چرا خانواده‌ها کمتر گفت‌وگو می‌کنند؟

جامعه ایرانی – حسینی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: ممکن است در آینده گسترش استفاده از شبکه‌های مجازی موجب گفتمان بیشتر خانواده‌ها شود.

اخیرا معصومه ابتکار معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری مطرح کرد که گفت‌وگوی اعضای خانواده‌های ایرانی به ۲۰ دقیقه رسیده است.ابتکار عنوان کرد: خانواده ایرانی در ۱۰ سال گذشته، دو ساعت گفت‌وگو می‌کردند، اما امروز با گسترش شبکه‌های مجازی میزان گفت‌وگوی خانواده‌ها به ۲۰ دقیقه رسیده است.

کاهش ساعت مکالمه اعضای خانواده به تنهایی معلول شبکه‌های اجتماعی نیست وعوامل بسیار زیادی هستند که در کاهش مکالمه بین اعضای خانواده ایرانی موثر است و آن ماشینی شدن زندگی و دور شدن اعضای خانواده از یکدیگر به خاطر شغل و در آمد اقتصادی است.

امروز خانواده‌ها به عنوان اصلی‌ترین رکن هر جامعه با آسیب‌های اجتماعی زیادی مانند طلاق، کاهش نرخ ازدواج و … دست و پنجه نرم می‌کنند که از مهم‌ترین دلایل وقوع آن‌ها بحث اقتصادی و اشتغال است. به هرحال هر فن آوری که وارد جامعه می‌شود مسلما اثرات مثبت و یا منفی خاص خود را بر افراد جامعه می‌گذارد که باید آسیب شناسی شود و نمی‌توان علت کاهش گفت‌وگوی اعضای خانواده را فقط با شبکه‌های مجازی توجیح کرد.

دکتر سید حسن حسینی جامعه‌شناس و عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با جامعه ایرانی ضمن تایید این موضوع که شبکه‌های مجازی به تنهایی در کاهش ساعات مکالمه خانواده‌های ایرانی موثر نیستند؛ مطرح کرد: در دهه ۷۰ میلادی رسانه‌هایی مانند رادیو و تلویزیون همه گیر شده بود، عده‌ای از فعالین حوزه‌های رسانه و جامعه شناسی آن دوره اعتقاد داشتند که توجه مردم به این رسانه‌ها و به خصوص تلویزیون ارتباطات مردم را به حداقل می‌رساند و به عبارت دیگر ارتباط چهره به چهره و ارتباط عاطفی قطع خواهد شد.

حسینی ادامه داد: دلیل استدلال جامعه‌شناسان این بود که همه افراد خانواده در مقابل یک قوطی جادویی مانند تلویزیون نشسته و در عین حالی که کنار هم هستند ولی ارتباط کمتری با یکدیگر دارند که بعدا مشخص شد تلویزیون موجب شده که افراد خانواده کمتر پراکنده شده و سریع‌تر به خانه‌های خود آمده تا برنامه‌های مورد علاقه خود را مشاهد کنند که همین برنامه‌های مورد علاقه شخصی به خانواده هم سرایت کرد و سبب گفتمان میان اعضای خانواده شد.

جامعه دچار تغییر ماهوی شده است

این جامعه شناس تاکید کرد: نکته‌ای که وجود دارد این است که با بروز رسانه‌های دیجیتالی و اینترنت و شبکه‌های اجتماعی نیز مباحث دهه ۷۰ میلادی دوباره عنوان می‌شود که اعضای خانواده وقتی که در یک محیط خانوادگی قرار می‌گیرند بیشتر توجه‌شان روی گزارشاتی است که در کانال‌های شبکه‌های اجتماعی منعکس می‌شود که این موضوع در مجموع نشان از این دارد که جامعه تغییر ماهوی پیدا کرده است.

وی افزود: جامعه دچار تغییر ماهوی شده است بدین معنی که حضور افراد به عنوان عضوی از خانواده به وحدت و از خود گذشتگی که در گذشته بین زن و شوهر و فرزندان وجود داشت،منجر نمی‌شود و تک تک اعضای خانواده امروزی فردیت خاص خود را داشته و سلایق خود را پیروی می‌کنند.

حسینی ادامه داد: بنابراین آدم‌های به اصطلاح فردیت یافته چه در محیط خانوادگی، چه در محیط‌های بیرون از خانواده دنبال کشف و شناخت بیشتر آن مواردی می‌روند که مورد علاقه آن‌ها است.فرض کنید خانمی که به آشپزی علاقه مند است و می‌خواهد در هنر آشپزی هر روز با نوآوری‌ها آشنا شود به دنبال کانال‌هایی می‌رود که علم روز آشپزی را ارائه می‌دهد و یا فرد دیگری علاقه‌مند به ورزش و یا اخبار سیاسی است درون کانال های ورزشی و سیاسی و.. .را جست و جو می‌کند.

ممکن است در آینده گسترش استفاده از شبکه‌های مجازی موجب گفتمان بیشتر خانواده شود

این جامعه شناس گفت: به هر صورت می‌توان عنوان کرد که گسترش استفاده از شبکه‌های مجازی سبب شده گفتمان در میان خانواده ایرانی کم شود اما ممکن است در آینده شاهد این اتفاق باشیم که سلایق افراد از طریق همین کانال‌های مجازی به یکدیگر نزدیک شده و ارتباطشان بیشتر شود.

حسینی در ادامه گفت: این نزدیکی سلایق باعث می‌شود که اعضای خانواده  مطالب مشترک سلیقه‌ای را برای یکدیگر بفرستند که این امر موجب گفتمان بیشتر خواهد شد به طور نمونه برای همسرانی که از صبح تا بعد از ظهر در محل کار خود هستند؛ این‌ها اگر هم‌سلیقه‌ای نزدیک با همسرشان در اداره دیگر داشته باشند مطمئنا چندین مطلب در طول روز با یکدیگر مبادله می‌کنند که خود سبب ارتباط کلامی بیشتر آنان می‌شود.

نبود گفتمان در محیط‌های خانوادگی را نباید تنها ناشی از شبکه‌های اجتماعی دانست

این جامعه شناس ادامه داد: نبود گفتمان در محیط‌های خانوادگی را نباید تنها ناشی از شبکه‌های اجتماعی دانست بلکه باید تفاوت سلیقه و نظر را علت کاهش گفت‌وگوی بین اعضای خانواده عنوان کرد. بنابراین تفاوت سلیقه باعث می‌شود که موضوعی مشترک برای گفتمان وجود نداشته باشد و یا اگر موضوع مشترک برای گفتمان برای آن‌ها وجود دارد،خود بخود این کانال‌ها کمک می‌کند در طی سال، بیشتر از گذشته با هم در ارتباط باشند.

حسینی در ادامه گفت: رابطه اجتماعی یکی از مهم‌ترین مواردی است که در حوزه جامعه مورد توجه قرار می‌گیرد، یعنی ارتباطات و رابطه اجتماعی به یک جامعه قوت و قدرت می‌بخشد حتی در یک محیط خانوادگی هر چقدر که میزان سلایق افراد یک خانواده با هم همخوانی داشته باشد؛ آن خانواده منسجم است یعنی به هر میزانی که این سلایق از یکدیگر فاصله داشته باشد قطعا با یک خانواده تفرق یافته مواجه خواهیم شد.

خانواده تفرق یافته امروزی به صورت قراردادی زندگی می‌کنند

این استاد دانشگاه تاکید کرد: اساسا نمی‌توان خانواده تفرق یافته را به عنوان خانواده کاملا عاطفی و کاملا گفتمانی یاد کرد بلکه به صورت قراردادی عده‌ای کنار هم جمع می‌شوند و با هم زندگی می‌کنند و یک تقسیم کار هم بین آن‌ها صورت گرفته مثلا یکی از اعضا آشپزی می‌کند و دیگری نان آوری خانواده را برعهده دارد.این قرارداد همان تغییر شکل خانواده به صورت امروزی است که در دنیا و ایران وجود دارد به این مفهوم که خانواده فقط محیطی نیست که افراد در آن محیط تمام اجزای اجتماعی شدن خود را دریافت کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در پایان با انتقاد از رویکرد رسانه‌ها در قبال فاصله اندازی بین اعضای خانواده،گفت: علاوه بر مدرسه و محیط‌های ورزشی در حال حاضر تکنولوژی و کانال‌های ارتباطی و اجتماعی هم روی ذهنیت و رفتار فرد اثر می‌گذارند و باعث تغییر رفتار هر فرد می‌شوند.این تغییر رفتار باعث شده که بعضی خانواده‌ها فاصله‌ زیادی نسبت بهم پیدا کنند که قطعا بخشی از این فاصله میان افراد خانواده ناشی از رویکرد رسانه‌ها است.