بعضی دیگر با فاصله نزدیک با این مساله برخورد داشته‌ایم؛ برای مثال خاله، دایی، عمو یا عمه کودک موردنظر بوده‌ایم یا شاید هم با فاصله کمی دورتر، زندگی کودک موردنظر را در خانواده رصد کرده و درنهایت این‌که گاهی خود ما، فرزندی را به سمت خود خوانده‌ایم و حالا پدر یا مادر او هستیم یا تصمیم به این کار داریم. حالا دیگر قصه فرق می‌کند. ما مستقیما درگیر ماجرا شده‌ایم….
فرزندخواندگی مانند هر اتفاق خاص دیگری، زیبایی‌ها و چالش‌های خودش را دارد. برای این‌که بتوانیم در این رابطه کمک کوچکی به زوج‌هایی که تصمیم به این کار خوب داشته یا این کار را انجام‌داده‌اند بکنیم؛ درباره فرزندخواندگی و همه چالش‌های آن با مریم هدایتی، کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی صحبت کرده‌ایم که می‌خوانید.
«تصمیم به انتخاب کودکی به‌عنوان فرزند یا همان فرزندخواندگی می‌تواند امر دشوار و چالش‌برانگیزی باشد؛ به‌ویژه این‌که برای این کار مهم، صرف انگیزه و تمایل به فرزندخواندگی کافی نیست و زوجین باید پس از بررسی موارد متعدد و اطمینان از صحت تصمیم خود اقدام کنند.» دکتر هدایتی ادامه می‌دهد: «کسب اطمینان از وضعیت سلامت روان خود به عنوان والد، افزایش دانش در ارتباط با روش‌های درست فرزندپروری و فرزندخواندگی و ویژگی‌های خاص کودک مانند بیماری و… از دیگر پیش‌نیاز‌های تصمیم به پذیرش سرپرستی کودک است.
از سوی دیگر، افزایش آگاهی واقع‌بینانه به مساله فرزندخواندگی از دیگر چالش‌های پیش‌روست. آگاهی از نگرش‌ها و باور‌های خود به موضوع فرزندخواندگی از دیگر موارد مهمی است که پیش از فرزندخواندگی باید مورد توجه قرار گیرد. این بررسی‌ها می‌تواند روی این تصمیم تاثیر بگذارد.»
آنها را به دنیا بی‌اعتماد نکنید
دکتر مریم هدایتی با اشاره به آمار فرزندخواندگی می‌گوید: «سالانه حدود ۳ تا ۵ درصد فرزندخواندگی‌ها فسخ می‌شوند و این امر می‌تواند با آسیب بسیاری به‌ویژه برای کودک همراه باشد.» او ادامه می‌دهد: «تصمیم‌های هیجانی و عدم توجه به مواردی که به آنها اشاره شد، باعث می‌شود کودکی که آسیب‌های دلبستگی را یک بار تجربه کرده، مجددا در برقراری پیوند و ایجاد دلبستگی دچار مشکل شده و در نتیجه بی‌اعتمادی و نگاه منفی کودک به دنیا را در روان او باقی بگذارد.»
فرزند بیولوژیک، تنش‌زاست اگر…
در مواردی دیده شده که پس از قبول سرپرستی فرزندی، والدین صاحب فرزند بیولوژیک خود می‌شوند. این شرایط تازه چالش‌هایی را برای آنها به همراه دارد که دکتر مریم هدایتی در این‌باره می‌گوید: «تعدادی از زوجین پس از قبول سرپرستی کودکی، به دلایلی مانند کاهش استرس یا زمان و… موفق به بارداری و داشتن فرزند بیولوژیکی خود می‌شوند. این مساله می‌تواند چالش‌ها و مسائل آنها را مضاعف کرده و نحوه رفتار و تعامل با کودکان برای آنها پرسش‌ها و مشکلات جدیدی را به همراه داشته باشد.
