با سوابق مبارزاتی ام نان نخوردم

جامعه ایرانی- سیدمحمد کاظم بجنوردی از موسسان حزب ملل اسلامی و مبارزان سیاسی در رژیم پهلوی می گوید: پس از پیروزی انقلاب اسلامی نان سوابق مبارزاتی ام را نخوردم و مسئولیتی قبول نکردم چون به کار علمی و فرهنگی علاقه مند بودم.

«وقتی جوان و انقلابی بودم بازداشت و به اعدام محکوم شدم. اتفاقاتی پیش آمد که باعث شد محکومیتم به حبس ابد تبدیل شود. سال های سال زندان بودم و با پیروزی انقلاب آزاد شدم. در زندان فکرم عوض شد و دیگر به مبارزه مسلحانه و قهرآمیز معتقد نبودم چون دموکرات شده بودم.»

این بخشی از شرح حال سید محمد کاظم موسوی بجنوردی است که در اوج دوران خفقان ستمشاهی به رویای سرنگونی رژیم شاه به شیوه مسلحانه برای برپایی حکومت اسلامی اقدام به تشکیل گروهی از جوانان انقلابی کرد.

اما تشکیلات مخفی تحت رهبری وی به نام حزب ملل اسلامی به شکل اتفاقی با بازداشت یکی از اعضا توسط شهربانی در سال ۱۳۴۴ لو می رود و ۵۵ عضو دیگر این مجموعه دستگیر و به اعدام و حبس های طولانی محکوم می شوند. نام اشخاصی چون محمدجواد حجتی کرمانی، ابوالقاسم سرحدی زاده، احمد احمد، جواد منصوری، عباس آقا زمانی (ابوشریف)، مرتضی حاجی و محمد میرمحمد صادقی میان دستگیر شدگان دیده می شود.

موسوی بجنوردی ۷۶ ساله بنیانگذار این تشکیلات هم اکنون ریاست مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی را برعهده دارد، او می گوید : زندان های آن زمان دانشگاه بود عده ای تحصیلکرده در آنجا دور هم گرد آمده و داشته های فکری ، علمی ، تجارب مبارزات سیاسی خویش را به هم منتقل می کردند. او نقش زندان را در تغییر افکارش از یک چریک به شخصیتی انقلابی زیاد می داند.

مبارز سیاسی عهد پهلوی با ذکر خاطراتش از زندان رژیم سابق می گوید، بسیاری از مارکسیست ها خداپرست بودند اما از ترس بایکوت شدن همفکرانش، جرات ابراز عقاید دین باورانه خود را نداشتند

موسوی بجنوردی می افزاید، پس از انقلاب از طریق سوابق مبارزاتی نان نخورده و مسئولیتی را قبول نکرده است. او در گفت وگو با گروه سیاسی ایرنا خاطراتش از زندان، مبارزان سیاسی و برخی وقایع پس از انقلاب را بازگویی می کند که در ادامه می خوانید.

ایرنا: مرحوم پدرتان از قصد شما برای مبارزه مسلحانه با رژیم شاه و تشکیل حکومت اسلامی آگاهی داشتند؟
موسوی بجنوردی: نه، نمی دانست.

ایرنا: هنگام شروع مبارزه که به ایران مهاجرت کردید پدر شما یکی از مراجع تقلید نجف بود؟
موسوی بجنوردی: در۱۷-۱۸ سالگی از عراق به ایران آمدم. در ۲۰ سالگی حزب ملل اسلامی را تشکیل دادم و در ۲۳ سالگی بازداشت شدم. بعدها خانواده ام کم کم به ایران مهاجرت کردند. مرحوم پدرم، میرزا حسن موسوی بجنوردی اصلیتی خراسانی داشت و از آنجا برای ادامه تحصیل به نجف رفته بود و با نوه آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی (مرجع تقلید شیعیان پیش ازآیت الله بروجردی)ازدواج کرده بود. در زندان مرتب با پدرم نامه نگاری می کردم تعدادی از این نامه ها را به تازگی به دست آورده ام. این نامه ها دست یکی از پسرانم است و روی آن کار می کند.
خانه ما در نجف وقفی بود و طلبه ای عرب در آن خانه قدیمی زندگی می کرد. این طلبه چندسال پیش به ایران آمد و با خودش چند کتاب متعلق به پدرم را آورد. به او گفتم اگر تمام نامه های من را جمع کنی به تو دستمزد می دهم، رفت و ۱۰ روز بعد برگشت، دیدم بسته ای آورده است وقتی بسته را باز کردم نامه هایم به پدر را دیدم. در زندان چون می دانستم این نامه ها خوانده می شود محتوای آن بیشتر احوالپرسی بود.

ایرنا: چطور متوجه شدید حزب ملل اسلامی لو رفته است؟
موسوی بجنوردی: در کمیته مرکزی تشکیلات قرار گذاشته بودیم اعضا هر روز باید از هم با خبر باشند. یکی از روزها متوجه غیبت «محمد سیدمحمودی» شدیم بیش از ۲۴ ساعت بود از او اطلاعی نداشتیم. «حسن عزیزی» که از بستگان او بود با خانه اش تماس می گیرد. خانواده سیدمحمودی هم از بازداشت او خبر می دهند. سید محمودی پس از بازداشت «محمدباقر صنوبری»، نخستین فردی بود که دستگیر شد.
به فکر عوض کردن جا افتادیم می دانستم مدارک مهمی پیش «محمد مولوی» معاون تشکیلات است و او هم این مدارک را در خانه سید محمودی پنهان کرده است. چون احتمال بازداشت او زیاد بود به عزیزی گفتم باید هر چه زودتر مولوی را نجات دهیم. مولوی در آموزشگاه ثابت در خیابان نادری (جمهوری اسلامی فعلی) ریاضیات درس می داد. جلو آموزشگاه به عزیزی گفتم اینجا بمان، خودم بالا رفتم و او را از کلاس بیرون کشیدم و از لو رفتن حزب خبردارش کردم و سه نفری از آنجا دور شدیم. مولوی به خانه اش زنگ زد مادرش به او گفت یک عده از دوستانت اینجا منتظرت هستند، فهمیدیم که لو رفته است.
سپس در همین کوه های شاه آباد تهران (دارآباد فعلی) تا زمان دستگیری، مخفی شدم. چون پس از لو رفتن تشکیلات و دستگیری اعضا، بازداشت شده بودم شکنجه ام نکردند، چون همه چیز را می دانستند.

ایرنا: فکر مبارزه قهرآمیز چطور در ذهن شما خطور کرد متاثر از گروه هایی چون موتلفه نبودید؟
موسوی بجنوردی: موتلفه را نمی شناختیم. آن زمان سراسر آفریقا، آمریکای لاتین ، آسیای جنوب شرقی (کامبوج، لائوس و ویتنام ) جنگ های مسلحانه رهایی بخش در جریان بود اگر چه این مبارزات ماهیتی ملی گرایانه داشت ولی چپ ها هم در این مبارزات شرکت می کردند.
می دانید چرا امروز مبارزه مسلحانه مذموم شده است چون مرتجع ترین، تاریک ترین و ضد بشری ترین افراد تاریخ یعنی گروه های اسلامی تکفیری، از سلاح به عنوان ابزاری برای کشتن افراد بی دفاع استفاده می کنند.
به کتابخانه کنگره آمریکا دعوت شده بودم. در جلسه پرسش و پاسخ گفتند چرا برخی مسلمانان دست به خشونت می زنند؟ گفتم برای پاسخ نیم ساعت وقت می خواهم و سپس درمورد احمد بن حنبل، ابن تیمیه، ابن قیم جوزیه و عبدالوهاب توضیح دادم و گفتم آنها یک سلسله فکری هستند که صدها سال است عقل را تعطیل کرده اند در صورتی که ما شیعیان عقل را تعطیل نکرده ایم. سلفی ها هر گونه فهم و تعقل در متون دینی را جایز نمی دانند و اعتقاد دارند به ظواهر این متون باید بسنده کنیم. به همین دلیل است تکفیری ها نمی توانند پیوندی با مدرنیته داشته باشند. این افراد مطرود دنیای مدرن هستند در حالی که شیعیان مشکلی با مدرنیته ندارند. به آنها گفتم دیده اید یک شیعه از این کارها بکند؟
این واقعیت را بگویم ما هم متاثر از چپ ها بودیم. بعدها خیلی از اعضای حزب ملل اسلامی به گروه های چپ پیوستند «هادی شمس حائری» و «علی اصغر رفیعی» (اهل کسب) در اوین به سازمان مجاهدین خلق(منافقین) پیوستند، «علی رضا سپاسی» رهبر گروه پیکار و «ناصر صادق» نیز از اعضای گروه ما بودند.
شمس حائری پس از بریدن از منافقین به لندن رفت و چند سال پیش به ایران برگشت و به اینجا آمد. وقتی من را دید به نشانه شرمندگی با دستش عرق پیشانی خود را پاک کرد چون زمانی که زندان بودم او به همراه سایر مجاهدین خلق (منافقین)، من و سرحدی زاده را بایکوت کرده بودند و حتی جواب سلام ما را نمی دادند. در واقع آنها به گونه ای گروهی عمل می کردند که اعضای حزب توده به پای آنها نمی رسیدند.

