسته­ای برجام زمانی که مقامات ایرانی از تاثیرات مخرب تحریم­ها بر جان بسیاری از بیماران می­گفتند و بسیاری از بیماران و خانواده­هایشان و همچنین فعالان حوزه درمان آن را تایید می­کردند.

اما کمتر از دو سال بعد، ایرج حریرچی که نقش سخنگوی وزارت بهداشت را نیز برعهده دارد، نقض برجام را در وضعیت بیماران ایرانی بی تاثیر دانست و گفت: خروج آمریکا از برجام تاثیری بر بازار دارو و تجهیزات پزشکی نخواهد گذاشت؛ چراکه وابستگی ما به داروی وارداتی بسیار اندک است.

این تغییر موضع در خصوص تاثیر تحریم­ها بر وضعیت داروها آن هم درست بعد از نقض برجام از سوی مقامات آمریکایی در حالی بود که یک هفته پس از توافق هسته ای ماجرا کاملا با امروز متفاوت بود.

در همایش سازمان‌های مردم‌نهاد سلامت که در مرکز همایش­های برج میلاد و با حضور حسن روحانی رییس جمهور، محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه، علی اکبر صالحی،‌ رییس سازمان انرژی اتمی و تعدادی دیگر از وزرا برگزار شد، دختری مبتلا به بیماری حاد ریوی با کپسول اکسیژنش بر روی سن آمد تا از ظریف و صالحی برای مذاکرات هسته ای تقدیر کند و در فحوای کلامش زنده بودن خود و بسیاری دیگر از بیماران را منوط به دسترسی به تجهیزات پزشکی و داروهایی بداند که تحریم­ می­تواند آنها را از دسترس خارج کند.

تحریم­های دارویی درگذشته چه کرد؟

اما آیا اتفاق پیش آمده برای برجام و نقض آن از سوی آمریکا وضعیت تامین دارو برای بیماری­های سخت را با مشکل مواجه خواهد کرد؟ نگاهی به تجربه گذشته تحریم­ها که چندان دور هم نیست شاید بخشی از پاسخ به این پرسش باشد.

وضعیت تحریم­های اقتصادی در دولت نهم و دهم به خصوص در سال­های ۹۱ و ۹۲ کشور را به شدت با کمبود دارو مواجه کرد. گرچه براساس توافقات بین­المللی این تحریم­ها نمی­بایست مشمول داروی شود، اما عملا آتش این جنگ خاموش بیش از همه جان بیماران را می­سوزاند، چرا که تحریم‌ بانکی ­مسیر خرید دارو و اقلام پزشکی را تا حدی پیچیده می­کرد که این داروها یا به ایران نمی‌رسید یا بیش از حد لازم برای آن هزینه می شد.

در این میان بسیاری از بیماران سرطانی با مشکلات عدیده­ای برای تامین دارو و تجهیزات پزشکی مواجه شدند، به طوری که برخی مجبور بودند برای تامین هزینه­های درمانی خود خانه و زندگی­شان را چوب حراج بزنند و برخی دیگر که همین را نیز در اختیار نداشتند جانشان را از کف دادند.

این در حالی است که برخی از بیماران که از پس هزینه­های سرسام آور بیماری­های سختی چون سرطان بر می آمدند، با سفر به دیگر کشورها اقلام مورد نیازشان را به صورت شخصی تامین می کردند یا قید زندگی در کشورشان را می زدند تا کمتر برای تامین دارو دچار مشکل شوند.

این وضعیت در آن دوره به قدری با بحران مواجه شد که کمبود تعداد اقلام دارویی در کشور از ۳۵۰ قلم نیز تجاوز کرد. این در حالی بود که رئیس دولت نهم و دهم در آن زمان نه تنها زیر بار مشکلات موجود در بازار دارو نرفت که حتی مرضیه وحید دستجردی وزیر بهداشت خود را به دلیل انتقاد از بحران دارو برکنار کرد.

در این میان گرچه رسانه های وابسته به دولت وقت نیز هر روز از رونمایی از تولید داروی جدیدی خیر می دادند، اما عملا این داروها یا یافت نمی شدند یا به دلیل کیفیت نازل در بازار مشکل بیماران را حل نمی کرد.

شخصی که در همان سال­ها در یک شرکت داروسازی فعالیت داشت از تجربه اش از دوران وضعیت نامناسب دارویی این طور می­گوید: «در دوران تحریم­ها خط تولید آمپول شرکت ما به دلیل تحریم نتوانست قطعه خراب دستگاه­ها را از اروپا تامین کند و به همین خاطر آن خط تولید در یک سال با کاهش ۵۰ درصدی تولید مواجه شد و برخی از آمپول های اختصاصی ما در بازار وجود نداشت.»

شخص دیگری که تجربه سرطان روده پدرش را در دوره تحریم داروها از سر گذراند به تلخی از آن دوره یاد می‌کند و می‌گوید: «بعد از انجام جراحی و برداشتن بخشی از روده پدرم و شیمی‌درمانی‌ها، لازم بود که برای دفع مدفوع از کیسه کلستومی استفاده کنند درواقع این‌یک تجهیزات حیاتی برایش محسوب می­شد؛ اما این کالا به‌سختی در داروخانه‌های ایران یافت می­شد و اگر می­شد قیمت‌ِ آن بالا بود. به همین یکی از اقوام از خارج از کشور آن را تهیه و برای ما ارسال می­کردند. این در حالی بود که شاهد بودیم برخی دیگر از بیماران با این مشکلت سخت درگیر هستند و امکان تهیه آن را ندارند.»

پس از روی کار آمدن دولت یازدهم در شرایطی که کشور با کمبود بودجه، تورم ۴۰ درصدی و افزایش نرخ ارز مواجه بود، حل بحران دارویی نخستین اولویت وزارت بهداشت قرار گرفت.

از دی‌ماه سال ۹۲ هم‌زمان که مذاکرات هسته‌ای پیشرفت می‌کرد دولت فرصت یافت با دستیابی به برجام علاوه بر حل بحران دارو، طرح تحول سلامت را اجرایی کند. مواردی که تا حد زیادی بیماران را از بحران دارو و تجهیزات پزشکی نجات داد.

گرچه به نظر می‌رسد بار دیگر باید منتظر تجربه مشابهی در خصوص کمبود دارویی در سال­های آتی بود و نمی‌توان با تناقض‌گویی‌های مسئولان وزارت بهداشت مبنی­بر اثربخشی برجام درگذشته و بی­اثراش بعد از نقض آن و بازگشت تحریم‌ها، آن را نادیده گرفت و به این وعده دلخوش داشت که تولیدات داخلی دارو می تواند مشکلات بیماران سخت را حل کند.