ممکن است حتی نسبت به فرزندخوانده یا فرزند بیولوژیک خود دچار سوگیری شوند. در دشواری پیمودن این مسیر شکی نیست، اما با توجه به چند نکته می‌توانند شرایط را به وضعیت عادی بازگردانده و تنش‌ها و تعارض‌هایشان از بین برود.»
با شما ترمیم می‌شوند
گاهی فرزندخواندگی از سن نوزادی اتفاق نمی‌افتد. در این شرایط کودک دوره یا دوره‌هایی از زندگی خود را با افرادی غیر از والدین کنونی سپری کرده و درنتیجه ممکن است با مشکلاتی روبه‌رو باشد. دکتر هدایتی در این‌باره می‌گوید: «بعضی از چالش‌ها در فرزند خوانده‌هایی که به‌ویژه در سنین بالاتر وارد خانواده شده‌اند، دیده می‌شود. این مساله ناشی از آسیب‌های دلبستگی کودک در ماه‌ها و سال‌های اولیه زندگی و تجربه‌های رشدی ناگوار او پیش از ورود به خانواده جدید است.
این مسائل را نباید به ذات یا سرشت مقاوم به تغییر کودک نسبت داد. این رفتار‌ها تا حد زیادی قابل ترمیم و درمان است. از سوی دیگر والدین باید با نگاه تحولی و شفقت‌محور و مهربان به این شرایط نگاه کرده و به جای این‌که انتظار شباهت و یکسانی از کودکان خود داشته باشند (فرزندخوانده و فرزند بیولوژیک)، برای رشد هر یک از آنها، بسته به شرایط خودش، تلاش کنند.»
باور‌های عامه را کنار بگذارید
مساله فرزندخواندگی و تربیت آنها، معمولا با چالش‌ها و حرف و حدیث‌های مختلف از سوی عامه مردم همراه بوده است. این صحبت‌ها می‌تواند به مشکلات دامن بزند؛ مگر آن‌که والدین با آگاهی کامل اقدام به فرزندخواندگی کنند. دکتر مریم هدایتی توضیح می‌دهد: «مشورت با افراد متخصص در مرحله تصمیم‌گیری برای فرزندخواندگی می‌تواند به تغییر نگرش و شکستن و رها شدن از باور‌های عامه کمک کند.
از سوی دیگر باعث آرامش ذهن زوج‌ها شده و از نسبت دادن فراز و نشیب‌های فرزندپروری در فرزندخواندگی و بزرگ جلوه دادن مشکلات آنها در ذهن پیشگیری کند.» او ادامه می‌دهد: «در غیر این صورت خشم و احساس گناه ثمره نامطلوب برچسب ذهنی فرزند بد یا مادر بد خواهد بود؛ بنابراین باید پیش از ورود به مساله فرزندخواندگی و درطول پرورش فرزند حتما از کمک متخصصان بهره‌مند شوید.»
مثل همه خواهر و برادر‌ها
مگر می‌شود در خانواده‌ای خواهر و برادر یا دو خواهر یا دو برادر هیچ‌وقت با هم مجادله و جر و بحث نداشته باشند؟ اصلا این یکی از رایج‌ترین رفتار‌ها در کودکی تا حتی نوجوانی است. دکتر هدایتی توضیح می‌دهد: «جدال و تعارض‌ها میان خواهر و برادر‌ها در هر خانواده‌ای وجود دارد و خانواده‌های دارای فرزندخوانده نیز از این امر مستثنا نیستند.» او ادامه می‌دهد: «افزایش آگاهی والدین از ویژگی‌های رشدی و روش‌های حل تعارض و مساله میان کودکان، بسیار مفید است. بخشی از این آگاهی با مطالعه شخصی والدین و بخشی دیگر با کمک خواستن از متخصصان آگاه در این زمینه و حتی والدینی با شرایط مشابه که در این راه موفق بوده‌اند، به دست می‌آید.»
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتوگو با جامعه ایرانی:
اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با جامعه ایرانی تشریح کردند: