اما امروزه تعداد تک فرزندان بسیار بیشتر شده و آنها جایگاه خود را در اجتماع پیدا کرده اند. امروزه در امریکا ۲۰ % کودکان تک فرزند هستند. آشنایی با ویژگیهای شخصیتی تک فرزندان موجب میشود والدین در برخورد با آنها موفق‌تر باشند.
بررسی ویژگیهای شخصیتی تک فرزندان
تک فرزند بودن یک موقعیت منحصر به فرد در خانواده است. تک فرزندان بدون هیچ خواهر و برادری، به راحتی تمام توجه والدین و منابع مالی و معنوی خانواده را به دست می‌آورند. فرزندان اول، این موقعیت را برای مدت زمان کوتاهی تجربه می‌کنند و تک فرزندان برای تمام عمر! به همین دلیل تک فرزندان به نوعی “فرزند ارشد همیشگی” تبدیل می‌شوند؛ تک فرزندان این امتیاز (مسئولیت) را دارند که تمامی حمایت و انتظارات پدر و مادر را دریافت کنند. به همین دلیل آنها ویژگیهای زیر را بروز می‌دهند:
کمال گرا
با وجدان
کوشا
رهبران بالقوه
احساس بزرگسالی در هر سنی
تک فرزندان در کودکی
رازان بروکر، مادر لیلیا، مالک یک شرکت کامپیوتری در بوستون می‌گوید: “کافی است فقط یک بار لیلیای ۵ ساله را ملاقات کنید. خواهید دید که او حس شوخ طبعی فوق‌العاده‌ای دارد و معنای پشت واژه‌های دو پهلو و طعنه آمیز را به خوبی درک می‌کند. درک بالای او از طنز بزرگسالان، معلمانش را شگفت زده می‌کند. “لیلیا حتی در سنین پایین‌تر نیز بلوغ و پختگی خاصی در رفتارهایش بود. او مانند بیشتر کودکان، انگشت شست خود را می‌مکید، اما وقتی که از او خواستیم این عادت را کنار بگذارد، او به راحتی با این مساله کنار آمد. باهم یک جدول ۳۰ خانه‌ای کشیدیم و هر روزی که او انگشتش را نمی‌مکید، یک خانه رنگ می‌کرد. پس از گذشت یک ماه لیلیا دیگر به انگشتانش مک نمی‌زد.
تک فرزندان در بزرگسالی
تک فرزندان حتی در بزرگسالی نیز تمایل دارند که فردی بی نقص باشند. آنها باید از پس هر کاری بر بیایند. مارگارت لوید، مشاور تبلیغاتی ۲۷ ساله از نیویورک می‌گوید: “وقتی یک مهمانی در آپارتمانم برگزار می‌کنم، باید مطمئن باشم که نوشابه‌ها خنک هستند، لیست آهنگ‌های مورد علاقه ام آماده است و آشپزخانه تمیز و مرتب است. حتی پس از آمدن مهمان‌ها نیز همچنان مشغول تدارکات هستم، به گونه‌ای که هیچ لذتی از آن شب نمی‌برم.”
۱۰ توصیه به پدر و مادر‌های تک فرزندان
تک فرزندان مالک تمامی عشق پدر و مادر هستند. کودکانی که موجب احساس غرور و شادی شما می‌شوند. فرقی نمی‌کند تک فرزند شما کوچک باشد یا بزرگ، او همه عشق و توجه شما را جلب می‌کند. به همین دلیل، تک فرزندان تمایل دارند به سرعت بزرگ شوند، آنها برای خشنودی شما زندگی می‌کنند و رهبران بالقوه‌ای هستند. به‌کار بستن توصیه‌های زیر کمک می‌کند از این ویژگی‌ها در جهت منافع کل خانواده استفاده کنید.
۱. قرار نیست فرزندتان دنبال کننده آرزو‌های شما باشد
تک فرزندان اغلب به عنوان بزرگسالانی کوچک شناخته می‌شوند. آنها گاه مطیع و گاه مدیری مقتدر هستند. کلیف آیزاکسون و کریس رادش در کتاب The Birth Order Effect می‌نویسند: “تک فرزندان نیاز به فضا، زمان و آزادی برای انجام کار‌های مورد علاقه شان دارند.” قرار نیست آنها دنباله‌رو آرزو‌های شما باشند. بایستی بدانید که دختر ۶ ساله‌تان قرار نیست قهرمان المپیک در رشته ژیمناستیک، جراح قلب، وکیل، نماینده مجلس یا سوپر استار (یا هرچه شما به آن دست نیافته اید) شود. او فرزند شماست نه شانس دوباره شما برای زندگی نکرده تان! بنابراین او را تحت فشار قرار ندهید، به جای آن اجازه دهید که مسیر مورد علاقه اش را بدون دخالت شما، پیدا و دنبال کند.
