شکایت ایران از آمریکا در دادگاه لاهه اعمال تحریم‌ها را متوقف می‌کند؟

جامعه ایرانی_ یوسف مولایی، کارشناس مسائل حقوق بین‌الملل در رابطه با جدی دانسته شدن شکایت ایران از آمریکا در دادگاه لاهه گفت: شکایت ایران جدی است، اما در مسئله اثبات صلاحیت مشکل دارد. ایران برای این کار به معاهده‌ای اشاره داشته که ازنظر آمریکا شاید برای این بحث قابلیت توسل به آن وجود نداشته باشد.

دیوان بین‌المللی دادگستری (لاهه) روز سه‌شنبه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که ایران در این دادگاه بین‌المللی، شکایتی را علیه آمریکا به دلیل بازگرداندن تحریم‌های ایران ثبت کرده است.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز روز دوشنبه (۲۵ تیر) در پیامی توییتری با اعلام این خبر نوشت: «ایران در مقابل توهین آمریکا به تعهدات حقوقی و دیپلماسی، به حاکمیت قانون پایبند است. لازم است که با عادت آمریکا در نقض قوانین بین‌المللی مقابله شود.»

بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز درباره جزئیات توییت ظریف گفته است: «به‌منظور ترمیم و جبران اعمال غیرقانونی آمریکا در وضع تحریم‌ها علیه کشورمان و احقاق حقوق ملت ایران و پیگرد بین‌المللی اعمال متخلفانه ایالات‌متحده، وزارت امور خارجه با مشارکت مرکز امور حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری و هماهنگی سایر دستگاه‌های ذی‌ربط، مسئله شکایت از ایالات‌متحده به دلیل نقض تعهدات بین‌المللی و مشخصاً عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی سال ۱۳۳۴ نزد دیوان بین‌المللی دادگستری را، در دستور کار قرارداد.»

یکی از مقامات وزارت خارجه آمریکا در گفت‌وگو با رویترز نیز در رابطه با این اقامه دعوی مطرح کرد: «این دادخواست فاقد ارزش لازم است و آمریکا با آن در دیوان بین‌المللی دادگستری مقابله خواهد کرد.»

دادگاه لاهه یکی از راه‌های رسیدگی به احقاق حق در سطح بین‌المللی است، اما به نظر می‌رسد بیشتر ازهر چیزی این دادگاه جنبه تبلیغاتی دارد زیرا در اولین قدم با توجه به اینکه کشوری که از آن شکایت به‌عمل‌آمده باید صلاحیت دادگاه را در مورد مطرح‌شده قبول داشته باشد، بنابراین بررسی شکایت ایران از اساس جای تردید دارد و حتی در صورت رسیدگی مشخص نیست تا چه اندازه می‌توان نسبت به نتیجه مثبت آن به نفع ایران امیدوار بود.

یوسف مولایی، کارشناس مسائل حقوق بین‌الملل در گفت‌وگو با جامعه ایرانی درباره حوزه اختیارات دادگاه لاهه گفت: دادگاه لاهه در صورت دارا بودن صلاحیت به دعاوی بین دولت‌ها رسیدگی می‌کند. این دعاوی بیشتر جنبه حقوقی و مدنی دارد و نباید سیاسی شود.

وی در رابطه با زمان موردتوجه قرار دادن دعاوی تأکید کرد: زمانی دعاوی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد که طرف دعوا صلاحیت دیوان را بپذیرند و درصورتی‌که قبل از طرح، صلاحیت موردپذیرش واقع نشده باشد، دیوان وارد رسیدگی نمی‌شود.

این کارشناس مسائل حقوق بین‌الملل در رابطه با اینکه آیا می‌توان مسئله شکایت ایران از آمریکا در این دادگاه جدی دانست گفت: شکایت ایران جدی است، اما در مسئله اثبات صلاحیت مشکل دارد. ایران برای این کار به معاهده‌ای اشاره داشته که ازنظر آمریکا شاید برای این بحث قابلیت توسل به آن وجود نداشته باشد.

مولایی درباره طی مراحل شکایت در دادگاه لاهه گفت: ابتدا این شکایت در دبیرخانه دیوان به ثبت می‌رسد سپس به‌طرف مقابل ابلاغ می‌شود و برای ارسال لایحه زمانی را در نظر می‌گیرند. دیوان هم برای صلاحیت که آمریکا به‌طور حتم بر آن ایراد وارد می‌سازد، وقت تعیین می‌کند و قبل از ورود به ماهیت می‌تواند بررسی مقدماتی در مورد این صلاحیت را آغاز کند.

وی در ادامه یادآور شد: دیوان با توجه به لوایح طرفین باید اعلام کند که صالح به رسیدگی هست یا خیر. درصورتی‌که صالح شناخته شود ایران دریک بسته ماهیتی دلایل خود را ارائه می‌کند و میزان خسارتش در آن را مطرح می‌سازد.

نمی‌توان بابت توقف تحریم‌ها امیدوار بود

این کارشناس مسائل حقوق بین‌الملل درباره ضمانت اجرایی دادگاه لاهه تصریح کرد: درصورتی‌که از دادگاه لاهه حکمی صادر شود، لازم‌الاجرا است ولی غیر از ضمانت‌های اجرایی متداول حقوق بین‌الملل این سؤال برای هر کاری وجود دارد. در مورد این سؤال می‌توان چنین توضیح داد که باید دولت شکایت‌کننده دارای قدرت فردی باشد تا با اعمال فشار اقتصادی و … بتواند طرف مقابل را وادار به اجرا حکم کند. نهایتاً شورای امنیت باید کشور محکوم را به‌عنوان عدم اجرا حکم دادگاه موردی بداند که صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر انداخته است.

به گفته مولایی به شکایت ایران در دادگاه لاهه علیه آمریکا نمی‌توان بابت توقف تحریم‌ها امیدوار بود.