ایرنا: چند سال حبس بودید؟ 
بیشتر ۱۳ سال حبسم در زندان قصر گذشت. یکسال در زندان تبریز و ۱۶ ماه منتهی به فروپاشی رژیم پهلوی را در زندان اوین گذراندم. پس از بازداشت تا زمانی که دست اطلاعات شهربانی بودم در زندان موقت شهربانی که بعدها نامش کمیته مشترک ضد خرابکاری شد، نگهداری می شدم.
به دلیل اینکه مرتکب جرم سیاسی شده بودم پرونده ام به دادرسی ارتش داده شد چون در قانون آمده بود محاکم سیاسی باید در حضور هیات منصفه برگزار شود قضات دادگستری آن روزها نسبتا شرافت خود را حفظ کرده بودند و با رژیم شاه همراهی نمی کردند این میراث «علی اکبر داور» (بنیان‌گذار دادگستری نوین در ایران) بود. برخی از قضات دادگستری سابقا زندانی سیاسی بودند. رژیم به ناچار محاکم سیاسی را در دادسرای نظامی برگزار می کرد.
دوره های مختلفی را در زندان تجربه کردم در دوره ای به قدری زندانی کم بود که افسران نگهبان با ما والیبال بازی می کردند. ابتدای دهه ۵۰ که جنگهای چریکی شروع شده بود فشار در داخل زندان بیشتر شد.
در زندان سه اصطلاح داشتیم «نقدی، خشکه و تر»؛ اگر مورد غضب قرار می گرفتیم «تر» می دادند اگر مورد محبت قرار می گرفتیم «خشکه» می دادند یعنی مواد غذایی را می دادند تا با آن غذا درست کنیم. بهترین دوره تغذیه ما وقتی بود که خشکه می دادند. در ابتدا به ما «نقدی» می دادند. یادم می آید ماهی ۳۲ تومان می دادند بعد صحبت کردیم به جای آن خشکه بدهند. شهید مهدی عراقی همیشه داوطلب خدمت به زندانیان سیاسی بود. وی قبول زحمت و این جریان را مدیریت می کرد.
یک سروان رئیس زندان بود که آدم خوبی بود میان زندانیان برای خشکه، تر یا نقدی رای گیری می کرد. زمان جنگ های چریکی، یک جلاد به نام سرهنگ زمانی رئیس زندان بود.

ایرنا: از فضای زندان بگویید.
موسوی بجنوردی: آنجا برای من هم زندان بود و هم دانشگاه. تصور کنید در جایی ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ تحصیلکرده مبارز، مدعی و صاحب فکر جمع شده و با هم تعامل داشتند. سنتی میان زندانیان بود که بر مبنای آن درس می خواندیم و هم درس می دادیم. مثلا صبح به یکی عربی یا منطق درس می دادم عصر پیش همان شاگردم زبان انگلیسی یا «اسپرانتو» می خواندم. زبان اسپرانتو را آنجا یاد گرفتم این زبان اختراعی بین المللی بود که بیشتر مائوئیست ها به آن علاقه داشتند.
افسران توده ای که پس از کودتای سال ۳۲ قلع و قمع شده بودند در مجموع ۲۵ سال زندان بودند. یادم است پس از اذان مغرب در اتاق تلویزیون نشسته بودم و اخبار، تصاویری از ورزش «پاتیناژ» نشان می داد. سپس از آنجا خارج شدم و در راهرو اوین که به شکل L بود به یکی از همین افسران به نام «رضا شلتوکی» برخوردم. گفتم چرا در این ورزش پسران پوشیده و دختران لخت هستند آیا این تبلیغ سکس نیست؟ باور نمی کنید سر این موضوع تا نماز صبح با او بحث کردم «الکلام یجر الکلام» بحث های مختلفی کردیم و اندازه چند جلد کتاب اطلاعات میان ما رد و بدل شد.
روزی چند جوان پیش من آمدند چون قدیمی زندان بودم پرسیدند فایده اینجا نشستن چیست؟ چه اشکالی دارد نامه ندامت بنویسیم و آزاد شویم و بار دیگر مبارزه را شروع کنیم. با آنها مخالفت کردم و گفتم وظیفه ما این است اینجا بمانیم تا بمیریم. دیدم رنگ و روی آنها سفید شد. در ادامه گفتم اینجا قلعه ای است که هنوز فتح نشده است اینجا مانده ایم و مقاومت می کنیم. مردم بیرون نیازی به ما ندارند و وظیفه خودشان را می دانند. بعد در انقلاب اسلامی ثابت شد مردم و رهبری کار خودشان را بلد هستند و امثال من که در زندان بودیم نقشی در آن نداریم.

ایرنا: با چه اشخاصی زندانی بودید «خسرو گلسرخی» را دیدید؟ 
موسوی بجنوردی: گلسرخی با من زندان بود.

ایرنا: رژیم شاه به او اتهام زده بود یا در حقیقت می خواست ولیعهد را گروگان بگیرد؟ 
موسوی بجنوردی: او به همراه «کرامت الله دانشیان» و چند نفر دیگر می خواستند این کار را بکنند. گلسرخی شاعر و نویسنده روشنفکری بود و خیلی به اهل بیت ارادت داشت در زندان به آنها «مارکسیست های امام حسینی (ع)» می گفتیم.
در زندان چند نوع مارکسیست داشتیم. پیرمردی به نام «یولداش زهتاب» از کمونیست های قدیمی زندان، در اثر جریانی وضع روحی اش بهم ریخته بود. یک روز زمستان با یک پیراهن توی حیاط آمده بود. گفتم بیا داخل سرما می خوری، گفت سرما نمی خورم چون اگر زیر دوش آب سرد هم بروم «جن» ها گرمش می کنند. گفتم یولداش! این حرف های عامیانه را اگر من بزنم می گویند به بقای روح و معاد معتقد است ولی شما ماده گرا (ماتریالیست) هستید نباید به روح معتقد باشید. اخمهایش در هم رفت و گفت من نه از لحاظ فلسفی بلکه از نظر اقتصادی کمونیست هستم و به خدا و پیامبر باور دارم.
از این تیپ کمونیست ها در زندان زیاد بودند یکی دیگر «صفر قهرمانیان» بود که با ۳۲ سال حبس طولانی‌ترین زندان سیاسی را در تاریخ ایران تحمل کرده بود. او با من و سرحدی زاده رفیق بود به او گفتم صفرخان تو که به همه چی معتقد هستی بیا نماز بخوان. گفت این پدر سوخته ها اگر نماز بخوانم شایعه می کنند «بریده ام.» آن وقت ها بزرگترین اتهام به یک فعال سیاسی بریدن و تجدیدنظر طلبی بود همه در زندان خود را «ابرمرد» می دانستند.
اتهام اولیه گلسرخی سنگین نبود و به ۲-۳ سال حبس محکوم شده بود، اما به یکباره ماجرای گروگانگیری ولیعهد مطرح و پرونده جدیدی برای او تشکیل شد. وقتی گلسرخی را سر این موضوع به دادگاه بردند من به زندان تبریز منتقل شده بودم و اتفاقات دادگاه را از تلویزیون تماشا کردم. بعدها شنیدم بعد از آنکه گلسرخی آن حرفها را در دادگاه زد پس از بر گشت به اوین، او را کنار دیوار گذاشتند و مامور ساواک به او و دانشیان گفته بود «قصد داشتید قهرمان شوید» گلسرخی در پاسخ گفته بود به خدا که شدیم» بعد هم تیربارانشان کردند. این را بگویم دانشیان کمونیست سفت و سختی بود اما راجع به گلسرخی میان ما و کمونیست ها اختلاف نظر بود. می گفتیم او مسلمان است و در دادگاه اسم امام علی و امام حسین (ع) را آورده است اما آنها به مارکسیست بودن گلسرخی اصرار داشتند.

ایرنا: «بیژن جزنی» را در زندان کشتند یا طبق برخی گفته ها ساواک زمینه فرارش از زندان را فراهم کرده بود تا حین فرار او را به قتل برساند؟
موسوی بجنوردی: سال ها با جزنی در زندان بودم او را کشتند. ماجرایش این بود که ساواک در پی افرادی بود که اقدام به خرابکاری و بمب گذاری کرده بودند چون نمی دانست این کار را چه گروهی انجام داده است بیژن جزنی و چندتن از چریک های فدایی به همراه دو نفر از مجاهدین خلق (منافقین) به نام های «کاظم ذوالانوار» و « خوش دل» مجموعا ۱۰ تن را از زندان قصر به اوین بردند و سپس تیرباران کردند.
یکی از ۳۰ نفری که بعدا به اوین بردند، من بودم. رئیس زندان می گفت، هر کس را بیرون بُکشید ما اینجا از شما خواهیم کشت؛ یعنی ما گروگان آنها شده بودیم. اما اتفاقی که ما را نجات داد مطرح شدن بحث حقوق بشر جیمی کارتر (رئیس جمهوری وقت آمریکا) بود که باعث شد وضعیت ما یک باره تغییر کند.

ایرنا: از سرکرده منافقین (رجوی) چه خاطره ای دارید؟
موسوی بجنوردی: او چند سال همراه ما در زندان بود. یادم است به «محمد محمدی گرگانی» که انسان متدین و پاکی بود و پس از تغییر ایدئولوژی سازمان از آنها جدا شد، گفتم به رجوی بگو می خواهم با او صحبت کنم. صبح یکی از روزها با سرکرده منافقین ملاقات کردم به او از ضرورت احترام به زندانی های قدیمی و هدف مشترک مبارزاتی گروه های مختلف علیه استبداد(شاه) و استکبار(آمریکا) گفتم، پاسخ داد مبارزه اصلی ما ارتجاع است و شما هم در راس آن هستید. با شنیدن این جمله، گفت وگو را قطع کردم و بلند شدم ، رفتم.
ساواک هفته ای یکی دو بار او را برای مذاکره فرا می خواند. یکبار در اوین به سرحدی زاده گفتم بیش از ۱۰-۱۲ سال در زندان هستم تاکنون یک بار به عنوان رئیس تشکیلات، حالم را نپرسیده اند. سرکرده منافقین به اعضای گروهش هدف از این کار را تخلیه اطلاعاتی ساواکی ها وانمود می کرد.

ایرنا: گویا علت اعدام نشدن رجوی همکاریش با ساواک بوده است.
موسوی بجنوردی: یک بار او به من گفت ساواک به من تهمت زده است از ترس اعدام در سلول انفرادی گریه می کرده ام، ولی در واقع دعا می خواندم و گریه می کردم.
از زندان تبریز برگشته بودم و جای من مشخص نبود در کرویدر بند چهارم در یکی از تخت ها دراز کشیده بودم و مطالعه می کردم. رجوی آمد بالای سرم نشست و گفت ضعفی نشان دادم، گفتم چی شده؟ گفت من را به همراه شیبانی و شهید عراقی و… برای اظهار ندامت بردند و کلی کتک زدند. از شدت درد به آنها گفتم «غلط کردم» ولی حاجی عراقی تنها کسی بود که مقاومت کرد و هیچی نگفت. شنیدم شهید عراقی را آن روز سه بار کتک زده بودند طوری که بلند فریاد زده بود برای چه باید بگویم غلط کردم؟ مگر چکار کرده ام؟ همین حین یکی از عوامل زندان گفته بود جناب سرهنگ او گفت غلط کردم! نمی دانم چرا رجوی می خواست این روایت را از کس دیگری نشنوم به همین خاطر خودش آمد این ماجرا را تعریف کرد.

ایرنا: فکر می کردید سرکرده گروهک منافقین این خیانت ها را در حق کشور انجام دهد؟
موسوی بجنوردی: نه اصلا فکر نمی کردم حتی احتمال نمی دادم حکومت ستمگر شاه سرنگون شود و در زندان آماده مردن بودم.

ایرنا: گفتید زندان برای من مانند دانشگاه بود آیا همین امر باعث شد از فردی انقلابی به فرهنگی تبدیل شوید؟
موسوی بجنوردی: باید واقع بین باشیم خیلی از زندانی ها سیاسی بودند که پس از آزادی جنایتکار شدند یا علیه انقلاب اسلامی اقدام مسلحانه کردند. اما زندان طرز فکر من را عوض کرد منافقین مرا متهم می کردند که دیگر به مبارزه مسلحانه معتقد نیستم و در پی مبارزه سیاسی هستم توی دلم می خندیدم و به خودم می گفتم چه اتهام خوبی می زنند.
پس از استانداری اصفهان، وارد مجلس شدم. در نخستین دوره مجلس شورای اسلامی به برخی آقایانی که آتش تندی داشتند، می گفتم بزرگترین تجلی قدرت ما این است به سخنان همدیگر احترام بگذاریم نه اینکه تو سر هم بزنیم. درهمان مجلس به دکتر «علی اکبر معین فر» از اعضای نهضت آزادی که فرد شجاعی بود گفتم می دانم متدین هستی و نماز شب می خوانی چرا کراوات می زنی؟ گفت، تنها چیزی که می توانم مخالفتم را با آقایان اعلام کنم همین است! یادم هست در مجلس همین فرد (پس از حمله جمعی از نمایندگان) در حالی که از صورتش خون می آمد حرف خودش را می زد.
ما و گروه بازرگان بر سر مسائل عقیدتی، یکدیگر را قبول نداشتیم در زندان وقتی میان ما و اعضای نهضت آزادی در باره نوع حکومت بحث می شد، آنها به تشکیل حکومت دینی باور نداشتند در حالی که ما به جمهوری اسلامی باور داشتیم. آنها در پی دموکراسی ملی بودند حتی به مشروطه سلطنتی باور داشتند و حاضر بودند در این نوع حکومت به شرط اینکه واقعا مشروطه باشد فعالیت کنند به همین خاطر به همراه جبهه ملی می گفتند شاه باید سلطنت کند نه حکومت.
در دادگاه نظامی که پس از کودتای۲۸ مراد ۳۲ برگزار شد بازرگان گفته بود ما آخرین گروهی هستیم که به زبان قانون با شما صحبت می کنیم و پیش بینی کرد مردم با اسلحه با رژیم سخن خواهند گفت. بعد از آن بود که حزب ملل اسلامی با روش مبارزه مسلحانه تشکیل شد و پس از ما هم چریک های فدایی خلق و مجاهدین خلق (منافقین) همین روش را علیه حکومت شاه در پیش گرفتند.

ایرنا: در جایی به نقل از حضرت امام (ره) گفته اید «جلال الدین فارسی» خیلی فلسطینی است… 
موسوی بجنوردی: همه ما و همه بزرگان صدر انقلاب عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی بودیم البته بیشترشان شهید شدند یا در گذشتند. در نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری به اتفاق آرا شهید بهشتی را به عنوان نامزد انتخاب کردیم. آن زمان امام (ره) در قم بودند و رابط ما با ایشان، مرحوم هاشمی رفسنجانی بود. امام (ره) پیام دادند نخستین رئیس جمهوری اسلامی نباید روحانی باشد. بار دیگر در حزب روی چند نامزد دیگر رای گیری شد. نمی دانم چه شد اعضای حزب نظر مثبتی به جلال الدین فارسی نشان دادند برخی بزرگان روحانی حزب چون مرحوم رفسنجانی و شهید باهنر برای مذاکره خصوصی با فارسی جلسه گذاشتند و سرانجام وی به عنوان نامزد حزب انتخاب شد. تا اینکه امام (ره) از قم پیام دادند « فارسی به دلیل اینکه چهره اش معروف به نزدیکی با فلسطینی ها است صلاح نیست رئیس جمهور شود» امام (ره) می خواستند نخستین رئیس جمهوری اسلامی بی حاشیه باشد امام فرموده بودند «او حاشیه فلسطینی دارد» پس از مدت کوتاهی پیام آمد وی اصالت «افغان» دارد.

ایرنا: نخستین بار این موضوع را آیت الله منتظری مطرح کرد یا حضرت امام (ره)؟
موسوی بجنوردی: ما که امام را نمی دیدیم و این موضوع را خودم از امام نشنیدم. رابط ما با امام، مرحوم رفسنجانی بود و او به دلیل نزدیکی با بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی، مورد اعتماد کامل ما بود. بنابراین گفتند خوب نیست نخستین رئیس جمهوری این چنین حاشیه ای داشته باشد.«باید به امام (ره) آفرین بگویم که جلال را قبول نکرد» جلال برای من تعریف می کرد در نجف نزد امام (ره) رفتم، ایشان گفتند درباره «صادق قطب زاده» تحقیق کن ببین مذهبی است؟ رفتم خانه قطب زاده در پاریس و دیدم درب خانه اش باز است. وارد شدم خودش در خانه نبود اما سجاده اش پهن شده است. فوری به امام گزارش دادم که قطب زاده مذهبی است. بعدها قطب زاده به دلیل تلاش برای کودتا علیه انقلاب اسلامی اعدام شد.

ایرنا: از قطب زاده خاطره ای دارید؟
موسوی بجنوردی: زمانی برای ملاقات با امام (ره) به قم رفتم در آنجا چون من را می شناختند و خیلی به امام نزدیک بودم کسی از من سوالی نکرد و بازرسی نشدم. وارد بیت شدم قطب زاده که آن زمان وزیر امور خارجه بود داشت خارج می شد سلام و احوالپرسی نکردم. آن وقت ها به برخی از اشخاص که همراه امام (ره) از پاریس برگشته بودند نظر مثبتی نداشتم و آنها را انقلابی نمی دانستم حتی به امام (ره) گفتم به این افراد زیاد توجهی نکنید بیشتر به انقلابیان داخل عنایت داشته باشید، امام نگاه خاصی کردند و پاسخی نداد. سپس به امام گفتم دولت بازرگان چند فرمانده سپاه چون ابوشریف را قبول ندارد آنها بچه های خوبی هستند. امام (ره) فرمودند اسامی آنها را بدهم وقتی خم شدم اسامی را به ایشان تقدیم کنم، اسلحه ام روی زمین افتاد. «امام (ره) لبخندی زد او چون روحیه انقلابی داشت خوشش می آمد» به سرعت اسلحه را برداشتم و آن را داخل کیف دستی خودم گذاشتم.
زمانی قطب زاده شکایت من را پیش برادرم آقا محمد برده و گفته بود موسوی بجنوردی الگوی ما بود او وقتی محکوم به اعدام شد اعلامیه زیادی منتشر کردیم و برای لغو حکم اعدامش کلی فعالیت کردیم چرا بی اعتنایی می کند؟
این را بگویم یکی از روحانیان تاجرعراقی به نام «موید» که اصلیتی ایرانی داشت و سال ها نماینده جد ما در بغداد بود در زمان صدام به ایران مهاجرت کرده بود و در تهران به من گفت. پسرش با گروه آقا سید تقی شیرازی یعنی حزب عمل (کار) همکاری می کرد. حزب عمل، پسر موید را برای ترور سفیرعراق در ایتالیا مامور کرده، اما در آنجا کشته شده بود. به قطب زاده زنگ زدم پس از احوالپرسی، از او خواستم با رایزنی با مقام های ایتالیایی پیکر پسر موید را تحویل خانواده اش دهد. در ادامه قطب زاده خواستار دیدن من شد و قراری گذاشت بعد به خانه ما آمد و با خودش پرونده هایی از پاکسازی وزارت امور خارجه آورده بود می خواست خود را انقلابی نشان دهد. آن زمان کاره ای نبودم و در ملاقات با او به عنوان یک انقلابی ایراد می گرفتم. گفتم علت دلخوری من این است که شما ملاقات خصوصی با وزیر امور خارجه پاکستان که فردی مشکوک است، داشته اید. او گفت مامور به مذاکره بودم. در ادامه گفتم پیکر پسر موید را به خانواده اش برگردانید پس از مدتی پیکر را تحویل دادند.

ایرنا: همان زمان دیداری هم با یاسر عرفات داشته اید. گویا گروهی از مبارزان انقلابی متاثر از جنبش فتح فلسطین از ناپدید شدن «امام موسی صدر» استقبال می کردند. 
موسوی بجنوردی: در خانه برادرم بودم زنگ زدند و گفتند یاسر عرفات به تهران آمده است. سپس به مدرسه رفاه رفتم کنار اتاق امام (ره)، مرحوم حاج احمد آقا و محمد منتظری به همراه عرفات نشسته بودند مثل اینکه از سوابق زندان و انقلابی گری من برای عرفات تعریف کرده بودند. عرفات تا من را دید به طرفم دوید بغلم کرد و به عربی احوالپرسی کردیم. اواخر جلسه در گوش عرفات از سرنوشت امام موسی صدر پرسیدم، «با لهجه محلی گفت ‘کتلوا’ یا قتلوا. گفتم کجا؟ گفت همانجا در لیبی.»
یادم می آید استاندار اصفهان بودم «صادق طباطبایی» که معاون وزیر کشور بود پیشم آمد و این ماجرا را با خونسردی برایش تعریف کردم. دیدم اشک می ریزد از او معذرت خواهی کردم و گفتم نمی دانستم صدر، دایی شما است و اینقدر متاثر می شوید. سالها بعد خواهر بزرگوار امام موسی صدر تابلویی را برای من آورد، گفتم خداوند برادر شما را رحمت کند. او به من ایراد گرفت و گفت «قائل نیستیم ایشان در قید حیات نیستند» سپس از او معذرت خواهی کردم.
بچه بودم امام موسی صدر وقتی به نجف می آمد مهمان پدرم بود او چهره بسیار زیبایی داشت و سخنران خیلی خوب، فصیح الکلام و انسان خوش مشربی بود.

ایرنا: هفته گذشته دکترعلی اکبر صالحی مهمان شما بودند دوستی شما به کی بر می گردد؟
موسوی بجنوردی: آقای دکتر صالحی در کربلا و من در نجف به دنیا آمدیم. پدر وی نماینده جد من بودند آشنایی ما به زمانی باز می گردد که همراه هم به حج رفتیم…

ایرنا: از ابوشریف اطلاعی ندارید؟
موسوی بجنوردی: از بچه های تشکیلات ما بود و هم اکنون مدرسه ای در پاکستان دارد و تدریس می کند.

ایرنا: به عنوان یک دایره المعارف نویس بخواهید کتاب زندگی خودتان را بار دیگر ویرایش کنید کدام بخش ها را اصلاح می کنید؟
موسوی بجنوردی: مبارزه مسلحانه را قبول ندارم و اقدام مناسبی نمی دانم. امام (ره) هم مخالف شیوه مسلحانه برای مبارزه با حکومت شاه بود «ﺟﻮﺋﻞ ﻫﺎﻧﺘﺮ» مشاور دینی اوباما خرداد ماه ۱۳۹۳ به توصیه وزارت امور خارجه و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به همراه استاد محقق داماد به اینجا آمد و از دیدن دفترم در ساختمان دایره المعارف بزرگ اسلامی خیلی شگفت زده شد و گفت اینجا از دفتر اوباما زیباتر است سپس از من خواست درباره خود بگویم، گفتم «وقتی جوان انقلابی بودم بازداشت و به اعدام محکوم شدم اتفاقاتی پیش آمد که باعث شد محکومیتم به حبس ابد تبدیل شود سال های سال زندان بودم با پیروزی انقلاب آزاد شدم. در زندان فکرم عوض شد دیگر به مبارزه مسلحانه معتقد نبودم چون دموکرات شده بودم» خیلی از کلمه دموکرات خوشش آمد. منظورم از کلمه دموکرات دست کشیدن از اسلام نبود بلکه نشان دهنده مشی مبارزاتی ام بود یعنی طرفدار مبارزه سیاسی و مدنی شده بودم. او وقتی می خواست دفترم را ترک کند، گفت گزارش این جلسه را به اوباما می دهد.
تجربه ناموفق حکومت های برآمده از اقدامات مسلحانه مانند «پل پوت» در کامبوج نشان داد نباید به این شیوه عمل کرد. مبارزه مسلحانه همان چیزی است که در شرع فقط برای دفاع و جهاد مشروع شده است. اینجا می فهمیم چرا امامان ما به شکل مستقیم دست به اقدام مسلحانه نمی زدند.
در روایات آمده است گروهی به امام صادق (ره) پیشنهاد کردند خلیفه شود امام قبول نکرد چون این کار موجب جنگ و خونریزی می شد. جوانتر که بودم این روایات را جور دیگری تفسیر می کردیم الان می فهمم چرا ائمه معصومین (ع) مبارزه مسلحانه را تایید نمی کردند به همین جهت امام خمینی (ره) هم تایید نکردند.
افتخار می کنم به این آگاهی رسیدم از افکار تند دست بکشم و معقول و دموکرات شوم. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نان سوابق مبارزاتی ام را نخوردم و مسئولیتی قبول نکردم چون به کار علمی و فرهنگی علاقه مند بودم.
هشت سال رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی و مشاور دولت اصلاحات بودم. وقتی وارد کتابخانه ملی شدم کتابخانه فقط ۳۰۰ هزار جلد کتاب داشت. و در واقع کشور ما به این عظمت و با چندهزار سال قدمت کتابخانه ای در شأن خود نداشت.
وقتی شروع به کار کردم خطاب به رئیس جمهوری وقت گفتم کتابخانه شارجه بیشتر ازکتابخانه ملی ما کتاب دارد. خاتمی در جلسه ای گفته بود بجنوردی ۲۰۰ میلیون دلار می خواهد تا کتاب بخرد به او پنج میلیون دلار می دهیم و ساکتش می کنیم، گفتم آقای خاتمی شما فقط دو میلیون دلار دادید! اما به رغم کم بودن اعتبارات در دوره مسئولیتم تعداد کتاب ها را به یک میلیون جلد رساندم. پس از پایان دوره اصلاحات با آمدن آقای احمدی نژاد استعفا کردم.