۲. در انجام کارهایش مداخله نکنید
تک فرزندان انسان‌هایی کمال گرا هستند. اگر پس از اینکه فرزندتان تختش را مرتب یا میز را تمیز کرد، شما دوباره آن کار را با دقت بیشتری انجام دهید، موجب تشدید کمال گرایی او می‌شوید. دکتر کوین لمان، نویسنده کتاب The Birth Order Book می‌نویسد: ” هرگز ناظر و اصلاح کننده کار‌هایی که فرزند ارشد یا تک فرزندتان انجام می‌دهد، نباشید. ”
۳. اهمیت مشارکت را به او یادآور شوید
لمن می‌نویسد: “از آنجایی که تک فرزندان خواهر و برادری ندارند، افرادی خود‌محورند که تحمل شنیدن انتقاد را ندارند. همچنین برای آنها بسیار سخت است که با دیگران بر سر مساله‌ای مذاکره کنند یا با آنها همکاری کنند. تک فرزندان تمایل دارند افکار، احساسات و انگیزه‌های خود را به دیگران دیکته کنند. به همین دلیل، بهتر است از کودکی مشارکت کردن با دیگران را با آنها تمرین کنید، تا یاد بگیرند چگونه مطابق با قوانین جمعی رفتار کنند و عمل نابخشودنی از آنها سر نزند.
۴. سطح توقع او را پایین بیاورید
اگر کودک ۳ ساله شما از اول نشدن در مسابقه مهد کودک سرخورده و ناراحت است، واکنش او کاملا طبیعی است. کودک کمال‌گرای شما دلسرد شده است. دکتر لمان می‌گوید: “تک فرزندان ذهن ساختار یافته‌ای دارند و بر اساس آن انتظار و توقع بالایی از خود و دیگران دارند”. خواه ناخواه این سطح بالا از توقعات منجر به شکست و سرخوردگی کودک میشود، اما آنچه که در این میان اهمیت ویژه‌ای دارد، چگونگی برخورد او با شکست است.
نخست اینکه شما نباید اجازه دهید که فرزندتان درگیر گفتگویی منفی با خود شود و مدام آن را تکرار کند. تکرار جملاتی مانند “من می‌دانستم که این اتفاق برای من می‌افتد! همیشه اتفاقات بد برای من می‌افتد!” برای او آسیب زننده است و عزت نفس او را کاهش می دهد. در این لحظات به او کمک کنید تا شرایط را یک‌بار دیگر بررسی کند. در گفتگویی که با کودک دارید، نقاط مثبت و منفی را در کنار هم ببینید و بگویید که هیچ کس نمی‌تواند در همه زمینه‌ها بهترین باشد.
۵. لذت بردن از زندگی را فراموش نکنید
دکتر لمان می‌نویسد: “تک فرزندان معمولا جاه طلب، مبتکر و پرانرژی هستند. آنها حاضرند برای دستیابی به موفقیت دست به هر کاری بزنند. ممکن است کودک ۱۰ ساله شما، فشار زیادی به خود بیاورد و با تمرین بسیار بتواند تمام سمفونی‌های بتهوون را با پیانو بنوازد. در این شرایط بهتر است با کودکتان صحبت کنید و به او بگویید که هدف‌گذاری و دستیابی به آنها در زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است، اما چیز‌های دیگری نیز برای لذت بردن در زندگی وجود دارد. اگر فرزندتان در آستانه کنکور است و استرس زیادی برای کسب رتبه تک رقمی دارد، به او بگویید هر رتبه‌ای که بیاورد و هر دانشگاهی که قبول شود، بازهم موجب افتخار شما و خانواده است.”
