روحانی غرب را به بستن «تنگه هرمز» تهدید کرد؟

جامعه ایرانی– حسن روحانی غرب را تهدید کرد؛ همان تهدید قدیمی که هرازگاهی مطرح می‌شد؛ از مقام نظامی گرفته تا مقام سیاسی؛ تهدید بستن تنگه هرمز.

حسن روحانی، در نخستین مقصد سفر اروپایی خود در دیدار ایرانیان مقیم سوئیس، با اشاره به اعمال دور تازه تحریم‌های امریکا پس از خروج از برجام تأکید کرد: هدف واقعی آمریکا از تحریم، فشار به زندگی مردم است. آن‌ها ادعا می‌کنند که می‌خواهند به دولت ایران فشار وارد کنند اما وقتی واردات مایحتاج ضروری مثل دارو و نهاده‌های دامی را تحریم کنند، به چه کسی فشار وارد خواهد شد؟ آمریکایی‌ها مدعی شده‌اند که می‌خواهند به‌طور کامل جلوی صادرات نفت ایران را بگیرند. آن‌ها معنی این حرف را نمی‌فهمند، چراکه این اصلاً معنی ندارد که نفت ایران صادر نشود و آن‌وقت نفت منطقه صادر شود. اگر شما توانستید، این کار را بکنید تا نتیجه‌اش را ببینید.

اینکه «امکان ندارد نفت منطقه صادر شود و نفت ایران صادر نشود»؛ معنا و مفهومی جز تهدید غرب و امریکا ندارد و این تهدید هم با ابزاری غیر از مسدود شدن تنگه هرمز عملی نخواهد شد.

ریشه تهدید بستن تنگه هرمز

بستن تنگه هرمز، تهدید تازه‌ای نیست. مسئولان جمهوری اسلامی در جریان جنگ هشت‌ساله ایران و عراق به کشورهای دیگر هشدار داده بودند که در صورت حمایت از صدام حسین، ایران تنگه هرمز را بر روی کشورهای جهان می‌بندد.

هرچند این تهدید با حضور نیروهای نظامی ایالات‌متحده آمریکا در خلیج‌فارس و باز کردن یک راهروی آبی بین این خلیج و دریای عمان از مسیر تنگه هرمزهیچگاه عملی نشد.

با پایان یافتن جنگ تحمیلی تهدید بستن تنگه هرمز به بایگانی سپرده شد تا اینکه دوباره در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد از بایگانی خارج و بارها مقامات وقت سیاسی و نظامی به این تهدید متوسل شدند.

اگرچه پیش از آن مقامات نظامی ایران چند باری این تهدید بر زبان آورده بودند اما آن زمان غرب تهدید ایران به بستن تنگه هرمز را جدی گرفت که از زبان معاون اول وقت رئیس دولت دهم غرب به بستن این تنگه استراتژیک تهدید شد.

هم‌زمان با تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها علیه ایران در اواخر دولت محمود احمدی‌نژاد و ایجاد اجماع بین‌المللی برای اعمال تحریم نفتی باهدف به صفر رساندن فروش نفت جمهوری اسلامی، محمدرضا رحیمی، معاون اول رئیس‌جمهور وقت ایران ششم دی‌ماه سال ۱۳۹۰ در سومین همایش بین‌المللی «ارتقا توان داخلی» هشدار داد: «اگر بنا باشد نفت ایران را تحریم کنند یک قطره نفت از تنگه هرمز عبور نخواهد کرد.»

او بابیان اینکه «ما علاقه‌ای به دشمنی نداریم اما غربی‌ها نمی‌خواهند نقشه‌های خود را رها کنند» افزود: «دشمنان زمانی دست از توطئه‌های خود بر خواهند داشت که با تمام قدرت آن‌ها را سرجای خود بنشانیم.»

این تهدید در ادامه از زبان فرماندهان ارشد نظامی همچون سردار جعفری، فرمانده کل سپاه؛ سردار سلامی، جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران؛ سردار فدوی، فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران نیز مورد تائید و تأکید قرار گرفت.

محمدعلی جعفری فرمانده کل سپاه پاسداران پیش‌تر در مورد تهدیدات نظامی موجود علیه جمهوری اسلامی گفته بود که «با توجه به موقعیت استراتژیک تنگه هرمز این موضوع [بستن تنگه هرمز] هیچ‌وقت از دستور کار ما خارج نمی‌شود.»

او همچنین مطرح کرده بود که اگر «دشمن خارج از تنگه هرمز بخواهد تهدیدی را متوجه ایران کند، قدرت مقابله‌به‌مثل وجود دارد و این استراتژی، هم‌اکنون در دستور کار ما است.» کنترل مرزهای آبی جنوب کشور در خلیج‌فارس و دریای عمان بیشتر بر عهده سپاه پاسداران است؛

پس از سخنان معاون اول وقت رئیس‌جمهور، مانور نظامی ارتش ایران در تنگه هرمز برگزار و نحوه بستن تنگه تمرین شد. در ادامه نیز مانور دیگری توسط سپاه در همین منطقه برگزار شد.

آمریکایی‌ها نیز همان زمان در واکنش، تهدید کردند اگر ایران تنگه را مسدود کند، آن‌ها واکنش نشان خواهند داد. قضیه به حدی بالا گرفت که حتی اوباما نیز پیامی برای عالی‌ترین مقام جمهوری اسلامی ایران ارسال کرد و تنگه هرمز را «خط قرمز»‌ ایالات‌متحده دانست و درعین‌حال ایران را به مذاکرات مستقیم نیز دعوت کرد؛ دعوتی که موردپذیرش نیز قرار گرفت و علی‌اکبر صالحی وزیر خارجه وقت، پس از کسب اجازه و تکلیف و انجام هماهنگی لازم با مقام معظم رهبری برای نخستین بار به‌طور رسمی مذاکرات مستقیم دوجانبه ایران و آمریکا در دوران اوباما را کلید زد که سرانجام این مذاکرات به توافق هسته‌ای در دولت روحانی منجر شد.

موقعیت تنگه هرمز

تنگه هرمز که جمهوری اسلامی تهدید کرده در صورت حمله نظامی یا تحریم نفت اقدام به بستن آن می‌کند، ایران و کشورهای نفت‌خیز و عرب حاشیه خلیج‌فارس را به آب‌های آزاد متصل می‌کند و به همین علت از اهمیت استراتژیک فوق‌العاده‌ای برای قدرت‌های جهانی و کشورهای منطقه خلیج‌فارس برخوردار است.

این تنگه با عرض نزدیک به ۵۰ کیلومتر و طول بیش از ۲۰۰ کیلومتر میان خلیج‌فارس و دریای عمان قرار دارد و بخش قابل‌توجهی از نفت خام صادراتی جهان از کشورهایی چون ایران، عربستان سعودی، امارات متحدۀ عربی، قطر، کویت و عراق از آن می‌گذرد.

تنگه هرمز دومین تنگه بین‌المللی شلوغ جهان محسوب می‌شود. هرروز حدود ۱۶ تا ۱۷ میلیون بشکه نفت خام که معادل ۴۰ درصد کل نفت حمل شده توسط کشتی‌های نفت‌کش و نزدیک به ۲۵ درصد کل عرضه جهانی نفت از این تنگه گذر می‌کند. امنیت تنگه هرمز نقش کلیدی در تأمین بی‌وقفه انرژی دنیا دارد. بیشتر این نفت به بازارهای آسیا، ایالات‌متحده و اروپای غربی می‌رود و ۷۵ درصد نفت خام ژاپن از این مسیر وارد می‌شود. بیشتر صادرات نفت خام در مسیرهای بسیار طولانی از طریق نفت‌کش‌های بسیار بزرگ انجام می‌شود که توانایی حمل بیش از دو میلیون بشکه در هر سفر دارند.

چرا روحانی غرب را تهدید کرد

حسن روحانی در حالی غرب و به‌ویژه امریکا را تلویحاً به بستن تنگه هرمز تهدید کرده است که دور تازه از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا پس از خروج از برجام از ۱۳ مرداد با تحریم صنعت خودرو و تجارت فلزات گران‌بها آغاز می‌شود.

از ۱۵ آبان نیز بر اساس اعلام وزارت خارجه امریکا نفت ایران هدف تحریم قرار خواهد گرفت و به گفته مقامات این کشور تلاش خواهد شد که فروش نفت ایران به صفر برسد.

این تحریم‌ها یقیناً آثار روانی جدی بر اقتصاد ایران به‌جا خواهد گذاشت کما اینکه این روزها و پیش از بازگشت رسمی تحریم‌ها اقتصاد ایران دچار نوعی بی‌ثباتی و آشفتگی شده است.

توقف فروش نفت ایران نیز می‌تواند ضربه‌ای مهلک بر پیکره اقتصاد نحیف شده ایران باشد و ازاین‌رو به نظر می‌رسد حسن روحانی تلاش دارد با روش‌های همچون رایزنی‌های سیاسی و توسل به تهدیدهایی ازاین‌دست مانع از اثربخشی تحریم‌ها همچون گذشته شود.