دلیل گرایش زنان ایرانی به قلیان چیست؟

۳۵ درصد زنان ایرانی قلیان می‌کشند. این تعداد زنان و دختران ایرانی به صورت تفننی یا دائمی قلیان مصرف می‌کنند.

مصرف قلیان در ایران سابقه دیرینه دارد. در سال‌های دور قلیان، وسیله سرگرمی بود و معمولا افراد مسن مرد یا زن از آن استفاده می‌کردند، اما اکنون قلیان پای ثابت شب‌نشینی‌ها در بسیاری از خانواده‌های ایرانی شده است و کمتر خانواده‌ای به آن به چشم ماده‌ای دخانی نگاه می‌کند.

قلیان اعتیادی شیک ومجلسی است که در طول تاریخ بار‌ها منع شده و دوباره آزاد شد، اما به خود نام اعتیاد نگرفته است. اگر به تاریخ رجوع کنیم نام شاه‌عباس صفوی با یکی از تفریحات جوانان امروز گره خورده است. وی آن زمان‌ها که خبری از آمار‌های تکان‌دهنده و لیست بیماری‌های مرتبط با استعمال قلیان نبود، تلاش زیادی در جهت براندازی این عادت در بین ایرانیان کرد.

اما این عادت نه تنها گرد زمان بر آن ننشست، بلکه بعد از جولان دادن در میان افراد مسن اکنون به تفریح جوانانه‌ای تبدیل شده است که ضمن این‌که گوی رقابت را از سیگار ربوده است، مرز‌های جنسیت را نیز درنوردیده و به جمع‌های زنانه ورود پیدا کرده است. به نحوی که برخی از زنان و دختران به مشتریان ثابت سفره‌خانه‌های سنتی و مکان‌های عرضه قلیان تبدیل شده‌اند و آنان تا زمانی که سرخی ذغال به خاکستر تبدیل نشود و چای قوری ته نکشد، حاضر به ترک مکان‌های عرصه قلیان نیستند.

نه فقط مشاهدات میدانی موید این مطلب است؛ بلکه آمار‌های سازمان بهداشت نیز بر آن صحه می‌گذارد. چند وقت پیش رئیس شبکه ملی پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر آماری از زنان قلیانی ایران اعلام کرد. «محمدرضا مسجدی» گفت: «۳۵ درصد زنان ایرانی قلیان می‌کشند. این تعداد زنان و دختران ایرانی به صورت تفننی یا دائمی قلیان مصرف می‌کنند و با توجه به این که زنان مادران آینده هستند، بسیار نگران کننده است.»

اگر چه ضرر‌های استعمال قلیان محدود به جنس زن و مرد نیست و این ماده دخانی سلامت هر دو را تهدید می‌کند، اما رواج مصرف قلیان میان زنان به دلایل فرهنگی و فیزیولوژیک و همچنین نقش زنان و دختران به عنوان مادر قابل تامل است.

کمبود مراکز تفریحی برای زنان

یک جامعه‌شناس در گفتگو با همدلی استعمال قلیان زنان را به نبود امکانات تفریحی و محدودیت‌های بیشتر زنان گره زد و گفت: بسیاری از افرادی که قلیان مصرف می‌کنند به خوبی از زیان‌های آن مطلع هستند، اما همچنان به مصرف آن ادامه می‌دهند.

دلیل آن حتی اگر بیکاری باشد یا نبود تفریح، ولی نشان می‌دهد سیاست‌های مقابله با این پدیده همچنان ناکارآمد است. «فرناز آزادی» افزود: واقعیت این است که امکانات تفریحی و زمینه تفریحات سالم در کشور برای جوانان بسیار کم و محدود است، اما در این میان زنان از محدودیت‌های بیشتری برخوردارند. باید فضا‌هایی در شان خانم‌ها برای دور هم جمع کردن آن‌ها ایجاد شود.

متاسفانه بسیاری از مراکز تفریحی ما غروب‌ها به آقایان اختصاص دارد و در فضا‌های دانشگاهی نیز فضا‌های آزاد بیشتر به آقایان تعلق دارد و دختران دانشجو کمتر می‌توانند به فعالیت ورزشی و تفریحی بپردازند. آزادی افزود: صرف نظر از نبود یا ضعف امکانات برای استفاده زنان و دختران، باور‌های غلطی که قلیان را اعتیادآور نمی‌داند و آن را کم‌ضرر دانسته‌اند، باعث گسترش مصرف قلیان در بین زنان شده است.

در صورتی که بررسی‌های متعدد و مطالعه علمی در زمینه قلیان نشان داده که کشیدن کامل یک قلیان، معادل حجم ۱۰۰ تا ۲۰۰ نخ سیگار دود تولید می‌کند، ۱۲ برابر این مقدار نیکوتین و منواکسیدکربن وارد بدن کرده و تا ۲۰ برابر دود سیگار نیز برای انسان مضر است و حتی درصد سرطان‌هایی از نوع حاد آن در کسانی‌که قلیان می‌کشند، بیش از افرادی است که معتاد سیگارند و بر خلاف تصوراتی که قلیان را اعتیادآور نمی‌پندارند، این پدیده به علت بالا بودن میزان نیکوتین در خون، خاصیت اعتیادآوری دارد.

وی افزود: یکی از دلایلی که باعث استقبال از استعمال قلیان در میان زنان شده است، موضوع فرهنگی و تاریخی است. در گذشته در مصرف قلیان خانواده‌های پادشاهان به خصوص در دوره قاجار این شیوه رواج داشته است. بسیاری از عکس و نقاشی‌هایی که از آن زمان باقی مانده زنان دوران قاجار را در حال کشیدن قلیان نشان می‌دهد.

اکنون نیز قلیان به عنوان یک هنجار در نزد اغلب افراد جامعه پذیرفته شده است و قبحی که در سیگار کشیدن است، در قلیان کشیدن نیست، همچنین دختران قلیانی مانند دختران سیگاری قضاوت نمی‌شوند، همین موضوع‌ها باعث شده است که قلیان که جزء مواد دخانی محسوب می‌شود، به راحتی در ملا عام در رستوران‌ها، تفرجگاه‌ها، در کوه و دشت و… استعمال می‌شود.

زنان از زیان‌های قلیان خبر ندارند

یک پزشک زنان نیز با بیان این که اگر زنان و دختران از تاثیر منفی دود سیگار و قلیان بر سلامتی خود آگاه باشند، هرگز سمت آن نمی‌روند، به همدلی گفت: مصرف سیگار و قلیان موجب اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، یائسگی زودرس، کاهش وزن و تخریب هورمون‌های جنسی می‌شود که به تسریع پوکی استخوان می‌انجامد.

زنانی که سیگار یا قلیان می‌کشند، زودتر به سن یائسگی نزدیک می‌شوند و این امر موجب کاهش باروری در آن‌ها می‌شود. احتمال سقط در این گونه زنان نیز بیشتر از افراد غیرسیگاری است و کودکان آن‌ها نیز پس از تولد در معرض امراض گوناگون قرار می‌گیرند و نیز دارای وزن کمتری در زمان تولد هستند.

«مرضیه لطیفی» افزود: صرف نظر از تاثیر دود بر ناباروری زنان، استعمال دود بر پوست هم تاثیر زیانباری می‌گذارد. هر پک سیگار حدود ۷۰سی‌سی و با هر پک قلیان حدود ۳۰۰سی‌سی دود وارد ریه‌ها می‌شود. دود حاصل از استعمال دخانیات نه تنها پوست را خشک می‌کند بلکه با مسدود کردن رگ‌های خونی، از میزان جریان خون در صورت کاسته شده و مواد مغذی ضروری و اکسیژن کمتری به پوست می‌رسد.

به این دلیل است که بسیاری از خانم‌هایی که به طور مرتب از سیگار و قلیان استفاده می‌کنند، همیشه چند سال بیشتر از سن‌شان نشان می‌دهند، زیرا به عقیده متخصصان پوست سیگار کشیدن میزان ذخیره ویتامین A را در بدن کاهش می‌دهد و همین موضوع باعث بروز چین و چروک دور چشم و اطراف دهان می‌شود. همچنین سیگار و قلیان باعث کاهش کلاژن پوست شده، در نتیجه پوست خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و شل می‌شود.

وی تصریح کرد: سیگار کشیدن یکی از دلایل اصلی ابتلا به سرطان ریه، گلو، دهان و مری بوده و ریسک ابتلا به سرطان پوست را نیز افزایش می‌دهد. طبق مطالعاتی انجام شده، خطر ابتلا به دومین نوع از سرطان‌های شایع پوستی در افراد قلیانی و سیگاری ۳ برابر بیشتر از افراد عادی است.