۶. حلال همه مشکلات نباشید
از آنجایی که فرزند شما تنهاست، ساعات زیادی را با او وقت می‌گذرانید. این همراهی شما موجب میشود که او بتواند وظایف و تکالیفش را تحت کمک و نظارت شما، سریع‌تر انجام دهد، اما از سوی دیگر او یاد نمی‌گیرد که به تنهایی کارهایش را انجام دهد. بهتر است در خانه نیز مانند معلم او رفتار کنید، در کنار او باشید، اما در پاسخ به سوالات او اظهار بی اطلاعی کنید تا مهارت حل مسئله را بیاموزد و بر توانایی‌های خودش تکیه کند. در آینده این توانایی به او کمک می‌کند تا بتواند اشتباهاتش را اصلاح کند. اگرچه چسبیدن کودک ۵ ساله به پا‌های شما در روز اول مهد کودک برایتان شیرین و دلچسب است، اما قطعا دوست ندارید که او در ۱۸ سالگی و اولین روز دانشگاه خود نیز این کار را انجام دهد.
۷. فرصت معاشرت با همسالانش را ایجاد کنید
ایزاکسون و رادیش هشدار می‌دهند: “از آنجایی که تک فرزندان خواهر و برادر ندارند، احساس تنهایی می‌کنند. برای غلبه بر این احساس آنها با دوستان خیالی یا عروسک‌هایشان ارتباط برقرار می‌کنند. مهم نیست که شما چقدر به کودکتان توجه می‌کنید، آنها نیاز دارند با کسی هم‌سن خودشان ارتباط داشته باشند؛ بنابراین بهتر است شرایطی فراهم کنید تا فرزندتان با همسالانش معاشرت کند. می‌توانید فرزند ۷ ساله‌تان را در کلاس‌های ورزشی یا هنری مورد علاقه اش ثبت نام کنید یا به پارک محله ببرید تا با همسالانش بازی کند.
۸. بخندید!
به گفته دکتر لمان، تک فرزندان می‌توانند آنقدر منطقی و اندیشمند باشند که بیش از حد جدی شوند و توانایی خندیدن به شوخی را از دست بدهند. در حالی که هیچ روش مشخصی برای “آموزش خنده رو بودن” به افراد وجود ندارد، شما می‌توانید یک الگوی خوب باشید:
به جای فرو رفتن در نقش یک ناظم سخت‌گیر، به کودکتان لبخند بزنید و بخندید. اینگونه او نیز خندیدن را یاد می‌گیرد.
۹. تصویر بزرگتر را به او نشان دهید
تک فرزندان عاشق نوشتن لیست کار‌ها هستند. دکتر لمان می‌نویسد: “این ویژگی موجب میشود تا آنها به قدری در جزییات غرق شوند که توانایی دیدن تصویر کلی را نداشته باشند. آیا دختر ۱۰ ساله شما استرس دارد که مبادا در روز نمایش دیالوگ هایش را فراموش کند؟ به او یادآوری کنید که این نمایش فقط یک سرگرمی است تا اوقات شاد و مفرحی را در کنار دوستانش داشته باشد و تجربه کسب کند. هیچ کس او را به خاطر فراموشی متن توبیخ یا مسخره نمی کند.”
۱۰. “نه” به معنای “نه” است.
کودک تک فرزند شما باید بداند که “نه” یعنی “نه”. از آنجایی که تک فرزندان برای خوشحال کردن پدر و مادرشان هر کاری می‌کنند، برای والدین سخت است که به درخواست‌های او نه بگویند. هر جایی که احساس کردید انجام درخواست او در آن زمان برایتان مقدور نیست، به او بگویید “نه” و دلیلش را نیز عنوان کنید. بدین ترتیب کودک “نه” گفتن را از شما یاد می‌گیرد و برای حضور در جامعه آماده میشود. همچنین “نه” گفتن به او کمک می‌کند تا اولویت بندی کار‌های خود در طول روز را انجام دهد و کار‌های مهم را از قلم نیندازد.
سخن آخر
توجه تمام و کمالی که تک فرزندان از پدر و مادر دریافت می‌کنند، تاثیراتی مثبت و منفی در شکل‌گیری شخصیت آنها دارد. نکته مهم در این بین وجود صمیمیت است. رابطه صمیمانه میان والدین و فرزند موجب میشود دوستی عمیقی برای همیشه در بین آنها شکل بگیرد.
خوب است بدانید بزرگانی مانند آلبرت انیشتین، لئوناردو داوینچی، ایندیرا گاندی، ایزاک نیوتن، فرانکلین روزولت، فرانک سیناترا و رابین ویلیامز همگی تک فرزند بوده اند.
شما چه رفتارهای دیگری را از ویژگیهای شخصیتی تک فرزندان می‌دانید و چه چالش‌هایی با تک فرزندتان دارید؟
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتوگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: